અયોધ્યાની ધજા લઇને નરેન્દ્ર મોદી ત્યાં જાય છે જ્યાં પહેલા કોઈ પ્રધાનમંત્રી ગયા નથી

Liz Mathew : જાન્યુઆરી 2019માં દિલ્હીમાં ભાજપના રાષ્ટ્રીય અધિવેશનનું ઉદ્ઘાટન કરતા તે સમયના પક્ષના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ અમિત શાહે એપ્રિલ-મે 2019ની લોકસભાની ચૂંટણીને વિચારધારાઓની લડાઈ ગણાવી હતી, અને કહ્યું હતું કે તેમાં પાર્ટીનો પરાજય ગુલામીનું કારણ બની શકે છે – તેની તુલના 18મી સદીમાં પાણીપતની ત્રીજી લડાઇ પછી જે બન્યું તેની સાથે કરી હતી. જે મરાઠાઓએ ગુમાવી દીધી હતી અને છેવટે અંગ્રેજ શાસનનો માર્ગ મોકળો કર્યો હતો.

એ ચૂંટણીમાં નરેન્દ્ર મોદીએ સતત બીજી વાર વડા પ્રધાન તરીકેની જવાબદારી સંભાળી ત્યારે ભાજપ ભારે બહુમતીથી જીતી ગયું હતું. પાંચ વર્ષ પછી ગયા શુક્રવારે પીએમ મોદીએ જાહેરાત કરી હતી કે તેઓ 22 જાન્યુઆરીએ યોજાનારા અયોધ્યામાં રામ મંદિરના “પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા ” માટે પોતાને તૈયાર કરવા માટે 11 દિવસની વિશેષ ધાર્મિક વિધિ કરી રહ્યા છે.

આગામી દિવસોમાં અયોધ્યાની ઘટના અને દેશભરમાં સંઘ પરિવાર દ્વારા તેની આસપાસ જે ઉત્સાહ ફેલાવવામાં આવી રહ્યો છે તે 2024ની લોકસભાની ચૂંટણી માટે ભાજપનું બ્યુગલ વગાડશે એટલું જ નહીં, પરંતુ સાંસ્કૃતિક રાષ્ટ્રવાદના તેના એજન્ડાને પણ રેખાંકિત કરશે.

આ કવાયતને આગળથી આગળ ધપાવતા મોદીએ વિપક્ષને બેકફૂટ પર ધકેલી દીધો છે. મોદીનો સામનો કરવા માટેના વિચારો સાથે આગળ આવવા માટે સંઘર્ષ કરી રહેલા, વિરોધ પક્ષો મુદ્દાઓ અને વર્ણનોની શોધ કરી રહ્યા છે, અને લોકસભાની ચૂંટણી વધુ એક એવો તબક્કો હશે.

રસપ્રદ વાત એ છે કે રાષ્ટ્રીય સ્તરે અને હિન્દી હાર્ટલેન્ડમાં એક દાયકા સુધી મહદ્અંશે બિનહરીફ શાસન કરી રહેલા પક્ષ અંગે ભાજપમાં પ્રવર્તતા ઉત્સાહપૂર્ણ મિજાજ વચ્ચે તેના નેતાઓનો એક વર્ગ માને છે કે વિચારધારા આધારિત લોકતાંત્રિક સંગઠન તરીકે પક્ષની ઓળખને પણ સુરક્ષિત રાખવી જોઈએ જેથી ભવિષ્યમાં તે પોતાની રીતે ઊભો રહી શકે. અત્યાર સુધી આ મોદીનો રથ છે જે દરેક જગ્યાએ ચાલી રહ્યો છે. પક્ષના નેતાઓએ સ્વીકાર્યું છે કે વડા પ્રધાન તેમના ત્રણ મુખ્ય ચૂંટણી લક્ષી મુદ્દાઓ – હિન્દુત્વ, વિકાસ અને વિશ્વગુરુ તરીકે વૈશ્વિક મંચ પર ભારતની કીર્તિનો પર્યાય બની ગયા છે.

તાજેતરની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓના પરિણામોએ સાબિત કરી દીધું છે કે વિપક્ષના કલ્યાણકારી રાજકારણ અથવા ઓબીસી દબાણને ખાસ કરીને ઉત્તર ભારતમાં ખાસ આકર્ષણ મળી રહ્યું નથી. આ રાજ્યોમાં કોંગ્રેસના મુખ્યમંત્રી અથવા મુખ્યમંત્રી પદના ઇચ્છુકો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા જ્ઞાતિ સર્વેક્ષણ, કલ્યાણકારી પગલાંઓ અને સોફ્ટ હિન્દુત્વનો પાયો ઊંધો પડી ગયો હતો. જ્યારે મોદીની સોશિયલ એન્જિનિયરિંગ અને તેમની ગેરન્ટી ફરીથી ભાજપ માટે કામ કરી ગયા.

આ રાજ્યનાં પરિણામો માત્ર એ જ સૂચવે છે કે જ્ઞાતિ હવે ચૂંટણીનું પ્રબળ પરિબળ ન પણ હોઈ શકે, પરંતુ મતદાતાઓને મોદીના વિકાસના મોડેલ પર ભરોસો છે. એક સંગઠન તરીકે ભાજપ મોદીના સંદેશાઓનું વાહક બની ગયું છે અને તેમની લોકપ્રિયતાનો લાભાર્થી બની ગયો છે. વિવિધ પટ્ટામાં ભાજપના કેટલાક નેતાઓએ સ્વીકાર્યું હતું કે મતદાતાઓ જે પક્ષને મત આપી રહ્યા હતા તે પક્ષને નહીં, પરંતુ મોદીને મત આપી રહ્યા હતા. તેથી ભાજપે તેમને તેના વફાદાર ટેકાનો આધાર બનાવવા માટે તેના સંગઠનાત્મક પ્રયત્નોને વેગ આપવો પડશે.

આ પણ વાંચો – અયોધ્યામાં કોંગ્રેસ કાર્યકર્તા અને સ્થાનિક લોકો વચ્ચે ઝડપ, જાણો કારણ

આથી ચૂંટણીમાં વિરોધ પક્ષ સમક્ષ એક મોટો પડકાર એ હશે કે મોદીને હિન્દુત્વના ચિહ્ન તરીકેની ધારણાનો સામનો કરવો, જેમણે હિન્દુઓને પોતાનું ગૌરવ વ્યક્ત કરવા માટે એક મંચ પૂરો પાડ્યો છે.

પક્ષના આંતરિક સૂત્રો જણાવે છે કે મોદીએ હવે જાહેર કરેલા પવિત્રતા સુધીના ઉપવાસ અને ધાર્મિક વિધિઓ – વૈદિક ગ્રંથોમાં ઉલ્લેખિત પ્રથાઓ મુજબ, જેમાં સૂર્યોદય પહેલાં જાગવું, ધ્યાન, પ્રાર્થનાનો જાપ અને સાત્ત્વિક આહારનો સમાવેશ થાય છે, જે મોદી સાથે હિન્દુત્વનું વ્યક્તિત્વ વધુ ગાઢ બનાવશે, ખાસ કરીને ઉત્તર ભારતમાં.

વિહિપ અને આરએસએસની આગેવાનીમાં રામ જન્મભૂમિ આંદોલને રામ મંદિરના નિર્માણનો માર્ગ મોકળો કર્યો હોવા છતાં મોદી હવે નિર્વિવાદપણે અયોધ્યામાં ઉજવણીના કેન્દ્રમાં છે. ભાજપે તેને મોદી કાર્યક્રમ બનાવવા માટે પોતાની તમામ તાકાત અને સંસાધનો કામે લગાડી દીધા છે.

રાજ્ય અને ધર્મ વિશેના પ્રશ્નો હવે નિરર્થક લાગે છે, કારણ કે રાજ્ય ધાર્મિક સમારોહમાં આગેવાની લઈ રહ્યું છે અને તેના ઔપચારિક અને અનૌપચારિક માળખાઓ વડા પ્રધાનની પાછળ એકઠા થઈ રહ્યા છે.

રાજકારણ અને સામાજિક-સાંસ્કૃતિક ક્ષેત્રોના આ વેલ્ડિંગને કોઈ પણ વડા પ્રધાન દ્વારા અગાઉ આ હદ સુધી શોધવામાં આવ્યું નથી, અથવા જુદા જુદા કારણોસર પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો નથી. આ માત્ર વિપક્ષ માટે જ એક પડકાર નહીં હોય, પરંતુ ભવિષ્યના વડા પ્રધાનો માટે પણ એક પ્રશ્ન ઉભો કરી શકે છે.

જ્યારે પંડિત જવાહરલાલ નેહરુ સોમનાથ મંદિરના પુનર્નિર્માણથી તેમની સરકારને અલગ કરવાના તેમના નિર્ણયમાં રાજ્ય અને ધર્મને અલગ રાખવા વિશે તેમના મનમાં સ્પષ્ટ હતા. ત્યારે તેમના પોતાના પરિવારના વડા પ્રધાનો સહિત તેમના અનુગામીઓએ આ અંતરને પહેલેથી જ ઓછું કરી દીધું હતું. મોદી પહેલાંના ભાજપના વડા પ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયી પણ આ પદ પર હતા ત્યારે સામાજિક-સાંસ્કૃતિક ક્ષેત્રમાં ઊંડો કૂદકો લગાવવાથી સભાનપણે દૂર રહ્યા હતા.