Cyclone Mocha : ભારતીય હવામાન વિભાગે (IMD) કહ્યું છે કે બંગાળની ખાડીમાં ચક્રવાત અથવા નીચા દબાણનું ક્ષેત્ર વિકસિત થઇ રહ્યું છે અને તેના કારણે આ ક્ષેત્રમાં આગામી થોડા દિવસોમાં 8 મે થી 12 મે સુધી ભારે વરસાદ થઈ શકે છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે 9 મેની આસપાસ દક્ષિણપૂર્વ બંગાળની ખાડીમાં ડિપ્રેશન રચાશે અને પછી ચક્રવાતી વાવાઝોડામાં પરિવર્તિત થવાની શક્યતા છે.
આ ચક્રવાતને મોચા (ઉચ્ચાર ‘મોખા’) કહેવામાં આવશે. દક્ષિણના રાજ્યોમાં પણ વરસાદની અપેક્ષા છે. એવી આગાહી કરવામાં આવી છે કે આ દિવસો દરમિયાન મોટાભાગના સ્થળોએ મધ્યમ વરસાદ પડી શકે છે. આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ પર છૂટાછવાયા ભારેથી અતિ ભારે વરસાદની શક્યતા છે.
ચક્રવાત મોચા વિશે IMDએ શું કહ્યું?
હવામાન કચેરીએ રવિવારથી માછીમારોને દક્ષિણ-પૂર્વ બંગાળની ખાડીમાં 40-50 કિમી પ્રતિ કલાકની ઝડપે પવન સાથે વરસાદ અને તેજ ગતિના પવનની ચેતવણી આપી છે. હવામાન કચેરીએ જણાવ્યું છે કે બંગાળની ખાડીના દક્ષિણપૂર્વમાં આવેલા લોકોને 7 મે પહેલા સુરક્ષિત સ્થાનો પર પાછા ફરવાની અને મધ્ય બંગાળની ખાડી પર આવેલા લોકોને 9 મે પહેલા પાછા ફરવાની સલાહ આપવામાં આવે છે. એવું સૂચન કરવામાં આવ્યું છે કે 8 અને 12 મેની વચ્ચે આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ નજીક પ્રવાસન અને દરિયાઇ પ્રવૃત્તિઓ અને શિપિંગનું નિયમન હોવું જોઈએ.
અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે 7 મે અને 9 મે ની વચ્ચે ચક્રવાતી તોફાન દેશના પૂર્વ કિનારે લેન્ડફોલ કરે તેવી સંભાવના છે. આ વિસ્તારમાં 8મી મેના રોજ પ્રદેશ પર ડિપ્રેશનમાં કેન્દ્રિત થવાની શક્યતા છે. ત્યારબાદ મધ્ય બંગાળની ખાડી તરફ લગભગ ઉત્તર તરફ આગળ વધીને તે તીવ્ર ચક્રવાતી તોફાનમાં બને તેવી શક્યતા છે. ચક્રવાતી તોફાન 9 મેની આસપાસ આકાર લઈ શકે છે.
ચક્રવાત શું છે અને તે કેવી રીતે રચાય છે?
ચક્રવાતએ નીચા દબાણવાળી સિસ્ટમ છે જે ગરમ પાણી પર બને છે. સામાન્ય રીતે ગમે ત્યાં ઊંચા તાપમાનનો અર્થ ઓછા દબાણવાળી હવાનું અસ્તિત્વ હોય છે અને ઓછા તાપમાનનો અર્થ ઉચ્ચ દબાણવાળી હવા હોય છે. જોકે આનો અર્થ શું છે?
યુનાઇટેડ કિંગડમની મેટ ઑફિસ વેબસાઇટ નોંધે છે કે આ તફાવતો ચડતી અને ઉતરતી હવા કેવી રીતે વર્તે છે તેની સાથે સંબંધિત છે. જેમ જેમ હવા ગરમ પ્રદેશો પર ગરમ થાય છે તેમ તે ઉપર ચઢે છે, જેના કારણે તે આવરી લેતી સપાટી પર નીચા દબાણ તરફ દોરી જાય છે. જ્યારે ઠંડા વિસ્તારોમાં હવા ઠંડી થાય છે ત્યારે તે નીચે ઉતરે છે,
જે સપાટી પર ઉચ્ચ દબાણ તરફ દોરી જાય છે. ડિપ્રેશન કે ઓછા દબાણની સ્થિતિમાં હવા ઉત્તર ગોળાર્ધમાં નિમ્નની આસપાસ ઘડિયાળની વિરુદ્ધ દિશામાં અને દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં ઘડિયાળના કાંટાની દિશામાં વધે છે. આ કોરિઓલિસ અસરને કારણે છે જે પૃથ્વીની પોતાની ધુરી પર પરિભ્રમણનું પરિણામ છે. જેમ જેમ ગરમ હવા વધે છે અને ઠંડી થાય છે તેમ પાણીની વરાળ વાદળો બનાવે છે અને તેના કારણે વરસાદ થઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો – મણિપુર હિંસા: મૃત્યુઆંક વધીને 52 થયો! કેમ ભડકી છે હિંસા? શું છે માંગ?
મે મહિનામાં ઉનાળાની ગરમીમાં બંગાળની ખાડી પર રચાયેલી હવામાન પ્રણાલી ઉત્તર હિંદ મહાસાગર ક્ષેત્રમાં સૌથી મજબૂત છે. ગરમ સમુદ્ર ચક્રવાતના વિકાસ અને મજબૂતીકરણ માટે યોગ્ય પરિસ્થિતિઓ પુરી પાડે છે અને પાણી પર આ સિસ્ટમોને બળતણ આપે છે.
વિશ્વ હવામાન વિજ્ઞાન સંસ્થા અનુસાર ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતો તેમના વિકાસના પ્રારંભિક તબક્કામાં પણ જીવન અને સંપત્તિ માટે સૌથી મોટા જોખમો પૈકી એક છે. તેમાં સંખ્યાબંધ વિવિધ જોખમોનો સમાવેશ થાય છે જે વ્યક્તિગત રીતે જીવન અને મિલકત પર નોંધપાત્ર અસર કરી શકે છે. જેમ કે તોફાન, પૂર, ભારે પવન, ટોર્નેડો અને વીજળી. સંયુક્ત રીતે આ જોખમો એકબીજા સાથે ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરે છે અને જીવનના નુકસાન અને ભૌતિક નુકસાનની સંભવિતતામાં નોંધપાત્ર વધારો કરે છે.
ચક્રવાતને કેવી રીતે નામ આપવામાં આવે છે?
સમગ્ર વિશ્વમાં દરેક સમુદ્રી તટપ્રદેશમાં બનેલા ચક્રવાતને પ્રાદેશિક વિશિષ્ટ હવામાન કેન્દ્રો (RSMCs) અને ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાત ચેતવણી કેન્દ્રો (TCWCs) દ્વારા નામ આપવામાં આવે છે. ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) સહિત દુનિયામાં છ આરએસએમસી અને પાંચ ટીસીડબલ્યુસી છે. RSMC તરીકે IMD એક માનક પ્રક્રિયાને અનુસર્યા પછી બંગાળની ખાડી અને અરબી સમુદ્ર સહિત ઉત્તર હિંદ મહાસાગરમાં વિકસતા ચક્રવાતના નામ આપે છે. IMDને ચક્રવાત અને વાવાઝોડાના વિકાસ પર ક્ષેત્રના અન્ય 12 દેશોને સલાહ આપવાનો પણ અધિકાર છે.
2000માં WMO/ESCAP (વર્લ્ડ મેટ્રોરોલોજીકલ ઓર્ગેનાઈઝેશન/યુનાઈટેડ નેશન્સ ઈકોનોમિક એન્ડ સોશિયલ કમિશન ફોર એશિયા એન્ડ ધ પેસિફિક) નામના રાષ્ટ્રોના જૂથે પ્રદેશમાં ચક્રવાતને નામ આપવાનું શરૂ કરવનો નિર્ણય લીધો હતો.
આ દેશોમાં બાંગ્લાદેશ, ભારત, માલદીવ, મ્યાનમાર, ઓમાન, પાકિસ્તાન, શ્રીલંકા અને થાઈલેન્ડનો સમાવેશ થાય છે. દરેક દેશ દ્વારા સૂચનો મોકલ્યા પછી WMO/ESCAP પેનલ ઓન ટ્રોપિકલ સાયક્લોન્સે (PTC)સૂચિને અંતિમ સ્વરૂપ આપ્યું.
આ ચક્રવાતનું નામ મોચા (મોખા) રાખવામાં આવશે, જે 500 વર્ષ પહેલાં વિશ્વમાં કોફીનો પરિચય કરાવનાર રેડ સી બંદર શહેર પછી યમન દ્વારા સૂચવવામાં આવેલ નામ છે.
