અત્યારના સમયમાં પાણીએ જીવન છે એ સુત્ર ખુબ જ અગત્યનું બની ગયું છે. પાણીની કિંમત ધીમે ધીમે વધતી જાય છે. કારણે જળસ્તરમાં દિવસે ને દિવસે ઘટાડો થતો જાય છે. તાજેતરમાં બહાર આવેલા રિપોર્ટને જોતા ભવિષ્યના દિવસોમાં ભારતમાં જળ સંકટના એંધાણ વર્તાઈ રહ્યા હોય એવું લાગી રહ્યું છે. દેશ માટે કુલ વાર્ષિક ભૂમિગત જળ ‘રિચાર્જ’ 437.60 અરબ ઘનમીટર છે. દેશમાં વાર્ષિક રૂપથી 239.16 અરબ ઘનમીટર ભૂમિજળ કાઢવામાં આવ્યું છે. જળશક્તિ મંત્રાલયના કેન્દ્રીય ભૂજળ બોર્ડની સક્રિય ભૂમિ જળ સંસાધન મૂલ્યાંકન રિપોર્ટ 2022થી આ જાણકારી મળી રહી છે. કેન્દ્રીય જળ શક્તિ મંત્રી ગજેન્દ્ર સિંહ શેખાવતે આ રિપોર્ટ આપ્યો હતો.
રિપોર્ટ પ્રમાણે દેશમાં કુલ 7089 મૂલ્યાંકન એકમો (બ્લોક, મંડળ, તાલુકા)માંથી 1006 એકમો (14 ટકા)ને અતિશય ખરાબની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યા છે. જેનાથી એ સંકેત મળે છે કે આ એકમોમાં ભૂજળના શોષણની માત્રા વાર્ષિક પુનર્ભરણીય ભૂજળ “રિચાર્જ”થી વધારે છે. દેશમાં 260 મૂલ્યાંકન એકમોમાં ભૂજળ કાઢવાની માત્રા 90-100 ટકા સુધી છે. અને તેમને ગંભીર શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યા છે. 885 મૂલ્યાંક એકમોને અર્ધ ગંભીર શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યા છે. જ્યાં ભૂજળનું શોષણ સ્તર 70થી 90 ટકા વચ્ચે છે. 4780 એકમોમાં ભૂજળનું શોષણનું સ્તર 67 ટકા છે.
અતિષય શોષણની શ્રેણીમાં આવનારા મૂલ્યાંકન એકમોમાં મુખ્ય રૂપથી પંજાબ, હરિયાણા, દિલ્હી અને પશ્વિમી ઉત્તર પ્રદેશના કેટલાક ભાગ છે. આ ઉપરાંત રાજસ્થાન અને ગુજરાતના કેટલાક વિસ્તારો પણ છે. કર્ણાટક, તામિલનાડુ અને આંધ્ર પ્રદેશના કેટલાક વિસ્તારોમાં સ્થિતિ ખરાબ છે.
આ પણ વાંચોઃ- જેએનયૂ કેમ્પસમાં વિદ્યાર્થીઓના બે જૂથ ઝઘડ્યા, પોલીસે મોરચો સંભાળ્યો
રિપોર્ટ અનુસાર વર્ષ 2004માં દેશમાં એક વર્ષમાં જમીનની અંદર જનારી પાણીની કુલ માત્રાનું 58 ટકા પાણી કાઢવામાં આવ્યું છે જે 2099માં વધીને 61 ટકા અને 2011માં 62 ટકા નોંધાયું છે. વર્ષ 2013માં આ 62 ટકા, વર્ષ 2017માં 63 ટકા, વર્ષ 2020માં 62 ટકા અને વર્ષ 2022માં આશરે 60 ટકા નોંધાયું છે.
વર્ષ 2004માં સમગ્ર દેશ માટે કુલ વાર્ષિક ભૂગર્ભ જળ ‘રિચાર્જ’ 433 બિલિયન ક્યુબિક મીટર હતું, 2009માં 431 બિલિયન ક્યુબિક મીટર, 2011માં 433 બિલિયન ક્યુબિક મીટર, 2013માં 447 બિલિયન ક્યુબિક મીટર, 2017માં 2013 બિલિયન ક્યુબિક મીટર. મીટર, 2020 માં 436 બિલિયન ક્યુબિક મીટર અને 2022 માં 437.60 બિલિયન ક્યુબિક મીટર નોંધાયું હતું.
એ જ રીતે, 2004માં 231 બિલિયન ક્યુબિક મીટર ભૂગર્ભ જળ દૂર કરવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે 2009માં 243 બિલિયન ક્યુબિક મીટર, 2011માં 245 બિલિયન ક્યુબિક મીટર, 2013માં 253 બિલિયન ક્યુબિક મીટર, 2013માં 249 બિલિયન ક્યુબિક મીટર અને 2010માં 242 બિલિયન ક્યુબિક મીટર, 2017માં 242 બિલિયન ક્યુબિક મીટર. 2022. 239.16 બિલિયન ક્યુબિક મીટર ભૂગર્ભ જળ કાઢવામાં આવ્યું હતું.
આ પણ વાંચોઃ- ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગને ઇન્ડોનેશિયામાં મળશે જો બાઇડેન, જાણો મહત્વ
રિપોર્ટ અનુસાર ગ્રાઉન્ડ વોટર ‘રિચાર્જ’ પાણીમાં વધારો સૂચવે છે. ભૂગર્ભજળના ‘રિચાર્જ’નો મુખ્ય સ્ત્રોત ચોમાસાના વરસાદના સ્વરૂપમાં ઉભરી આવ્યો છે જે 241.35 બિલિયન ક્યુબિક મીટર અને કુલ વાર્ષિક ભૂગર્ભજળ રિચાર્જના લગભગ 55 ટકા જેટલો છે. ગોવા, ગુજરાત, ઝારખંડ, કેરળ, મધ્યપ્રદેશ, મણિપુર, મેઘાલય, મિઝોરમ, રાજસ્થાન, દમણ અને દીવના રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં ચોમાસા દરમિયાન વાર્ષિક ભૂગર્ભજળ રિચાર્જ 70 ટકાથી વધુ હતું, એમ તેણે જણાવ્યું હતું.
