રાહુલ ગાંધી પર સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશનો શું અર્થ છે? ગેરલાયક ઠેરવવાના કારણો હવે અસ્તિત્વમાં નથી, સાંસદ તરીકે પાછા આવી શકે છે?

સુપ્રીમ કોર્ટે શુક્રવારે (4 ઓગસ્ટ) ગુજરાતની એક અદાલત દ્વારા બદનક્ષીના કેસમાં રાહુલ ગાંધીને દોષિત ઠેરવવા પર રોક લગાવી હતી જેમાં તેમને બે વર્ષની જેલની સજા ફટકારવામાં આવી છે. જસ્ટિસ બીઆર ગવઈની આગેવાની હેઠળની ત્રણ જજોની બેન્ચે કહ્યું કે ટ્રાયલ કોર્ટના જજે ન્યાયી નથી ઠેરવ્યું કે શા માટે રાહુલને મહત્તમ બે વર્ષની સજા ફટકારવી જોઈએ જેના કારણે તેમને સાંસદ તરીકે ગેરલાયક ઠેરવવામાં આવ્યા હતા.

રાહુલ ગાંધી પર SCના આદેશની શું અસર છે?

SC દ્વારા સ્ટે આપવાનો અનિવાર્યપણે અર્થ એ છે કે રાહુલની પ્રતીતિને સ્થગિત રાખવામાં આવશે – જેમ કે તે અસ્તિત્વમાં નથી. સંસદમાંથી તેમની ગેરલાયકાત પ્રતીતિથી વહેતી થઈ – અને સ્ટેની અનુદાન સાથે, ગેરલાયકાત માટે હવે કોઈ આધાર અસ્તિત્વમાં નથી.

હવે માટે અયોગ્યતા અનિવાર્યપણે રદ કરવામાં આવી છે. સુરતની સેશન્સ કોર્ટમાં હાલમાં ટ્રાયલ કોર્ટના ચુકાદા સામેની અપીલની સુનાવણી ચાલી રહી છે . જ્યાં સુધી તે અપીલ પ્રક્રિયા પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી રાહુલની ગેરલાયકાત સ્થગિત રહેશે.

‘લોક પ્રહરી વિ યુનિયન ઓફ ઈન્ડિયા’ માં 2018 ના નિર્ણયમાં સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે અયોગ્યતા “અપીલેટ કોર્ટ દ્વારા દોષિત ઠેરવવાના સ્ટેની તારીખથી કાર્ય કરશે નહીં”. તે અસંભવિત છે. લોકસભા અધ્યક્ષ દ્વારા અયોગ્યતા હજુ સુધી ઔપચારિક રીતે રદ કરવામાં આવી હોવા છતાં, સ્ટેની ગ્રાન્ટે ગેરલાયકાત માટેના કારણોને દૂર કરી દીધા છે.

SC બેન્ચે શુક્રવારે કહ્યું હતું કે દોષિત ઠેરવવામાં આવતાં વ્યાપક પરિણામો છે, અને તે માત્ર રાહુલના જાહેર જીવનને જ નહીં, પરંતુ મતદારોના અધિકારોને પણ અસર કરે છે જેમણે તેમને તેમના પ્રતિનિધિ તરીકે પસંદ કર્યા છે.

શું રાહુલ આ નિર્ણયના પરિણામે સંસદમાં પરત ફરી શકશે?

લોકસભા સચિવાલય દ્વારા ઔપચારિક રીતે ગેરલાયકાત રદ કર્યા પછી આ સામાન્ય રીતે થવું જોઈએ. સાંસદ તરીકેના તેમના લાભો પણ અનુસરવા જોઈએ.

આ કેસની પૃષ્ઠભૂમિ શું છે?

13 એપ્રિલ, 2019 ના રોજ રાહુલ લોકસભા ચૂંટણી માટે પ્રચાર કરી રહ્યા હતા, અને કર્ણાટકના કોલારમાં એક ચૂંટણી રેલીમાં, તેમણે હિન્દીમાં કહ્યું: “શા માટે બધા ચોર હોય છે, પછી તે નીરવ મોદી હોય, લલિત મોદી હોય કે નરેન્દ્ર મોદી હોય . અટક ‘મોદી’?”

તે ભાગેડુ જ્વેલર નીરવ મોદી અને ભૂતપૂર્વ ક્રિકેટ એડમિનિસ્ટ્રેટર લલિત મોદીનો રેટરિકલ સંદર્ભ આપી રહ્યો હતો, જે બંને નાણાકીય છેતરપિંડીના આરોપોનો સામનો કરે છે.

રાહુલના ભાષણના બીજા દિવસે, ગુજરાત ભાજપના નેતા અને ગુજરાત રાજ્યના ભૂતપૂર્વ મંત્રી પૂર્ણેશ મોદીએ મુખ્ય ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટ, સુરત સમક્ષ એક ખાનગી ફરિયાદ નોંધાવી, જેમાં કોંગ્રેસ નેતા પર મોદી નામથી દરેકને બદનામ કરવાનો આરોપ મૂક્યો.

23 માર્ચ, 2023ના રોજ મેજિસ્ટ્રેટ એચએચ વર્માએ રાહુલને IPC કલમ 500 હેઠળ ગુનાહિત માનહાનિ માટે દોષિત ઠેરવ્યો યઅને તેને તે કલમ હેઠળ માન્ય મહત્તમ સજા આપી, જે બે વર્ષની જેલની છે.

ટ્રાયલ કોર્ટના આ નિર્ણયથી લોકોના પ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ, 1951ની કલમ 8(3) શરૂ થઈ, જે જણાવે છે: “કોઈપણ ગુના માટે દોષિત ઠરેલી અને બે વર્ષથી ઓછી કેદની સજા પામેલ વ્યક્તિ આવી તારીખથી ગેરલાયક ઠરશે. દોષિત ઠેરવવામાં આવશે અને તેની મુક્તિ પછીના છ વર્ષના વધુ સમયગાળા માટે ગેરલાયક ઠેરવવામાં આવશે.

પરિણામે, 24 માર્ચે, લોકસભા સચિવાલયે એક જાહેરનામું બહાર પાડ્યું હતું કે રાહુલ 23 માર્ચ, તેમની દોષિત ઠેરવવાની તારીખથી પ્રભાવથી ગૃહમાંથી ગેરલાયક ઠરે છે.

એ પછી રાહુલ ગાંધીએ શું કર્યું?

આ વર્ષે 3 એપ્રિલે રાહુલે આગામી ઉચ્ચ અદાલત, સુરત સેશન્સ કોર્ટમાં અપીલ કરી હતી. તેણે બે અરજીઓ દાખલ કરી હતી, એક બે વર્ષની સજાના સ્થગિત માટે અને બીજી દોષિત ઠરાવવા માટે. 20 એપ્રિલે એડિશનલ સેશન્સ જજ આર.પી. મોગેરાએ બંને અરજીઓ ફગાવી દીધી હતી.

ત્યારબાદ રાહુલે ગુજરાત હાઈકોર્ટમાં અપીલ કરી હતી. 7 જુલાઈના રોજ, જસ્ટિસ હેમંત પ્રચ્છકે અપીલને ફગાવી દીધી હતી અને કહ્યું હતું કે સેશન્સ કોર્ટનો અગાઉ તેમની સજા પર સ્ટે આપવાનો ઇનકાર કરતો આદેશ “વાજબી અને કાયદેસર” હતો. ત્યારબાદ રાહુલે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી હતી.