Union Budget 2024, બજેટ 2024 : મોદી સરકાર 3.0 નું પ્રથમ પૂર્ણ એક 23 જુલાઈએ રજૂ કરવામાં આવશે. આ અંગે બેઠકોનો દોર ચાલી રહ્યો છે. આ બજેટમાં સામાન્ય લોકોને થોડી રાહત આપવામાં આવી શકે છે. લોકો બજેટમાં નવી ટ્રેનો શરૂ કરવા અને સ્ટેશનો પર ઉપલબ્ધ સુવિધાઓ વધારવાની પણ માંગ કરી રહ્યા છે. શું તમે જાણો છો કે પહેલું રેલવે બજેટ સામાન્ય બજેટથી અલગ રજૂ કરવામાં આવે છે.
અગાઉ સંસદમાં બે બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા, એક ‘રેલવે બજેટ’ અને બીજું ‘સામાન્ય બજેટ’ હતું. સરકારે 2016માં આ પરંપરાનો અંત લાવ્યો હતો. છેવટે, ચાલો આપણે વિગતવાર સમજીએ કે શા માટે રેલવે બજેટ અલગથી રજૂ કરવામાં આવે છે અને તેને નાબૂદ કરવાનું કારણ શું છે.
પ્રથમ વખત રેલવે બજેટ ક્યારે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું?
આઝાદી પહેલા બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન 1924માં ભારતમાં પ્રથમ રેલવે બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. ત્યારબાદ સામાન્ય બજેટ અને રેલવે બજેટ અલગ-અલગ રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. વાસ્તવમાં, 1920-21માં, એકવર્થ કમિટીએ રેલવે બજેટ અંગે પોતાનો અહેવાલ સુપરત કર્યો હતો.
એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે રેલવે ક્ષેત્ર ઘણું મોટું છે અને તેમાં વિસ્તરણની ઘણી સંભાવનાઓ છે. તેથી બજેટમાં આ માટે અલગથી જોગવાઈઓ કરવાની જરૂર પડશે. 1921માં ઈસ્ટ ઈન્ડિયા રેલવે કમિટીના ચેરમેન સર વિલિયમ એકવર્થે રેલવેમાં વધુ સારી વ્યવસ્થાપન પ્રણાલી લાવી હતી. 1924 થી, રેલવે બજેટ દર વર્ષે અલગથી રજૂ કરવામાં આવતું હતું.
રેલવે બજેટ અલગથી કેમ રજૂ કરવામાં આવ્યું?
સામાન્ય બજેટથી અલગ રેલવે બજેટ રજૂ કરવા પાછળનું સૌથી મોટું કારણ બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન રેલવેમાં રોકાયેલું નાણું હતું. વાસ્તવમાં, બ્રિટિશ સરકાર રેલવેમાં તેના રોકાણને અસુરક્ષિત બનાવવા માગતી ન હતી. આ કારણોસર તેને સામાન્ય બજેટથી અલગ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. રેલવે બજેટમાં રેલવે લાઈન નાખવાથી લઈને નવી ટ્રેનો શરૂ કરવા અને સ્ટેશનો વિકસાવવા સુધીના સમગ્ર ક્ષેત્ર માટે જોગવાઈ કરવામાં આવી હતી.
સામાન્ય બજેટમાં તેને મર્જ કરવા પાછળનું આ કારણ હતું
સામાન્ય બજેટમાં તેનો સમાવેશ કરવા પાછળ રેલવેની સ્થિતિનું કારણ જણાવવામાં આવ્યું હતું. રેલવે બજેટ છેલ્લે 2016 માં તત્કાલિન રેલવે મંત્રી સુરેશ પ્રભુ દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને તેને સામાન્ય બજેટ સાથે મર્જ કરવાની નીતિ આયોગની દરખાસ્ત સ્વીકારવામાં આવી હતી. તેની પાછળનું કારણ આપવામાં આવ્યું હતું કે તેનાથી બિનજરૂરી અસુવિધા થાય છે.
આ પણ વાંચોઃ- બજેટ 2024 : સ્કૂલ અને ઉચ્ચ શિક્ષણ થશે સસ્તું? ફી પર લાગુ થનાર GST થશે ઓછો? એજ્યુકેશન સેક્ટરને બજેટથી મોટી આશા
જ્યારે આખું બજેટ એકસાથે તૈયાર કરવામાં આવ્યું ત્યારે રેલવેને નાણાં ફાળવવાનું સરળ બન્યું. રેલવેને સામાન્ય બજેટ સાથે જોડવા પાછળનો એક ઉદ્દેશ્ય પરિવહનના અન્ય માધ્યમો સાથે બહેતર સંકલન બનાવવાનો હતો.
પ્રથમ સામાન્ય બજેટ કોણે રજૂ કર્યું?
2017માં પ્રથમ વખત સામાન્ય બજેટ તત્કાલિન નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ રજૂ કર્યું હતું. અગાઉ રેલવે બજેટ રેલવે મંત્રી દ્વારા રજૂ કરવામાં આવતું હતું અને સામાન્ય બજેટ નાણામંત્રી દ્વારા રજૂ કરવામાં આવતું હતું. રેલવે બજેટને સામાન્ય બજેટ સાથે મર્જ કરવાનો નિર્ણય નીતિ આયોગની ભલામણ બાદ લેવામાં આવ્યો હતો.
