ગુજરાતના દાહોદ જિલ્લામાં આવેલા રતનમહલ અભયારણ્યના ખાલી વિસ્તારોમાં એક રોયલ બંગાળ વાઘ વારંવાર જોવા મળે છે, જેના કારણે વન્યજીવ ઉત્સાહીઓ અને વન અધિકારીઓમાં રસ જાગ્યો છે. અધિકારીઓ કહે છે કે જો વાઘ ગુજરાતમાં દેખાય છે તો તે 1980 ના દાયકા પછી રાજ્યમાં પહેલો વાઘ હશે.
ગુજરાતના વરિષ્ઠ વન અધિકારીઓએ પુષ્ટિ આપી છે કે મધ્યપ્રદેશના ઝાબુઆ અને કાઠીવાડા પ્રદેશોની સરહદે આવેલા રતનમહલના સીમાડા વિસ્તારોમાં લગભગ ત્રણ મહિનાથી એક જ નર વાઘ જોવા મળી રહ્યો છે, જે બંને વાઘની વસ્તી માટે જાણીતા છે.
એક વરિષ્ઠ વન અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, “મધ્યપ્રદેશમાં વાઘની વસ્તીમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો હોવાથી, લગભગ પાંચ વર્ષનો વાઘ કદાચ નવો પ્રદેશ શોધી રહ્યો હશે. અમે હજુ સુધી તેનું નજીકથી નિરીક્ષણ કરી રહ્યા નથી કારણ કે ગુજરાતમાં હજુ સુધી તેના પ્રદેશને ચિહ્નિત કરવાના કોઈ સંકેતો દેખાતા નથી જે સ્પષ્ટ કરે કે રાજ્યમાં ઘણા વર્ષોમાં પહેલો વાઘ છે. અત્યાર સુધી તેણે ફક્ત સરહદી વિસ્તારમાં જ હિલચાલ દર્શાવી છે.”
વન્યજીવન નિષ્ણાતોએ સમજાવ્યું કે નર વાઘ, ખાસ કરીને પેટા-પુખ્ત અને પુખ્ત વયના વાઘ, હરીફોને પડકાર આપીને અથવા દાવો ન કરાયેલા જંગલ વિસ્તારોમાં જઈને નવા પ્રદેશો સ્થાપિત કરે છે. એક નિષ્ણાતે જણાવ્યું કે, “વાઘ પ્રદેશની શોધમાં ઘણા સો કિલોમીટર મુસાફરી કરવા માટે જાણીતા છે. નર વાઘ માદા કરતાં વહેલા જતા રહે છે અને દૂર જતા રહે છે. તેઓ પ્રદેશની માલિકી દર્શાવવા માટે ઘણી રીતોનો ઉપયોગ કરે છે, જેમાં ગંધ, દ્રશ્ય દેખાવ, ઘુસણખોરો પ્રત્યે આક્રમકતા અને ઝાડ ખંજવાળવા, ગર્જના કરવા, પેશાબ કરવા જેવા ચિહ્નો શામેલ છે. તેઓ ઘુસણખોરી તપાસવા માટે નિયમિતપણે તેમના પ્રદેશ પર પેટ્રોલિંગ પણ કરે છે – મુખ્યત્વે અન્ય વાઘ તરફથી – અને એકવાર પ્રભુત્વ સ્થાપિત થઈ જાય પછી તેઓ ત્યાં શિકાર કરવાનું શરૂ કરે છે”.
આ પણ વાંચો: હુમલાના એક મહિના બાદ પહેલગામમાં કેવો છે માહોલ?
ફેબ્રુઆરી 2019 માં મહિસાગર જિલ્લાના લુણાવાડામાં એક વાઘ જોવા મળ્યો હતો, અને કેમેરા ટ્રેપ દ્વારા તેની હાજરીની પુષ્ટિ કરવામાં આવી હતી. જોકે થોડા દિવસો પછી શંકાસ્પદ રીતે ઝેરના કારણે વાઘ મૃત હાલતમાં મળી આવ્યો હતો.
એક વરિષ્ઠ સરકારી અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, “સામાન્ય રીતે જે વિસ્તારમાં વાઘ દેખાય છે તેની આસપાસના ગ્રામજનો તાત્કાલિક ગભરાટમાં મુકાઈ જાય છે… હાલ પૂરતું અમે દાહોદના ગ્રામજનોને ગભરાવાની સલાહ આપી છે. વાઘ તેના વિસ્તારમાં સ્થાયી થઈ જાય અને તેની આસપાસના ગ્રામજનોને શિક્ષિત કરવા માટે પાયાનું કામ પૂર્ણ થઈ જાય ત્યારે જ જોવાની સત્તાવાર પુષ્ટિ થઈ શકે છે.”
વન વિભાગના જણાવ્યા અનુસાર, ગુજરાતમાં છેલ્લે 1989 માં લગભગ 12 વાઘની વસ્તી નોંધાઈ હતી, જેમાંથી મોટાભાગે દક્ષિણ ગુજરાતના ડાંગના જંગલોમાં હતી. 1992ની વાઘ ગણતરીમાં રાજ્ય વાઘ મુક્ત જાહેર થયું હતું.
