Dev Diwali 2024 Date : દેવ દીપાવલી, જેને દેવ દિવાળી અથવા “દેવોની દિવાળી” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ તહેવાર કાર્તિક પૂર્ણિમાની રાત્રે ઉજવવામાં આવે છે, જે મુખ્ય દિવાળીના લગભગ 15 દિવસ પછી આવે છે. દેવ દિવાળી 2024માં 15 નવેમ્બરે ઉજવવામાં આવશે.
આ તહેવારનું ખૂબ જ ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ છે, અને આ સમય દરમિયાન દાનવો પર દેવતાઓના વિજયની ઉજવણી કરવા માટે ગંગાના કિનારે હજારો દીવાઓ પ્રગટાવવામાં આવે છે, જે અંધકાર પર પ્રકાશ અને અધર્મ પર સદાચારની જીતનું પ્રતીક છે.
દિવાળી અને દેવ દિવાળી : બે તહેવારોનું અનોખું મહત્વ
દિવાળી અને દેવ દિવાળી બંને હિન્દુ ધર્મના ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ તહેવારો હોવા છતાં તેમની ઉજવણી, થીમ અને રિવાજોમાં ઘણા તફાવત છે. દિવાળી નવા ચંદ્રની રાત્રે ઉજવવામાં આવે છે અને તે ભગવાન રામના અયોધ્યા પરત ફરવા સાથે સંકળાયેલ છે, જે રાવણ પરના તેમના વિજયને ચિહ્નિત કરે છે. બીજી બાજુ દેવ દિવાળી કાર્તિક પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે અને ત્રિપુરાસુર પર ભગવાન શિવના વિજય સાથે સંકળાયેલ છે.
તે ત્રિપુરાસુર પર ભગવાન શિવના વિજય તરીકે ઉજવવામાં આવે છે, ભગવાન શિવને “ત્રિપુરારી” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, એટલે કે ત્રણ રાક્ષસી નગરોનો નાશ કરનાર. દિવાળી દરમિયાન મુખ્યત્વે લક્ષ્મી માતાની પૂજા કરવામાં આવે છે, જે ધન અને સમૃદ્ધિની દેવી છે. જ્યારે દેવ દિવાળીમાં ભગવાન શિવની પૂજાનું વિશેષ મહત્વ છે, જેમાં તેમના દિવ્ય સ્વરૂપની ઓળખ અને સન્માન કરવામાં આવે છે.
દેવ દિવાળીના ખાસ રિવાજો અને પરંપરાઓ
દેવ દિવાળીના આ વિશેષ તહેવારમાં ગંગાના ઘાટ પર હજારો માટીના દીવા પ્રગટાવવાનું વિશેષ મહત્વ છે. વારાણસીમાં ગંગાના કિનારે વિવિધ ઘાટો પર દીવા પ્રગટાવવાનું આ દ્રશ્ય અત્યંત અલૌકિક અને દિવ્ય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે દેવતાઓ સ્વર્ગમાંથી પૃથ્વી પર આવે છે અને આ દીવાઓના પ્રકાશમાં પોતાની હાજરી નોંધાવે છે. ગંગા આરતી દરમિયાન ભગવાન શિવની વિશેષ પ્રાર્થના અને પૂજા કરવામાં આવે છે. આ પ્રસંગે ભક્તો આત્મશુદ્ધિનું પ્રતીક ગણાતી ગંગામાં સ્નાન કરે છે અને પુણ્ય કમાવવાનું સાધન ગણાતા અન્નદાનનું આયોજન કરે છે.
વારાણસીમાં દેવ દિવાળીનું ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ
વારાણસી જે હિન્દુ ધર્મમાં ખૂબ જ પવિત્ર સ્થળ માનવામાં આવે છે, દેવ દિવાળીની ઉજવણીમાં એક અનોખું સ્થાન ધરાવે છે. અહીંના ઘાટો પર હજારો દીવા પ્રગટાવવાથી વાતાવરણને એક અનોખી શાંતિ અને દિવ્યતા મળે છે, જે દુનિયાભરના મુલાકાતીઓને આકર્ષે છે. આ તહેવાર દરમિયાન ધાર્મિક વિધિઓ સાથે સાંસ્કૃતિક પ્રદર્શન પણ જોવા મળે છે.
ઉજવણીઓ પણ આયોજિત કરવામાં આવે છે, જેમાં સંગીત અને નૃત્ય જેવા પ્રદર્શનો દર્શાવવામાં આવે છે, જે તહેવારની આધ્યાત્મિક બાજુને વધુ જીવંત બનાવે છે. આ પરંપરા 1991 માં દશાશ્વમેધ ઘાટ ખાતે શરૂ થઈ હતી અને ત્યારથી વારાણસીના સમૃદ્ધ ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક વારસાને વિશ્વ સમક્ષ રજૂ કરતી વાર્ષિક ઘટના બની છે.
પૌરાણિક કથા અને વૈદિક સંદર્ભ
દેવ દિવાળીનો પૌરાણિક સંદર્ભ ભગવાન શિવ અને ત્રિપુરાસુર વચ્ચેના સંઘર્ષ સાથે જોડાયેલો છે. દંતકથા અનુસાર, ત્રિપુરાસુર એ ત્રણ રાક્ષસોનું સામૂહિક નામ હતું – વિદ્યુન્માલી, તારકક્ષ અને વીર્યવાન, જેમને ભગવાન બ્રહ્મા તરફથી વરદાન મળ્યું હતું. આ રાક્ષસોએ ત્રણ અભેદ્ય શહેરો બાંધ્યા અને દેવતાઓ અને પૃથ્વીના લોકોને હેરાન કરવાનું શરૂ કર્યું.
આ પણ વાંચોઃ- વૈજનાથ-શિરડી સહિત 5 તીર્થ સ્થાનોના કરો દર્શન, પેકેજમાં રહેવા-ખાવા-ફરવાનું ફ્રી, આ રહી તમામ માહિતી
આખરે ભગવાન શિવે ત્રિપુરારીનું રૂપ ધારણ કર્યું અને એક જ બાણથી તે ત્રણેય શહેરોનો નાશ કર્યો અને બ્રહ્માંડમાં શાંતિ અને સંતુલન સ્થાપ્યું. આ વિજયને દેવ દિવાળી તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. પ્રાચીન ગ્રંથોમાં ઉત્સવનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો નથી, તેમ છતાં તેના મૂળ સિદ્ધાંતો વૈદિક ધર્મના મૂળ સિદ્ધાંતો જેમ કે ધર્મની જીત, અંધકાર પર પ્રકાશની જીત અને ભગવાન માટે આદર સાથે સુસંગત છે.
