વપરાયેલા કોન્ડોમનો બેદરકારીપૂર્વક નિકાલ એ માત્ર નબળી સ્વચ્છતા પ્રથા જ નથી, તે ચેપનો ભંડાર, પર્યાવરણીય પ્રદૂષણનો સ્ત્રોત અને ગંભીર કચરાના વ્યવસ્થાપનની સમસ્યા પણ બની શકે છે. સેનિટરી પેડ્સ અને ડાયપરની જેમ કોન્ડોમ પણ બિન-બાયોડિગ્રેડેબલ છે અને તેને વિઘટિત થવામાં વર્ષો લાગી શકે છે, જે પહેલાથી જ વધતી જતી સ્વચ્છતા સમસ્યાને વધુ મોટી બનાવે છે. ફક્ત પુરુષ લેટેક્સ કોન્ડોમનું વૈશ્વિક ઉત્પાદન વાર્ષિક 10 અબજથી વધુ હોવાનો અંદાજ છે, જે જવાબદાર નિકાલને અનિવાર્ય બનાવે છે.
પીએસઆરઆઈ હોસ્પિટલના યુરોલોજીના એસોસિયેટ ડિરેક્ટર ડૉ. પ્રશાંત જૈન કહે છે, “વપરાયેલા કોન્ડોમનો નિકાલ કરવાનો સૌથી સલામત રસ્તો એ છે કે તેને ટીશ્યુ પેપર, અખબાર, કાગળની થેલી અથવા બાયોડિગ્રેડેબલ કચરાપેટીમાં સુરક્ષિત રીતે લપેટીને બંધ કચરાપેટીમાં નિકાલ કરવો.” જોકે તેઓ ચેતવણી આપે છે કે કોન્ડોમ કાઢતી વખતે કાળજી રાખવી જોઈએ અને વીર્ય લિકેજને રોકવા માટે ખુલ્લા છેડાને બાંધી દેવો જોઈએ.
શું કોન્ડોમનો અયોગ્ય નિકાલ સ્વાસ્થ્ય માટે કોઈ જોખમી બની શકે છે?
ડૉ. જૈન ચેતવણી આપે છે, “કોન્ડોમ ક્યારેય ખુલ્લી જગ્યાએ ના રાખવા જોઈએ જ્યાં લોકો, ખાસ કરીને બાળકો, આકસ્મિક રીતે તેને સ્પર્શ કરી શકે.” વપરાયેલા કોન્ડોમમાં શારીરિક પ્રવાહી હોય છે જેમાં બેક્ટેરિયા, વાયરસ અને અન્ય જંતુઓ હોઈ શકે છે. તેઓ કહે છે, “જો કોઈ તેના સીધા સંપર્કમાં આવે છે, તો ચેપનું જોખમ રહેલું છે.” જોકે ટૂંકા ગાળાના સંપર્કથી ગંભીર ચેપની શક્યતા ઓછી થઈ શકે છે, તેમ છતાં જોખમ રહેલું છે, ખાસ કરીને HIV જેવા “શારીરિક પ્રવાહી દ્વારા ફેલાયેલા” રોગો માટે.
વધુમાં અયોગ્ય રીતે નિકાલ કરાયેલા કોન્ડોમ માખીઓ, જંતુઓ અથવા ઉંદરોને આકર્ષી શકે છે, જેનાથી દૂષણનું જોખમ વધી શકે છે. તેઓ સફાઈ કામદારો માટે પણ વ્યવસાયિક જોખમ ઊભું કરે છે, જેમની પાસે આવા કચરાનો સામનો કરવા માટે હંમેશા પૂરતા રક્ષણાત્મક સાધનો હોતા નથી.
શું કોન્ડોમને શૌચાલયમાં ફ્લશ કરવો એ સારો વિકલ્પ છે?
ડૉ. જૈન કહે છે કે કોન્ડોમને શૌચાલયમાં ફ્લશ કરવો એ ક્યારેય સારો વિકલ્પ નથી. તેઓ જણાવે છે કે “કોન્ડોમ પાણીમાં ઓગળતા નથી અને ગટર વ્યવસ્થાને અવરોધિત કરી શકે છે.” આ પ્લમ્બિંગને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને પાણીજન્ય રોગો ફેલાવવાનું જોખમ વધારી શકે છે.
વધુમાં ફ્લશ કરેલા કોન્ડોમ નદીઓ અથવા સમુદ્રોમાં જઈ શકે છે, જ્યાં દરિયાઈ પ્રાણીઓ તેમને ખોરાક સમજી શકે છે, જે પર્યાવરણને નુકસાન પહોંચાડે છે. ડૉ. જૈન નિષ્કર્ષ કાઢે છે કે,”આ પર્યાવરણ અને સ્વચ્છતા બંને માટે ચિંતાનો વિષય છે.”
ડિસ્ક્લેમર: આ લેખ જાહેર ડોમેન અને/અથવા અમે જે નિષ્ણાતો સાથે વાત કરી હતી તેમની માહિતી પર આધારિત છે. કોઈપણ દિનચર્યા શરૂ કરતા પહેલા હંમેશા તમારા આરોગ્ય નિષ્ણાતની સલાહ લો.
