રીતુ શર્મા : મહાત્મા ગાંધી દ્વારા સ્થપાયેલી ગુજરાત વિદ્યાપીઠ, તેની કાર્યપદ્ધતિ અને ડીમ્ડ-ટુ-યુનિવર્સિટી તરીકેની સ્થિતિ અંગે પ્રશ્નોનો સામનો કર્યા પછી, ત્રણ મહિના પહેલા ગુજરાતના રાજ્યપાલ આચાર્ય દેવવ્રતની તેના કુલપતિ તરીકે નિમણૂક સાથે અચાનક ઝડપી ફેરફાર જોવા મળી રહ્યા છે. આ યુનિવર્સિટીના ટ્રસ્ટીઓમાંથી, છેલ્લા આઠ લોકોએ રાજીનામું આપ્યા પછી અને તેના વિવાદાસ્પદ વાઇસ ચાન્સેલર રાજેન્દ્ર ખીમાણીએ પણ ગયા અઠવાડિયે રાજીનામું આપ્યા પછી ચાર ટ્રસ્ટીઓ પણ ભરવાના બાકી છે.
103 વર્ષ જૂની સંસ્થા, જે ચરખો કાતવા જેવી ગાંધીવાદી પ્રથાઓ ચાલુ રાખે છે અને અનન્ય અભ્યાસક્રમ પ્રદાન કરે છે, બોર્ડે વધુ ફેરફારો કર્યા પછી નવા વાઇસ ચાન્સેલરની નિમણૂક કરવા માટે શોધ-કમ-પસંદગી સમિતિની રાહ જોઈ રહી છે. 25મી જાન્યુઆરીએ મેનેજમેન્ટની બેઠક.
ડીમ્ડ-ટુ-બી યુનિવર્સિટીમાં વિદ્યાર્થીઓ કેમ્પસ સહિત શૌચાલયની સફાઈ જાતે જ કરે છે. સંસ્થા ગ્રામીણ વિકાસ પર ભાર મૂકીને તેના તમામ અભ્યાસક્રમો ગુજરાતી માધ્યમમાં આપે છે.
68મા વાર્ષિક દીક્ષાંત સમારોહના એક દિવસ પહેલા, ગયા વર્ષે 17 ઓક્ટોબરે રાજીનામું આપનારા આઠ ટ્રસ્ટીઓમાંથી એક મંદાબેન પરીખે ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું હતું કે, “વિદ્યાપીઠ હવે કોઈ ટ્રસ્ટીના નિયંત્રણ હેઠળ નથી. અહીં અદ્રશ્ય સત્તાવાળાઓ છે (તેને નિયંત્રિત કરે છે). જેમણે રાજીનામું આપ્યું છે અને જેમણે રાજીનામું આપ્યું નથી, તે દરેક વ્યક્તિ આ પ્રકારના ઘટનાક્રમથી અસંતુષ્ટ છે.
તેમની નિમણૂકથી, ગવર્નર દેવવ્રત સંસ્થાની “જર્જરિત અને દયનીય” સ્થિતિને ઉજાગર કરવા માટે કેમ્પસની “આશ્ચર્યજનક મુલાકાતો” કરી રહ્યા છે અને કેમ્પસને સાફ કરવા માટે કચરાના અનેક ટ્રક-લોડ હાથ ધર્યા હોવાના અહેવાલ છે.
સરકાર દ્વારા “સત્તાનો અનૈતિક ઉપયોગ” તેમજ સંસ્થાની સ્વતંત્રતા છીનવી લેવાનું ટાંકીને, કુલપતિની નિમણૂક જણાવે છે કે “તે ન તો સ્વયંસ્ફુરિત હતો કે ન તો ટ્રસ્ટી મંડળના સર્વસંમતિથી નિર્ણય હતો, પરંતુ માત્ર રાજકીય દબાણ હેઠળ” હતો. ગયા વર્ષે ઓક્ટોબરમાં 24માંથી આઠ ટ્રસ્ટીઓએ રાજીનામું આપ્યું હતું
દેવવ્રતે ગાંધીવાદી અને સેલ્ફ-એમ્પ્લોયડ વુમન્સ એસોસિએશન (SEWA)ના સ્થાપક ઇલાબેન ભટ્ટનું સ્થાન લીધું, જેમણે 4 ઓક્ટોબર, 2022ના રોજ ચાન્સેલર તરીકે રાજીનામું આપ્યું હતું અને 2 નવેમ્બરના રોજ તેમનું અવસાન થયું હતું, તેમ છતાં સંસ્થાના યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ્સ કમિશન (UGC) સામે લડત ચાલી રહી હતી. વાઈસ ચાન્સેલર તરીકે ખીમાણીની નિમણૂક “શા માટે ડીમ્ડ-ટુ-યુનિવર્સિટીનો દરજ્જો… પાછી ખેંચી ન લેવી જોઈએ” અને “ગ્રાન્ટ અટકાવી દેવાઈ”.
અલગથી રચાયેલી UGC ફેક્ટ ફાઇન્ડિંગ કમિટીએ એ પણ શોધી કાઢ્યું હતું કે, ડૉ. રાજેન્દ્ર ખીમાણી 1 એપ્રિલ, 2004થી 30 એપ્રિલ, 2019ના સમયગાળા દરમિયાન રજિસ્ટ્રાર તરીકે ગુજરાત વિદ્યાપીઠની વહીવટી અને નાણાકીય કામગીરીમાં કેટલીક ક્ષતિઓ માટે જવાબદાર હતા.
યુજીસીએ તેમની નિમણૂકમાં “પ્રક્રિયાગત ક્ષતિઓ” ને ધ્યાનમાં રાખીને “તાત્કાલિક અસરથી” ડૉ. રાજેન્દ્ર ખીમાણીને ગુજરાત વિદ્યાપીઠના વાઇસ ચાન્સેલર પદ પરથી દૂર કરવા માટે નિર્દેશો જારી કર્યા હતા.
ચાર નવા ટ્રસ્ટીઓ-ગફુરભાઈ બિલખીયા, રાજશ્રી બિરલા, દિલીપ ઠાકર અને હર્ષદ પટેલ-ની નિમણૂક 2 જાન્યુઆરીએ ચાન્સેલર દેવવ્રતે પદ સંભાળ્યા પછી ટ્રસ્ટી મંડળની પ્રથમ બેઠકમાં કરવામાં આવી હતી.
પટેલ ભાજપના પૂર્વ પ્રવક્તા છે અને હવે ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટીચર એજ્યુકેશન (IITE), ગાંધીનગરના વાઇસ ચાન્સેલર છે અને ચિલ્ડ્રન્સ યુનિવર્સિટી, ગાંધીનગરનો હવાલો પણ ધરાવે છે. જો કે, આ પહેલીવાર નથી જ્યારે વિદ્યાપીઠમાં કોઈ રાજકીય વ્યક્તિની નિમણૂક કરવામાં આવી હોય. ઠાકર પૂર્વ માહિતી કમિશનર છે.
જો કે ટ્રસ્ટી મંડળની આગામી બેઠક હજુ નક્કી થવાની બાકી છે, પરંતુ આ બેઠકમાં નવા ટ્રસ્ટીઓની નિમણૂક થવાની ધારણા છે.
“કોઈને પણ આ ગતિ અને ઘટનાઓની અપેક્ષા ન હતી. છેલ્લા ત્રણ-ચાર મહિનામાં સંસ્થામાં લીધેલા આ બધા અચાનક અને અણધાર્યા નિર્ણયોથી ટીચિંગ ફેકલ્ટી મેમ્બર્સ પણ આઘાતમાં છે. નવી મેનેજમેન્ટની ચર્ચાઓ પણ ચાલી રહી છે, જે ટૂંક સમયમાં થવાની સંભાવના છે. વિદ્યાપીઠ હવે એક નવો અધ્યાય શરૂ કરશે, ”નામ ન આપવાની શરતે એક ફેકલ્ટી સભ્યએ આ જણાવ્યું હતું.
વરિષ્ઠ પ્રોફેસર ભરત જોશી (61)ને 15 જાન્યુઆરીએ ખીમાનીએ રાજીનામું આપ્યા બાદ તાત્કાલિક અસરથી ઈન્ચાર્જ વાઇસ ચાન્સેલર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.
ગુજરાત હાઈકોર્ટના સપ્ટેમ્બર 2022ના આદેશને પગલે આ વિકાસ થયો છે, જેમાં વિદ્યાપીઠના યુજીસીના રીપોર્ટના આધાર પર “યોગ્ય આદેશો પસાર કરવા” માટે આઠ અઠવાડિયાનો સમય આપવામાં આવ્યો હતો. જેમાં તેમની નિમણૂકમાં પ્રક્રિયાગત ક્ષતિઓના અવલોકનને કારણે તેમની બરતરફીની માંગ કરવામાં આવી હતી.
આ પણ વાંચો – અર્થશાસ્ત્રી મોન્ટેક સિંહ આહલુવાલિયા કહે છે કે, નવા શહેરો બનાવવા માટે વધુ રાજ્યોની જરૂર છે
વિદ્યાપીઠ દ્વારા ઇલાબેનની તબિયતનો હવાલો આપતા માંગવામાં આવેલી મુદત 17 ફેબ્રુઆરીએ પૂરી થવાની હતી.
