Amrita Nayak Dutta : ભારીય સશસ્ત્ર દળોના જવાનોની ડિસએબિલિટી પેન્શનની તપાસ માટે ઇન્ટર સર્વિસ પેનલની રચના કરવામાં આવી છે. જેની અધ્યક્ષતા એડ્જુટેન્ટ જનરલ કરશે. ડિસએબિલિટી પેન્શન અંતર્ગત વિકલાંગા પ્રમાણે જવાનોને તેમની કુલ પેન્શનના 30 ટકા સુધી વધારે ચૂંકવણું કરવામાં આવે છે. વિકલાંગતા પેન્શનની ચોક્કસ રકમના આંકડા ઉપલબ્ધ નથી. આ રકમ કર મૂક્ત પણ હોય છે. સરકારના સૂત્રોએ કહ્યું કે વિકલાંગતા રાશિ વિતેલા છેલ્લા બે વર્ષોમાં વધારે વધી છે. અને 2022-23માં આશરે 4000 કરોડ રૂપિયા થવાનું અનુમાન છે. જ્યારે 2023-24 માટે કુલ રક્ષા પેન્શન 1.38 કરોડ રૂપિયા સુધી થવાનું અનુમાન છે.
ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસની એક રિપોર્ટ પ્રમાણે 27 માર્ચે સંસદમાં સીએજીની રિપોર્ટમાં વિકલાંગતા પેન્શનને લઇને પ્રશ્ન ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો કે મેડિકલ સહિત સેનાના અધિકારી વધારે પેન્શનની સાથે રિટાયર કેમ થાય છે. ત્યારબાદ ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ જનરલ અનિલ ચૌહાણે એક પેનલની રચના કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો. અને અધિકારીઓ સાથે પેન્શનને લઇને વિભિન્ન પાસાઓની તપાસ કરવા માટે કહ્યું હતું. સીએજીએ રક્ષા મંત્રાલયના અધિકારીઓની નિવૃત્તી પર વિકલાંગતાના કારણો જાણવા માટે કહ્યું હતું.
27 માર્ચે સંસદમાં રજૂ કરાયેલા કોમ્પ્ટ્રોલર એન્ડ ઓડિટર જનરલ (CAG)ના અહેવાલમાં વિકલાંગતાના તત્વની અનુદાન અંગે પ્રશ્ન ઉઠાવ્યા બાદ પેનલની સ્થાપના કરવાનો નિર્દેશ ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ (CDS) જનરલ અનિલ ચૌહાણના નેતૃત્વ હેઠળના સૈન્ય બાબતોના વિભાગ તરફથી આવ્યો હતો. તબીબી અધિકારીઓ સહિત અધિકારીઓની “ઉચ્ચ ટકાવારી” માટે પેન્શન તેણે સંરક્ષણ મંત્રાલયને કારણોનું મૂલ્યાંકન કરવા કહ્યું હતું.
સરકારી અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, વિકલાંગતા પેન્શનની તપાસ કરવા માટે પેનલની રચના 20 માર્ચે કરવામાં આવી હતી, જે પહેલા CAGનો અંતિમ રિપોર્ટ સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. આ નિર્ણય વિકલાંગતા પેન્શન પરના ડ્રાફ્ટ રિપોર્ટને કારણે થયો હતો. જેના અવલોકનો છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી સંરક્ષણ મંત્રાલયમાં વિગતવાર ચર્ચા કરવામાં આવી રહ્યા હતા. પેનલે ઓછામાં ઓછી એક બેઠક યોજી હોવાનું જાણવા મળે છે. તેમાં ડિરેક્ટોરેટ જનરલ આર્મ્ડ ફોર્સિસ મેડિકલ સર્વિસીસ (DGAFMS) ના એક વરિષ્ઠ તબીબી અધિકારી અને ભૂતપૂર્વ સૈનિક કલ્યાણ વિભાગ, MoD (ફાઇનાન્સ), લશ્કરી બાબતોના વિભાગ (DMA) અને એડજ્યુટન્ટ જનરલની શાખાના અધિકારીઓનો સમાવેશ થાય છે. તેમાં ત્રણેય સેવાઓની કર્મચારી શાખા (અધિકારીઓ અને માણસો માટે)ના પ્રતિનિધિઓ પણ હશે.
છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં સંરક્ષણ પેન્શન 2018-19માં રૂ. 1.08 લાખ કરોડથી વધીને 2023-24માં રૂ. 1.38 લાખ કરોડ થયું છે. ઉચ્ચ વિકલાંગતા પેન્શન અને ‘વન રેન્ક, વન પેન્શન’ યોજનાના સુધારા અને રૂ. 28,138 કરોડની બાકી રકમે સંરક્ષણ પેન્શનમાં વધારો કરવામાં ફાળો આપ્યો છે.
CAGના અહેવાલમાં નોંધવામાં આવ્યું હતું કે વિકલાંગતા સાથે નિવૃત્ત થતા અધિકારીઓ કુલ નિવૃત્ત અધિકારીઓના 36 ટકાથી 40 ટકાની વચ્ચે છે. ઓફિસર રેન્ક (PBOR)થી નીચેના કર્મચારીઓના કિસ્સામાં તે 2015-16 થી 2019-20ની વચ્ચે 15 ટકા અને 18 ટકાની વચ્ચે હતો. વધુમાં અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે અધિકારીઓ અને પીબીઓઆરને અનુક્રમે 22 ટકા અને 13 ટકા અપંગતા પેન્શન કેસો ફક્ત જીવનશૈલીના રોગો, ખાસ કરીને હાયપરટેન્શન અને ડાયાબિટીસ મેલીટસના આધાર પર હતા.
આ પણ વાંચોઃ- કર્ણાટક ચૂંટણી 2023ઃ નંદિની અને અમૂલ વચ્ચે લડાઈ, વિધાનસભા ચૂંટણી સમયે ભાજપ માટે ચિંતા વધી
રિપોર્ટમાં અન્ય એક અવલોકન એ હતું કે વિકલાંગતા પેન્શન સાથે નિવૃત્ત થયેલા તબીબી અધિકારીઓની ટકાવારી આર્મીના અન્ય અધિકારીઓની તુલનામાં નોંધપાત્ર રીતે વધારે છે. CAGના ડેટા અનુસાર 2015-16 અને 2019-20માં અનુક્રમે 50 ટકા અને 58 ટકા મેડિકલ ઓફિસરો ડિસેબિલિટી પેન્શન સાથે નિવૃત્ત થયા હતા.
સશસ્ત્ર દળોના જવાનો દ્વારા સહન કરવામાં આવતી વિકલાંગતાઓમાં યુદ્ધના જાનહાનિ (યુદ્ધમાં ઘાયલ) અને સેવાની શરતોને કારણે અપંગતાનો સમાવેશ થાય છે. વિવિધ રેન્ક માટે 100 ટકા વિકલાંગતા માટેનું વિકલાંગતાનું તત્વ છેલ્લી વખત ખેંચવામાં આવેલ ઈમોલ્યુમેન્ટના 30 ટકા છે અને 100 ટકાથી ઓછી વિકલાંગતા માટે તે પ્રમાણસર ઓછું છે. 20 ટકાથી ઓછી વિકલાંગતા ધરાવતા કર્મચારીઓ કોઈપણ લાભ માટે હકદાર નથી. ટકાવારીમાં અપંગતાનું ગ્રેડિંગ મેડિકલ બોર્ડ દ્વારા કરવામાં આવે છે.
આ પણ વાંચોઃ- ‘પ્રોજેક્ટ ટાઈગર’ ના 50 વર્ષ: આ પ્રોગ્રામે ભારતીય વાઘને કેવી રીતે બચાવ્યા, જાણો
સીએજીના અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે પેન્શન વિતરણ સત્તાના ડેટાબેઝમાં ઇનપુટ્સની ગેરહાજરી – શ્રેણી અને રોગ – સંરક્ષણ દળોમાં અપંગતાના કારણો અને આવા કેસોને ઘટાડવા માટે સંભવિત ઉપચારાત્મક પગલાં પર અર્થપૂર્ણ વિશ્લેષણમાં અવરોધ ઊભો કરે છે. તેણે ભલામણ કરી હતી કે સંરક્ષણ મંત્રાલયે સંભવિત સુધારાત્મક પગલાં માટે જીવનશૈલીના રોગો સહિત વિકલાંગતાના મુખ્ય કારણો પર વિશ્લેષણ કરવા માટે પેન્શનરોનો સંપૂર્ણ ડેટાબેઝ જાળવી રાખવો જોઈએ.
સરકારી અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે ઉચ્ચ ઊંચાઈ અને બળવાખોર વિસ્તારો સહિત મુશ્કેલ ક્ષેત્રોમાં સેવા આપવાના તણાવને કારણે સશસ્ત્ર દળોના કર્મચારીઓને મોટી અને નાની વિકલાંગતાઓ અને જીવનશૈલીના રોગોમાં વધારો થવાથી ઈજાઓ થઈ હતી. કર્મચારીઓ વિકલાંગતા માટે પેન્શનનો પણ દાવો કરે છે જેમ કે આંશિક સાંભળવાની ખોટ અને પીઠનો દુખાવો.
2019 માં, સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ડાયરેક્ટ ટેક્સીસ (CBDT) એ એક સૂચના જારી કરીને જણાવ્યું હતું કે વિકલાંગતા પેન્શન પર કર મુક્તિ ફક્ત એવા કર્મચારીઓને જ ઉપલબ્ધ હશે જેઓ સેવામાંથી અમાન્ય થઈ ગયા હતા અને અન્યથા નિવૃત્ત થયેલા કર્મચારીઓને નહીં. આને સર્વોચ્ચ અદાલતમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો, જેણે 30 ઓગસ્ટ, 2019 ના રોજના આદેશમાં તમામ પક્ષોને આ બાબતે ‘સ્થિતિસ્થિતિ’ જાળવવા નિર્દેશ આપ્યો હતો.
