Neerja Chowdhury : ગયા વર્ષે ઉત્તર પ્રદેશમાં રાજ્યની ચૂંટણીઓ પહેલાં ભાજપના એક વરિષ્ઠ નેતાએ મને કહ્યું હતું કે પક્ષના બ્રાસ ખેડૂતોના આંદોલન પછી જાટોની નારાજગી વિશે એટલા ચિંતિત નથી. પશ્ચિમ યુપીમાં ઐતિહાસિક મુસ્લિમ-જાટ વિભાજન જ્યારે તંગદિલી પર આવે ત્યારે તેનું ધ્યાન રાખશે અને તે મોટા પ્રમાણમાં થયું. તેઓ અન્ય પછાત વર્ગો (ઓબીસી) ના સમર્થનને જાળવી રાખવા વિશે ચિંતિત હતા. તે ચિંતા 2024 માટે શાસક પક્ષની રણનીતિને આકાર આપવાનું ચાલુ રાખે છે.
વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તેમના સ્વતંત્રતા દિવસના સંબોધનમાં વિશ્વકર્મા યોજનાની જાહેરાત કરી તે નોંધપાત્ર સ્ટ્રોક છે. ભાજપ જાણે છે કે તે ઉત્તર ભારતમાં યાદવ (લાલુ પ્રસાદ, તેજસ્વી યાદવ, અખિલેશ યાદવ) અને કુર્મિસ (નીતીશ કુમાર અને ભૂપેશ બઘેલ) જેવા મોટા અને વધુ શક્તિશાળી ઓબીસી જૂથોનું સમર્થન મેળવી શકશે નહીં. લોહાર, બરહાઈ, કહાર, નાઈ અને ધોબી જેવા ઘણા નાના, પરંતુ સંખ્યાત્મક રીતે મોટા, પછાત જૂથોના સમર્થનને એકીકૃત કરવા માટે હવે તે બધું જ આગળ વધી રહ્યું છે. ચોક્કસ સંખ્યાઓ ઉપલબ્ધ ન હોવા છતાં નાના ઓબીસી વસ્તીના લગભગ 30% સુધી સમાવી શકે છે.
કારીગર ઓબીસી અને વધુ શક્તિશાળી કિસાન ઓબીસી (યાદવ અને કુર્મી) વચ્ચેનું વિભાજન કે જેમણે જમીન સુધારણા અને 1990માં મંડલ કમિશનના અહેવાલને અપનાવ્યા પછી જમીન અને રાજકીય સત્તા હસ્તગત કરી હતી તે નવી વાત નથી. વાસ્તવમાં મંડળના અહેવાલમાં એક અસંમત નોંધ હતી કે કારીગર ઓબીસી કિસાન ઓબીસી સાથે સ્પર્ધા કરી શકે તેવો કોઈ રસ્તો નથી. 2018 સુધીના ઉપલબ્ધ ડેટા મુજબ માત્ર 10 OBC સમુદાયોએ સમુદાય માટે અનામત સરકારી નોકરીઓમાંથી 97% મેળવી હતી. અને 983 જેટલા OBC સમુદાયો (2,600 માંથી) ને સરકારી નોકરીઓમાં બિલકુલ પ્રતિનિધિત્વ મળ્યું નથી.
નરેન્દ્ર મોદી સરકારે 2017માં જી રોહિણી કમિશનની સ્થાપના ઓબીસીને પેટા-જૂથોમાં વર્ગીકૃત કરવા માટે કરી હતી. તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે કે તે માત્ર યાદવ અને કુર્મી જેવા પ્રભાવશાળી જૂથો ન હતા, જેમને અનામતની નીતિથી ફાયદો થયો હતો. 13 એક્સટેન્શન પછી રોહિણી કમિશને આખરે 31 જુલાઈના રોજ રાષ્ટ્રપતિને રિપોર્ટ સુપરત કર્યો હતો. રિપોર્ટની ભલામણો હજુ સુધી જાહેર કરવામાં આવી નથી અને જો રિપોર્ટની સામગ્રી લોકસભાની ચૂંટણી પહેલા જાહેર કરવામાં આવે તો 2024 માં તે પરિબળ બની શકે છે.
બિહારમાં જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની માંગ – સર્વોચ્ચ અદાલત હાલમાં સર્વેક્ષણની મંજૂરી આપતા પટના હાઈકોર્ટના આદેશને પડકારતી અરજીઓ પર સુનાવણી કરી રહી છે. તે પણ એક જીવંત મુદ્દો છે, વિપક્ષોએ માંગ ઉઠાવી છે. ઓબીસીને શંકા છે કે તેમની સંખ્યા 1931ની વસ્તી ગણતરીમાં 52% કરતા વધારે હોઈ શકે છે. આનાથી તેઓ રાજકીય સત્તા અને આર્થિક લાભના મોટા લાભાર્થી બનશે. 2023 ના ભારતમાં તમામ વધતી આકાંક્ષાઓ માટે નોકરીમાં અનામત હજુ પણ ભાવનાત્મક મુદ્દો છે. યાદ રાખો કે કેવી રીતે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS)ના વડા મોહન ભાગવત દ્વારા 2015 બિહાર ચૂંટણી દરમિયાન આરક્ષણની નીતિ પર સવાલ ઉઠાવતા નિવેદનથી નીતિશ કુમાર અને લાલુ પ્રસાદની જીત થઈ હતી .
ભાજપ કેટલાક સમયથી કારીગર જાતિઓ અથવા સૌથી પછાત જાતિઓ (MBCs) ના સમર્થન પર નજર રાખે છે . તે હવે નવા જોશ સાથે તેમના સુધી પહોંચવા માટે તેનો દારૂગોળો તૈયાર કરી રહ્યું છે. વડા પ્રધાને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે વિશ્વકર્મા યોજના પરંપરાગત કારીગરોને “ખાસ કરીને OBC સમુદાયમાંથી” મદદ કરશે. કેબિનેટે પહેલેથી જ રૂ. 13,000 કરોડની મહત્વાકાંક્ષી યોજનાને મંજૂરી આપી દીધી છે, જેમાં 30 લાખ કારીગર પરિવારોને મદદ કરવાની અપેક્ષા છે. જેમની પાસે સરળ લોન પણ હશે. એક રાજકીય નેતાએ જણાવ્યું હતું કે, આ વિચાર સ્પષ્ટપણે “આ લોકોના હાથમાં” પૈસા મૂકવા અને તેમને જીતવા માટે છે.
જ્યારે ઇન્દિરા ગાંધીએ “ગરીબી હટાઓ (ગરીબી દૂર કરો)” અથવા બેંક રાષ્ટ્રીયકરણ માટે અથવા રાજકુમારોના વિશેષાધિકારોને દૂર કરવા માટેના તેમના આહ્વાન સાથે મેક્રો સ્ટ્રોક માટે ગયા ત્યારે તેમના રેટરિક જમીન પર ચોક્કસ સમુદાયો – દલિતોના સમર્થનને મજબૂત કરવા માટે તૈયાર હતા. , બીજેપીના ચૂંટણી પ્રચારનું ઓપ્ટિક્સ હશે, જેમાં વિશ્વના ટોચના નેતાઓ મોદી દ્વારા આયોજિત G-20 શિખર સંમેલન માટે અથવા આગામી જાન્યુઆરીમાં અયોધ્યામાં મંદિરના ઉદ્ઘાટન સાથે દિલ્હી જવાના માર્ગને હરાવી દેશે. જેમાં મજબૂત માણસ મોદીની સફળતાનું પ્રદર્શન કરશે. જ્યારે તેના પુરોગામીઓએ તેને પાછળના બર્નર પર મૂક્યું ત્યારે તે બનાવવામાં આવ્યું હતું.
“તમે જાણો છો તે બધા માટે,” રાજકીય વેગ પર ટિપ્પણી કરી, “મોદી અયોધ્યામાં મસ્જિદના નિર્માણમાં મદદ કરી શકે છે જેના માટે જમીન આપવામાં આવી છે. અથવા નાખુશ લઘુમતીઓને યોગ્ય સંકેત આપવા પોપને ટૂંક સમયમાં ભારતની મુલાકાત લેવા આમંત્રણ આપો.” બધા સંમત થાય છે કે તે ટોપીમાંથી સસલાને ખેંચી લેશે તેવી શક્યતા છે. તેમણે પહેલેથી જ ભાજપના પ્રચાર માટે ચૂંટણી વિષયો નક્કી કર્યા છે – “ભ્રષ્ટાચાર, કુટુંબ શાસન અને તુષ્ટિકરણ” સામેની લડાઈ. મોદી જે ભવ્ય સ્વીપ કરી રહ્યા છે તેની પાછળ તેમની નજર ઉચ્ચ જાતિ અને MBC તેમજ આદિવાસીઓ અને દલિતોના એક વર્ગના સમર્થન પર છે. તે પછાત પસમન્દા મુસ્લિમો સુધી પહોંચીને મુસ્લિમ મતોને નબળો પાડવાની પણ આશા રાખે છે.
મંડલ (ઓબીસી માટે સકારાત્મક કાર્યવાહી) પછી લગભગ એક ક્વાર્ટર સદી પછી, આ વિચારનો દબદબો ચાલુ છે કારણ કે સત્તા હાંસિયામાં રહેલા સમુદાયોમાં વિતરિત થાય છે. જેમ કે સંસદીય લોકશાહીમાં સંખ્યાઓ મહત્વની હોય છે, સમુદાયોએ પાઇમાં તેમના હિસ્સાની માંગ કરવી જોઈએ. ભૂતકાળની જેમ મંડલને કમંડલ સામે લડાવવાને બદલે, નરેન્દ્ર મોદીએ તેમની રાજનીતિને જાતિ અને ધર્મ બંનેથી ભેળવી દીધી છે. તે ઓબીસી છે અને તેને હિંદુ હૃદય સમ્રાટ (હિંદુ હૃદયના શાસક) તરીકે જોવામાં આવે છે. વિશ્વકર્મા યોજના નાની જાતિઓ વિશે છે પરંતુ તેનું નામ તેમના પ્રમુખ દેવતાના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે જેમાંથી ઘણા લોકો બ્રહ્માના પુત્ર તરીકે જુએ છે.
જ્યારે મંડલ અને કમંડલ ફરી રમવાનું ચાલુ રાખે છે, તે આપણા રાજકારણની વિડંબનાઓમાંની એક છે કે મંડળના પિતા – વિશ્વનાથ પ્રતાપ સિંહ – ભૂલી ગયેલા વડાપ્રધાન છે. હું વારંવાર દેશના જુદા જુદા ભાગોમાં યુવા લોકોના જૂથોને પૂછું છું કે તેઓએ જે પીએમ વિશે સાંભળ્યું છે. નેહરુ, શાસ્ત્રી, ઈન્દિરા ગાંધી, રાજીવ ગાંધી, વાજપેયી, મનમોહન સિંહ અને નરેન્દ્ર મોદી માટે તે હંમેશા “હા” છે. પરંતુ મોટાભાગના લોકોએ વીપી સિંહ વિશે સાંભળ્યું નથી, એવા યુવાનો પણ નહીં કે જેઓ ઓબીસી છે અને નોકરીમાં અનામતનો લાભ મેળવ્યો છે.
કારણ: તેમણે જે ઓબીસી મતવિસ્તારનો ઉપયોગ કર્યો તે તેમની માલિકીનો ન હતો પરંતુ તેમની પોતાની જાતિના નેતાઓ તરફ વળ્યો હતો. અને તેમ છતાં તેમના મંડળના નિર્ણયે તેમને અનુસરતી સરકારોને વ્યાખ્યાયિત કરી છે – જેમ કે મોદી સરકારના તાજેતરના આઉટરીચ પરથી સ્પષ્ટ થાય છે.
Disclaimer : આ આર્ટિકલ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત છે, મૂળ આર્ટિકલ વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો
