Pallavi Smart : મુંબઈમાં ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી (IIT) એ મંગળવારની મોડી રાત્રે પ્રકાશિત QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગની નવીનતમ આવૃત્તિમાં વિશ્વની ટોચની 150 યુનિવર્સિટીઓમાં સ્થાન મેળવીને અત્યાર સુધીનો સર્વોચ્ચ ક્રમ હાંસલ કર્યો છે. ભારતીય ઉચ્ચ શિક્ષણ સંસ્થાએ ટોચની 150 ની યાદીમાં સ્થાન મેળવ્યું હોય તેવું આ આઠ વર્ષમાં પ્રથમ વખત બન્યું છે, જેમાં ભારતીય વિજ્ઞાન સંસ્થાન (IISc) બેંગ્લોરે અગાઉ 2016 માં 147 રેન્કિંગ સાથે આ સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે.
IIT બોમ્બેએ આ વર્ષની રેન્કિંગની આવૃત્તિમાં વૈશ્વિક સ્તરે 149મો ક્રમ મેળવવા માટે 23 સ્થાનો પર ચઢીને નોંધપાત્ર છલાંગ લગાવી છે. જો કે, યાદીમાં પણ નોંધપાત્ર વધઘટ જોવા મળી છે, જેમાં IISc 155મા ક્રમથી 70 સ્થાન ઘટીને 225 પર આવી ગયું છે. તે હવે ગત વર્ષે સર્વશ્રેષ્ઠ ભારતીય સંસ્થાની સરખામણીમાં ત્રીજા ક્રમની ભારતીય સંસ્થા તરીકે ઉભી છે. એ જ રીતે, IIT દિલ્હી 174 થી 197 પર, IIT કાનપુર 264 થી 278 પર અને IIT મદ્રાસ 250 થી 285 પર આવી ગયું છે.
યુકે સ્થિત રેન્કિંગ એજન્સી QS Quacquarelli Symonds અંશતઃ વધઘટનું કારણ આ વર્ષે આકારણીના પરિમાણોના સુધારાને આભારી છે. તેણે ત્રણ નવા સૂચકાંકો રજૂ કર્યા – ટકાઉપણું, રોજગાર પરિણામો અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંશોધન નેટવર્ક, દરેકનું વજન 5 ટકા છે.
ત્રણ નવા સૂચકાંકોને સમાવવા માટે QS એ અન્ય પરિમાણોને સોંપેલ મહત્વમાં ગોઠવણો કરી હતી. શૈક્ષણિક પ્રતિષ્ઠા સૂચકને આપવામાં આવેલ વેઇટેજ 40 ટકાથી ઘટાડીને 30 ટકા કરવામાં આવ્યું છે. તેવી જ રીતે ફેકલ્ટી સ્ટુડન્ટ રેશિયો પર ભાર પણ 15% થી ઘટાડીને 10% કરવામાં આવ્યો છે અને એમ્પ્લોયર પ્રતિષ્ઠા સૂચકને આભારી મહત્વ 10% થી વધારીને 15% કરવામાં આવ્યું છે.
ફેકલ્ટી-સ્ટુડન્ટ રેશિયો (FSR) પરના ભારમાં ઘટાડાથી IISC જેવી સંસ્થાઓ પર નકારાત્મક અસર પડી છે જે મુખ્યત્વે સંશોધન-કેન્દ્રિત સંસ્થા છે જેમાં IIT ની સરખામણીમાં ઓછા શિક્ષણનો ભાર છે. IISc FSR સૂચક પર સારું પ્રદર્શન કરી રહ્યું હતું. ઘટતા વેઇટેજને કારણે તેના રેન્કિંગ પર અસર પડી છે. જો કે, ક્યુએસના પ્રવક્તાના જણાવ્યા અનુસાર આ એકમાત્ર પરિબળ નથી કે જેના કારણે IIScના રેન્કિંગમાં ઘટાડો થયો.
પ્રવક્તાએ આ અખબારને જણાવ્યું હતું. “IISc એ આ વર્ષે ફેકલ્ટી સ્ટુડન્ટ રેશિયો ઉપરાંત અને ખાસ કરીને વૈશ્વિક જોડાણ (આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓનો ગુણોત્તર, આંતરરાષ્ટ્રીય ફેકલ્ટી રેશિયો, આંતરરાષ્ટ્રીય સંશોધન નેટવર્ક) પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતા ઘણા સૂચકાંકોમાં ઘટાડો જોયો છે. પ્રતિ ફેકલ્ટી અને એમ્પ્લોયરની પ્રતિષ્ઠામાં ટાંકણોમાં પણ ઘટાડો થયો છે,”
પરિમાણોમાં, IIT બોમ્બેએ રોજગાર પ્રતિષ્ઠા અને ફેકલ્ટી દીઠ પ્રશસ્તિમાં શ્રેષ્ઠતા દર્શાવી છે. નોંધનીય રીતે, ગત વર્ષના 55.1 થી આ વર્ષે પ્રભાવશાળી 73.1 સ્કોર સાથે વધીને ફેકલ્ટી દીઠ પ્રમાણપત્રમાં નોંધપાત્ર સુધારો થયો છે. છેલ્લાં પાંચ વર્ષોમાં, તેણે તેના એમ્પ્લોયર રેપ્યુટેશન રેન્કિંગમાં 102માંથી 69માં સ્થાને અને ફેકલ્ટી રેન્ક દીઠ તેના અવતરણોને 226માથી 133મા સ્થાને સુધર્યા છે.
IIT બોમ્બેના ડાયરેક્ટર સુભાસીસ ચૌધરીના જણાવ્યા અનુસાર, રોગચાળાના લોકડાઉન દરમિયાન સંસ્થાની સંશોધન ઉત્પાદકતામાં વધારો થયો હતો, જેના પરિણામે ઉચ્ચ પ્રભાવવાળા જર્નલોમાં પ્રકાશિત થયેલા અસંખ્ય સંશોધન પેપરો હવે ટાંકવામાં આવે છે, જે સુધારેલ રેન્કિંગમાં યોગદાન આપે છે.
ક્યૂએસના વરિષ્ઠ સંશોધન મેનેજર એન્ડ્રુ મેક ફાર્લેને ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું હતું કે “IIT બોમ્બેએ 2018 થી 2022 સુધીમાં 15,905 શૈક્ષણિક પેપર્સ બનાવ્યા, 143,800 ટાંકણાઓ જનરેટ કર્યા. આ સમયગાળા દરમિયાન તેણે લગભગ 17% સંશોધન વૃદ્ધિ નોંધાવી છે. ફેકલ્ટી દીઠ સરેરાશ ટાંકણો માટે, તેઓ વૈશ્વિક સરેરાશ કરતાં લગભગ ચાર ગણા પર બેસે છે – કોઈપણ ધોરણ દ્વારા પ્રભાવશાળી સિદ્ધિ… તેનું સંશોધન આઉટપુટ એન્જિનિયરિંગ અને ટેક્નોલોજી અને નેચરલ સાયન્સ વચ્ચે એકદમ સરખે ભાગે વહેંચાયેલું છે. એસ્ટ્રોફિઝિક્સમાં તેના અત્યંત સહયોગી કાર્યે ખાસ રસ પેદા કર્યો છે, જે ટાંકવામાં આવ્યા છે,”
આ પણ વાંચોઃ- Gujarat Forest Department recruitment 2023 : જૂનાગઢમાં વન્ય વિભાગમાં કુલ 11 જગ્યાઓ માટે ભરતી, કોણ કરી શકશે અરજી?
“IIT બોમ્બેની સંશોધન ગુણવત્તા એ હકીકત દ્વારા વધુ પ્રદર્શિત થાય છે કે તેના આઉટપુટનો 30% ટોચના 10% શૈક્ષણિક જર્નલમાં પ્રભાવથી પ્રકાશિત થાય છે. આ આંકડો વૈશ્વિક સરેરાશને 6% વટાવે છે અને ભારતીય સંસ્થાઓની સરેરાશ કરતાં આશ્ચર્યજનક 15% વધુ છે,” મેક ફાર્લેને જણાવ્યું હતું કે, સંસ્થાએ હજુ સુધી અમારા આંતરરાષ્ટ્રીયકરણ મેટ્રિક્સ (વિદેશી વિદ્યાર્થીઓ અને વિદેશી વિદ્યાર્થીઓ)માં સમાન સ્તરનો સુધારો દર્શાવ્યો નથી. ફેકલ્ટી).
રોજગાર પ્રતિષ્ઠા પરિમાણમાં થયેલા લાભો પર, ચૌધરીએ કહ્યું, “અમારો રોજગાર અને એમ્પ્લોયર રેપ્યુટેશન સ્કોર 82 પોઈન્ટથી ઉપર છે જે જોન્સ હોપકિન્સ, CMU, યુનિવર્સિટી ઓફ ઈલિનોઈસ અર્બના-ચેમ્પેઈન અને પરડ્યુ યુનિવર્સિટી જેવી આંતરરાષ્ટ્રીય યુનિવર્સિટીઓ કરતા વધારે છે. આ સૂચવે છે કે IIT બોમ્બે ઉચ્ચ કુશળ માનવશક્તિ બનાવવાના તેના મિશનમાં ઉત્કૃષ્ટ છે, જેઓ હવે વૈશ્વિક કંપનીઓમાં અગ્રણી વ્યાવસાયિકો છે.”
આ વર્ષે 45 યુનિવર્સિટીના રેન્કિંગ સાથે, ભારત વૈશ્વિક સ્તરે સૌથી વધુ પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતો સાતમો દેશ છે અને એશિયામાં ત્રીજો માત્ર જાપાન (52 યુનિવર્સિટીઓ) અને ચીન (મેઇનલેન્ડ) (71 યુનિવર્સિટીઓ) પાછળ છે. વિશ્વની ટોચની 500 યુનિવર્સિટીઓમાં ભારતની વધુ બે એન્ટ્રી છે જેમાં દિલ્હી યુનિવર્સિટી (407માં ક્રમે છે) અને અન્ના યુનિવર્સિટી (427માં ક્રમે છે) આ સ્તરમાં પદાર્પણ કરી રહી છે. ચાર નવી ભારતીય યુનિવર્સિટીઓ: યુનિવર્સિટી ઓફ પેટ્રોલિયમ એન્ડ એનર્જી સ્ટડીઝ (UPES), ચિત્કારા યુનિવર્સિટી, ગુરુ ગોવિંદ સિંહ ઈન્દ્રપ્રસ્થ યુનિવર્સિટી અને ભારતીય આંકડાકીય સંસ્થાને આ વર્ષે ક્રમાંક આપવામાં આવ્યો છે.
આ પણ વાંચોઃ- SMC MPHW Bharti 2023 : સુરત મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન દ્વારા MPHW પોસ્ટમાં ભરતી, ફટાફટ કરો અરજી, છેલ્લી તારીખ એકદમ નજીક
એકંદરે, યુ.એસ.માં મેસેચ્યુસેટ્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી (MIT) આ વર્ષે સતત બારમી વખત વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગમાં ટોચ પર છે, યુકેની કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટી અને ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટી નજીકથી અનુસરે છે. નોંધનીય છે કે, નેશનલ યુનિવર્સિટી ઓફ સિંગાપોર (NUS) ગયા વર્ષે ક્રમાંક 11 થી ત્રણ સ્થાન આગળ વધીને ટોચની 10 ક્લબમાં સ્થાન મેળવનારી પ્રથમ એશિયન યુનિવર્સિટી બની છે.
ત્રણ ઓસ્ટ્રેલિયન યુનિવર્સિટીઓએ ટોચના 20માં પ્રવેશવા માટે નોંધપાત્ર લાભ મેળવ્યા છે. યુનિવર્સિટી ઓફ મેલબોર્ન, 14મા ક્રમે છે (કોઈપણ ઓસ્ટ્રેલિયન સંસ્થા માટે પ્રથમ), 19 સ્થાનોથી આગળ વધ્યું છે, જ્યારે યુનિવર્સિટી ઓફ ન્યૂ સાઉથ વેલ્સ અને સિડની યુનિવર્સિટી બંને 26માં સ્થાને છે. અને અનુક્રમે 22 રેન્ક, 19મા ક્રમે છે.
એકંદરે, અમેરિકન યુનિવર્સિટીઓ વિશ્વની ટોચની 20 સંસ્થાઓમાંથી અડધી છે, જેમાં UC બર્કલે, લાંબી ગેરહાજરી પછી, આ વખતે શ્રેષ્ઠ 10 યાદીમાં પુનરાગમન કરે છે. ETH ઝ્યુરિચે સળંગ સોળમા વર્ષે યુરોપની શ્રેષ્ઠ યુનિવર્સિટી તરીકે તેનું બિરુદ જાળવી રાખ્યું છે.
Disclaimer : આ આર્ટિકલ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત છે, મૂળ આર્ટિકલ વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો
