Success Story: દરેક વ્યક્તિ ધનવાન બનવાનું સપનું જોવે છે અને ઘણા લોકો તેના માટે સખત મહેનત પણ કરે છે. પરંતુ કોઈનું નસીબ ક્યારે સાથ આપશે તે તમે ક્યારેય જાણી શક્તા નથી. મધ્યમ વર્ગના લોકો તેમના પરિવારની મૂળભૂત જરૂરિયાતો પૂરી કરવા અને દિવસમાં બે વખત સારું ભોજન મેળવવા માટે દિવસ-રાત કામ કરે છે. તેવી જ રીતે જો કોઈનું પૈસા કમાવવાનું સાધન ખતમ થઈ જાય તો તે પોતાના પરિવારનું ભરણપોષણ કરવા માટે શું નથી કરતો? રાજસ્થાનના જયપુર જિલ્લાના કિશનગઢ રેણવાલના રહેવાસી નરેન્દ્ર કુમાર ગિરવાની પણ આવી જ કહાની છે. તેમના ગામના મોટાભાગના લોકો ખેડૂત હતા, પરંતુ તેમની પાસે આ માટે પૂરતી જમીન નહોતી. તેથી સ્નાતક થયા પછી તેણે પુસ્તકો, ઝેરોક્ષ, સ્ટેશનરી વગેરે વેચવા માટે શાળાઓ અને કોલેજોની નજીક એક દુકાન ખોલી. પછી તેમના જીવનમાં એક એવો સમય આવ્યો જ્યારે તેઓ દેવામાં ડૂબી ગયા.
ચારથી પાંચ લાખનું નુકસાન
નરેન્દ્ર કુમાર લગભગ આઠ વર્ષ સુધી સ્ટેશનરીની દુકાન ચલાવતા હતા. દુકાન સારી ચાલી રહી હતી. આ જોઈને દુકાનના માલિકે નરેન્દ્રને તેના પુત્રનો વ્યવસાય શરૂ કરવા માટે દુકાન ખાલી કરાવી. નરેન્દ્રએ અડધો કિલોમીટર દૂર એ જ જગ્યાએ પોતાની દુકાન ફરી ખોલી પરંતુ પૂરતા ગ્રાહકો ન હોવાને કારણે, તેમને થોડા મહિનામાં જ ચારથી પાંચ લાખ રૂપિયાનું નુકસાન થયું. પછી તેની પત્નીએ સીવણકામ કરીને ઘર ચલાવવામાં મદદ કરી.
યુટ્યુબ પરથી કૃષિ જ્ઞાન મેળવવાનું શરૂ કર્યું
આ દરમિયાન નરેન્દ્રને યુટ્યુબ પરથી કૃષિ જ્ઞાન મેળવવાનું શરૂ કર્યું હતું. યુટ્યુબ પર આવી માહિતી શોધતી વખતે તેણે એકવાર ખોટો અક્ષર લખ્યો અને ‘મોતીની ખેતી’નો એક વીડિયો તેની નજરમાં આવ્યો. તે વીડિયો જોયા પછી તેને લાગ્યું કે તે તેના ગંતવ્ય તરફ આગળ વધવા લાગ્યો છે. પછી 2015 માં તેણે મોતીની ખેતી શરૂ કરી. અગાઉ તે ઓડિશામાં સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ફ્રેશવોટર એક્વાકલ્ચર (CIFA) ગયા હતા અને ત્યાં પાંચ દિવસનો કોર્ષ કર્યો હતો. આ માટે તેમણે ખૂબ જ મુશ્કેલીથી 6,000 રૂપિયા ફી ચૂકવી. પછી તે કેરળ ગયા 500 છીપવાળી માછલીઓ ખરીદી, ઘરે પાણીની ટાંકી બનાવી અને મોતીની ખેતી શરૂ કરી.
આ પણ વાંચો : વાળ કાપવાના લાખો રૂપિયા ચાર્જ કરનાર વ્યક્તિની સંઘર્ષ ગાથા
રાજસ્થાનના શુષ્ક વાતાવરણ અને મોતીની ખેતી વિશે જાણકારીના અભાવે, તેમના છીપવાળા પ્રાણીઓ એક પછી એક મરવા લાગ્યા. થોડા દિવસોમાં તેમની પાસે ફક્ત 35 છીપવાળી માછલીઓ બચી ગઈ. ત્યાં સુધીમાં, તેમને 50,000 રૂપિયાનું નુકસાન થઈ ચૂક્યું હતું; પણ તેઓએ હાર ન માની. છ મહિના પછી તે ફરીથી કેરળથી 500 શંખ લાવ્યા. આ વખતે તેમની મહેનત રંગ લાવી અને મસલનો જીવિત રહેવાનો દર 70 ટકા સુધી વધી ગયો. તેમના છીપના શેલમાંથી બટન આકારના મોતી નીકળતા હતા, જે ખરીદદારો દ્વારા સરળતાથી ખરીદી લેવામાં આવતા હતા. દરેક છીપમાંથી બે થી ચાર મોતી મળતા હતા અને દરેક મોતીની કિંમત 200 થી 400 રૂપિયા હતી.
ધીમે ધીમે વ્યવસાયિક વૃદ્ધિ
બીજા બેચમાં નરેન્દ્રએ ફરીથી 700 મસલ ખરીદ્યા. તેમાંથી મળતા મોતીમાંથી તેમને બે લાખ રૂપિયાની આવક થતી. પછી તેઓએ ધંધો વધારવાનું શરૂ કર્યું. પછી તેઓએ નવી પાણીની ટાંકીઓ બનાવી અને એક સમયે 3,000 છીપવાળી માછલીઓ ઉછેરવાનું શરૂ કર્યું. ત્યાર પછી તેમને દરેક ચક્રમાં લગભગ 5,000 મોતી મળવા લાગ્યા. પછી તેમને દર ૧૮ મહિને ૧૦ થી ૧૫ લાખ રૂપિયાનો નફો મળવા લાગ્યો.
સીધા ગ્રાહકો સુધી પહોંચ્યા
પહેલાં તેઓ ઝવેરીઓ અથવા વચેટિયાઓ દ્વારા મોતી વેચતા હતા. તેથી તેમને ઓછો નફો અથવા માર્જિન મળે છે. ત્યારબાદ તેણે Amazon.com દ્વારા પોતાના મોતી વેચવાનું શરૂ કર્યું. તેમણે છૂટક બજારમાં પણ પોતાની હાજરી નોંધાવી. તેથી તેમની આવકમાં વધારો થયો. બાદમાં તેઓએ મોતીની ખેતીની તાલીમ આપવાનું શરૂ કર્યું.
મોતીની ખેતી કેવી રીતે થાય છે?
મોતી એક કુદરતી રત્ન છે જે છીપમાંથી મેળવવામાં આવે છે. છીપ એ દરિયામાં જોવા મળતું પ્રાણી છે. છીપનું બાહ્ય કવચ સખત હોય છે અને તેની અંદર જીવંત જીવો હોય છે. જો રેતીનો એક દાણો આકસ્મિક રીતે તેના પેટમાં જાય, તો તેને ખૂબ દુખાવો થશે. આ દુખાવાને દૂર કરવા માટે તેનું શરીર રેતીના દાણાની આસપાસ એકઠું થતું પ્રવાહી છોડે છે. તે પછીથી મોતી બની જાય છે. ભૂતકાળમાં દરિયામાંથી છીપ એકત્રિત કરીને મોતી કાઢવામાં આવતા હતા. તેમને ‘સાચા મોતી’ કહેવામાં આવે છે. જોકે વધતી માંગને કારણે મોતીની ખેતી હવે ટાંકીઓમાં છીપવાળી માછલીઓ ઉછેરીને કરવામાં આવી રહી છે. તેને ‘કૃત્રિમ મોતી’ કહેવામાં આવે છે. તેની કિંમત વાસ્તવિક મોતી કરતા ઓછી છે.
