Khadija Khan : ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની સુપ્રીમ કોર્ટની પાંચ જજોની બેન્ચે મંગળવારે સમલૈંગિક લગ્નને કાનૂની માન્યતા આપવા માટેની અરજીઓની બેચની સુનાવણી શરૂ કરી હતી.
જ્યારે કેન્દ્રેના, સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતા મારફત, અરજીઓની જાળવણીક્ષમતા (maintainability) અને લગ્નની “સામાજિક-કાનૂની સંસ્થા” પર કાનૂની માન્યતા આપવાના ન્યાયતંત્રના અધિકારની પણ દલીલ કરી હતી, ત્યારે CJI એ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે હીયરીંગનો સ્કોપ એક સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ હેઠળ કાનૂની માન્યતા મેળવનાર “નાગરિક સંઘ”ના નોશન સુધી મર્યાદિત રહેશે.
નાગરિક સંઘ શું છે (civil union) ?
“સિવિલ યુનિયન” એ કાનૂની દરજ્જો દર્શાવે છે જે સમલિંગી યુગલોને સામાન્ય રીતે વિવાહિત યુગલોને આપવામાં આવતા ચોક્કસ અધિકારો અને જવાબદારીઓને મંજૂરી આપે છે.
જો કે સિવિલ યુનિયન લગ્ન જેવું છે અને તેની સાથે રોજગાર, વારસો, મિલકત અને માતાપિતાના અધિકારો લાવે છે, પરંતુ બંને વચ્ચે કેટલાક તફાવતો છે.
નાગરિક સંઘ લગ્નથી કેવી રીતે અલગ છે?
વર્ષ 2015 માં, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સની સુપ્રીમ કોર્ટ (SCOTUS) એ “ઓબર્ગફેલ વિ. હોજેસ” માં તેના ચુકાદા દ્વારા સમગ્ર દેશમાં સમલૈંગિક લગ્નોને કાયદેસર બનાવ્યા હતા.
આ નાગરિક યુનિયનોને વારસાના અધિકારો, જીવનસાથીઓને રોજગારના લાભો, સંયુક્ત પેરેન્ટીંગ અથવા સંયુક્ત માલિકીના અધિકારો અને કોઈના જીવનસાથી સામે જુબાની આપવાથી દૂર રહેવાનો અધિકાર જેવા અધિકારો સાથે હશે જે ભારતીય પુરાવા અધિનિયમની કલમ 122 હેઠળ આપવામાં આવેલા જીવનસાથી વિશેષાધિકારની જેમ છે, જ્યારે તે બે જીવનસાથીઓ વચ્ચેની કમ્યુનિકેશનની જાહેરાતની વાત આવે છે.
નાગરિક યુનિયનો અને લગ્નો વચ્ચેનો મોટો તફાવત એ હતો કે ભૂતપૂર્વને ફક્ત રાજ્યો દ્વારા માન્યતા આપવામાં આવી હતી અને ફેડરલ કાયદા દ્વારા નહીં. આનાથી એવી સ્થિતિ સર્જાઈ કે આવા યુગલો તમામ રાજ્યોમાં સમાન રીતે, નાગરિક સંઘમાં રહેવાના લાભો લઇ શકતા નથી. યુ.એસ.માં એક એવી વ્યવસ્થા હોવાથી રાજ્યોએ તેમના પોતાના લગ્નના કાયદાઓ નક્કી કરવાના હતા, તેથી માન્યતાની આ અસમાનતા અસ્તિત્વમાં છે.
સમલૈંગિક લગ્નોના કાયદેસરકરણના પગલે, ઘણા નાગરિક સંઘોને લગ્નમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યા હતા.
અન્ય કયા દેશો નાગરિક સંઘોને મંજૂરી આપે છે?
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ એવા દેશોમાંનો એક છે જે સમાન લિંગ યુનિયનને મંજૂરી આપે છે.
આ પણ વાંચો: Today News Live Updates: મહેસાણામાં સુરતથી જોધપુર જતી બસ પલટી, બે લોકોના મોત, 5થી 6 લોકો ઇજાગ્રસ્ત
વર્ષ 2009 પહેલા, સ્વીડને સમલૈંગિક લગ્નોને કાયદેસર બનાવ્યા હતા, ત્યાંના LGBTQ યુગલો સિવિલ યુનિયન માટે અરજી કરી શકે છે અને દત્તક લેવાના અધિકાર જેવા લાભો પણ મેળવી શકે છે. એ જ રીતે, 1993 થી, નોર્વેમાં યુગલોને નાગરિક યુનિયનોમાં પ્રવેશવાનો અધિકાર મળ્યો હતો, જેણે 15 વર્ષ પછી નવા કાયદાને માર્ગ આપ્યો હતો, આવા યુગલોને લગ્ન કરવા, દત્તક લેવા અને રાજ્ય દ્વારા પ્રાયોજિત કૃત્રિમ ગર્ભાધાન કરાવવાની મંજૂરી આપી હતી.
ઑસ્ટ્રિયામાં, સમલૈંગિક યુગલો વર્ષ 2010-2017 વચ્ચે નાગરિક ભાગીદારી બનાવી શકે છે. જો કે, જાન્યુઆરી 2019માં જ્યારે આવા લગ્નોને કાયદેસર કરવામાં આવ્યા હતા ત્યારે સિવિલ યુનિયનોને ભેદભાવપૂર્ણ માનતા કોર્ટના ચુકાદાથી આ બદલાયું હતું.
એ જ રીતે, બ્રાઝિલ, ઉરુગ્વે, એન્ડોરા અને ચિલી જેવા દેશોએ પણ તેમના લગ્નના કાયદાકીય અધિકારને ઔપચારિક રીતે માન્યતા આપી તે પહેલાં જ, સમાન જાતિના યુગલોના નાગરિક યુનિયનમાં પ્રવેશવાના અધિકારને માન્યતા આપી હતી.
