યુનાઈટેડ નેશન્સે વર્ષ 2023 ને બાજરીના આંતરરાષ્ટ્રીય વર્ષ તરીકે જાહેર કર્યું છે, આ બધા તેના સ્વાસ્થ્ય અને પોષણ લાભોને આભારી છે. આ નાના અનાજ-ફાઇબર, પ્રોટીન, વિટામિન્સ અને ખનિજોનું પાવરહાઉસ ગણાય છે અને ભારત માટે સ્વદેશી છે. ભારતમાં, પાંચ પ્રકારના મીલેટ્સ ઉપલબ્ધ છે જેને મુખ્ય ગણવામાં આવે છે- જુવાર અથવા જુવાર, રાગી, કોરા અથવા ફોક્સટેલ બાજરી, સમા અથવા નાની બાજરી, અને કોડો (કોદરી) અથવા આર્કે બાજરી.
ઉપલબ્ધ તમામ બાજરીઓમાં, કોડો બાજરી(કોદરી) સૌથી વધુ દુષ્કાળ પ્રતિરોધક અને ટૂંકા ગાળામાં ઉચ્ચ ઉપજ આપવા માટે જાણીતી છે આથી તે સારું આર્થિક મૂલ્ય ધરાવે છે. વધુમાં, ભારત કોડો બાજરીના ઉત્પાદનમાં વિશ્વમાં અગ્રેસર છે.
ઐશ્વર્યા વિચારે, ડાયેટિશિયન, ભાટિયા હોસ્પિટલ, મુંબઈએ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું હતું કે, “કોડો બાજરી વિટામિન્સ, ખનિજો અને સલ્ફર ધરાવતા ફાયટોકેમિકલ્સથી સમૃદ્ધ છે, તેથી તેને “ન્યુટ્રિયા-અનાજ” કહેવામાં આવે છે. તે આવશ્યક એમિનો એસિડનો પણ મોટો સ્ત્રોત છે, જેમ કે લાયસિન, થ્રેઓનાઇન, વેલિન, સલ્ફર જેમાં એમિનો એસિડ હોય છે. કોડો બાજરીના અનાજમાં 8.3 ટકા પ્રોટીન હોય છે જેમાંથી મુખ્ય પ્રોટીન ગ્લુટેલિન છે. તેમાં ઘઉં (1.2%) ની તુલનામાં ક્રૂડ ફાઇબર (9%) વધુ માત્રામાં છે અને તેમાં 66.6% કાર્બોહાઇડ્રેટ, 2.4% ખનિજો અને 1.4% ચરબી પણ છે.”
આ પણ વાંચો: Sweet Corn Benefits : ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકો પણ મકાઇની મજા ઉઠાવી શકે છે, આ સુપરફૂડના છે અઢળક ફાયદા
તાજેતરમાં, ન્યુટ્રિશનિસ્ટ લવનીત બત્રાએ કોડો બાજરીના વિવિધ ફાયદાઓ Instagram પર શેર કર્યા હતા. ” તેણીએ કૅપ્શનમાં લખ્યું કે, “કોડો મિલેટ, જેને વરાગુ અથવા અરીકેલુ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે , તે પોષક તત્વોથી ભરપૂર અનાજ છે જે ઘણા સ્વાસ્થ્ય લાભો આપે છે.”
- બાજરીમાં ફિનોલિક્સ હોય છે જેમ કે આલ્ફા-ગ્લુકોસિડેઝ અને સ્વાદુપિંડના એમીલેઝ જટિલ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સના એન્ઝાઇમેટિક હાઇડ્રોલિસિસને આંશિક રીતે અવરોધે છે જે પોસ્ટપ્રાન્ડિયલ હાઇપરગ્લાયકેમિઆ ઘટાડે છે.
- બાજરી ફિનોલિક એસિડ, ટેનીન અને ફાયટેટ્સથી ભરપૂર હોય છે જે “વિરોધી પોષક તત્વો” તરીકે વર્તે છે. આ વિરોધી પોષક તત્વો, જોકે, કોલોન અને સ્તન કેન્સરનું જોખમ ઘટાડે છે . બાજરીમાં ફિનોલિક્સ હોય છે જે કેન્સરની શરૂઆતને રોકવામાં અસરકારક હોવાનું દર્શાવવામાં આવ્યું છે.
- સ્થૂળતા, ધૂમ્રપાન, અસ્વસ્થ પોષણ અને શારીરિક નિષ્ક્રિયતા હાર્ટ એટેક અને સ્ટ્રોકનું જોખમ વધારે છે. વિશ્વના મોટાભાગના રાષ્ટ્રો એલિવેટેડ અને વધતા રક્તવાહિની રોગના દરોનો સામનો કરી રહ્યા છે. બાજરીમાં મુક્ત રેડિકલ સ્કેવેન્જિંગ પ્રવૃત્તિનું પ્રમાણ વધુ હોય છે જે કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગોનું જોખમ ઘટાડે છે.
- કોડો બાજરીમાં લેસીથિનનું પ્રમાણ વધુ હોય છે અને તે નર્વસ સિસ્ટમને મજબૂત કરવા માટે ઉત્તમ છે.
- કોડો બાજરી એન્ટીઑકિસડન્ટોમાં વિપુલ પ્રમાણમાં છે , જેમ કે ફિનોલિક સંયોજનો અને ફ્લેવોનોઈડ્સ. આ એન્ટીઑકિસડન્ટો શરીરમાં મુક્ત રેડિકલ સામે લડવામાં મદદ કરે છે, ઓક્સિડેટીવ તણાવ ઘટાડે છે અને કોષોને નુકસાનથી બચાવે છે.
- કોડો બાજરી કુદરતી રીતે ગ્લુટેન ફ્રી છે, તે સેલિયાક રોગ અથવા ગ્લુટેન સેન્સિટિવીતી ધરાવતા વ્યક્તિઓ માટે ઉત્તમ પસંદગી બનાવે છે . તે અન્ય કેટલાક અનાજની તુલનામાં પચવામાં પણ પ્રમાણમાં સરળ છે, જે તેને પાચનતંત્ર સુધારે છે.
- આમાં ઉમેરતાં, એન લક્ષ્મીએ, વરિષ્ઠ ડાયેટિશિયન, કામીનેની હોસ્પિટલ, હૈદરાબાદ જણાવ્યું હતું કે, “કોડો બાજરીમાં ગ્લાયકેમિક ઇન્ડેક્સ ઓછો હોય છે, જે તેમને ડાયાબિટીસના સંચાલન માટે આદર્શ બનાવે છે કારણ કે તે બ્લડ સુગર લેવલ કંટ્રોલમાં રાખે છે. વધુમાં, કોડુ બાજરીમાં ઉચ્ચ ફાઇબરનું પ્રમાણ કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર ઘટાડીને હૃદયના સ્વાસ્થ્યને પ્રોત્સાહન આપે છે. તેઓ તેમના ફાઇબર અને પ્રોટીન સામગ્રીને કારણે તૃપ્તિ વધારીને વજન વ્યવસ્થાપનમાં પણ મદદ કરે છે. છેલ્લે, કોડુ બાજરીમાં રહેલું ફાઇબર પાચન સ્વાસ્થ્યને ટેકો આપે છે અને કબજિયાતને રોકવામાં મદદ કરે છે.”
- જો કે, વિચારે નોંધ્યું હતું કે કોડો(કોદરી) બાજરીમાં ગોઇટ્રોજેન્સ હોય છે, જે થાઇરોઇડ હોર્મોન્સમાં દખલ કરે છે અને તે થાઇરોઇડ ગ્રંથિ (ગોઇટર) માં પરિણમી શકે છે , તેથી જે લોકો થાઇરોઇડથી પીડાતા હોય તેઓએ આહારમાં તેનો ઉપયોગ ટાળવો જોઈએ.
તેણીએ તારણ કાઢ્યું કે, “કોડો બાજરી(કોદરી) ને લોટમાં પીસી શકાય છે અને બિસ્કિટ, કેક, મફિન્સ અથવા પાસ્તા જેવી બેકરી વસ્તુઓ તૈયાર કરવા માટે અન્ય અનાજના લોટ સાથે ભેળવી શકાય છે. તેનો ઉપયોગ ચપાટી અથવા ઢોસા અથવા ઈડલી જેવા આથો ખોરાક બનાવવા માટે પણ થઈ શકે છે. તેનો ઉપયોગ પોર્રીજ અથવા પુલાઓ તૈયાર કરવા માટે પણ થઈ શકે છે.”
