Written by Arun Janardhanan : ચૂંટણી પંચે ગુરુવારે પોતાની વેબસાઈટ પર ઈલેક્ટોરલ બોન્ડના આંકડા જાહેર કર્યા હતા. સુપ્રીમ કોર્ટે આ માહિતી શેર કરવા માટે પંચને 15 માર્ચ, 2024ની સમયમર્યાદા આપી હતી. સ્ટીલ બેરોન લક્ષ્મી મિત્તલથી લઈને અબજોપતિ સુનીલ ભારતી મિત્તલની એરટેલ, અનિલ અગ્રવાલની વેદાંત, ITC, મહિન્દ્રા એન્ડ મહિન્દ્રાથી લઈને ઓછી જાણીતી ફ્યુચર ગેમિંગ અને હોટેલ સર્વિસિસ હવે રદ થયેલા ચૂંટણી બોન્ડના મુખ્ય ખરીદદારોમાં સામેલ હતા. ચૂંટણી પંચ દ્વારા જાહેર કરવામાં આવેલા ડેટામાં ચૂંટણી બોન્ડના નંબર 1 ખરીદનાર ફ્યુચર ગેમિંગ એન્ડ હોટેલ્સ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ છે, જે સેન્ટિયાગો માર્ટિન દ્વારા સંચાલિત છે. લોટરી કંપનીએ 2019 અને 2024 વચ્ચે રૂ. 1300 કરોડના બોન્ડ ખરીદ્યા છે.
ફ્યુચર ગેમિંગ એન્ડ હોટેલ સર્વિસિસના સેન્ટિયાગો માર્ટિનની વાર્તામાં મ્યાનમારના એક મજૂર જે ‘લોટરી કિંગ’ બન્યો હતો તે ફિલ્મી છે. માર્ટિને ભારતીય રાજકારણના ધૂંધળા પાણીમાં નેવિગેટ કર્યું, લોટરી દ્વારા સામાન્ય લોકોને સપના અને નસીબ વેચ્યા.
કોઈમ્બતુરમાં માર્ટિન લોટરી એજન્સીઝ લિમિટેડની સ્થાપના કરી
59 વર્ષીય માર્ટિન ‘લોટરી કિંગ’ બનેલા મ્યાનમારના એક મજૂરએ 1988માં મ્યાનમારથી પરત ફર્યા બાદ લોટરીનો વ્યવસાય શરૂ કર્યો હતો જ્યારે તેણે કોઈમ્બતુરમાં માર્ટિન લોટરી એજન્સીઝ લિમિટેડની સ્થાપના કરી હતી. તેનું નામ ‘લોટરી માર્ટિન’ અને તેના વ્યવસાયને ઘરગથ્થુ નામ બનાવનાર બે-અંકની લોટરીનો ક્રેઝ હતો જેણે આ સમયગાળા દરમિયાન આ પ્રદેશમાં ધૂમ મચાવી દીધી હતી. કોઈમ્બતુરથી શરૂ કરીને, તેઓએ કર્ણાટક અને કેરળમાં તેમનો વ્યવસાય વિસ્તાર્યો અને છેવટે સિક્કિમ, મેઘાલય, અરુણાચલ પ્રદેશ, પંજાબ અને મહારાષ્ટ્રમાં કામ કરવાની પરવાનગી મેળવી હતી.
કેરળથી શરુ થઈ રાજકીય કૌભાંડની સફર
સેન્ટિયાગો માર્ટિનનું રાજકીય કૌભાંડ કેરળમાં શરૂ થયું, એક રાજ્ય જ્યાં લોકોમાં લોટરીનો ક્રેઝ છે અને સરકારની આવકમાં પણ તેનો મોટો હિસ્સો છે. 2008 માં, જ્યારે માર્ટીન પહેલેથી જ સિક્કિમ સરકારને રૂ. 4,500 કરોડથી વધુની છેતરપિંડી કરવાના આરોપોનો સામનો કરી રહ્યો હતો, ત્યારે તેણે CPI(M)ના મુખપત્ર દેશાભિમાનીમાં રૂ. 2 કરોડનું યોગદાન આપ્યું હતું. એવા સમયે જ્યારે CPI(M) કેરળ એકમ મુશ્કેલીનો સામનો કરી રહ્યું હતું.
‘લોટરી માર્ટિન’ નામ કેવી રીતે પ્રખ્યાત થયું?
પિનરાઈ વિજયન અને વી.એસ. અચ્યુતાનંદનના નેતૃત્વ હેઠળના બે જૂથો વચ્ચેના આંતરિક ઝઘડાઓને કારણે, આ યોગદાનમાં સાંતિસન યાગો માર્ટિનના યોગદાન પર પડછાયો પડ્યો. પક્ષ સામે અચ્યુતાનંદનના સીધા હુમલાઓ વચ્ચે, વિજયન જૂથે પીછેહઠ કરવી પડી અને માર્ટિનને પૈસા પાછા આપવા પડ્યા. ત્યારબાદ, ‘લોટરી માર્ટિન’ કેરળમાં ડાબેરીઓના પતન વિશે લગભગ તમામ રાજકીય ચર્ચાઓ સાથે સંકળાયેલું નામ બની ગયું.
આ પણ વાંચોઃ- ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ : ભાજપ, કોંગ્રેસ, TMC અને AAP જેવા પક્ષોએ ચૂંટણી બોન્ડમાંથી કેટલી કરી કમાણી, વાંચો Inside Scoop
જ્યારે AIDMK સત્તામાં આવી, ત્યારે માર્ટિનના નસીબે ખરાબ વળાંક લીધો. જમીન હડપ કરવાના આરોપમાં અને ગુંડા કાયદા હેઠળ ડીએમકેના સેંકડો નેતાઓ અને સમર્થકો સાથે તેની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. બાદમાં મદ્રાસ હાઈકોર્ટે તેની કસ્ટડી રદ્દ કરીને તેનેજામીન પર મુક્ત થયો હતો.
માર્ટિન આઠ મહિનાથી વધુ જેલમાં રહ્યો
માર્ટિન આઠ મહિનાથી વધુ સમય સુધી જેલમાં રહ્યો અને અનેક લોટરી કેસોમાં સીબીઆઈની ચાર્જશીટનો સામનો કર્યો. તેમની પત્ની લિમા રોઝે વધુને વધુ પદ સંભાળ્યું. તેણે મે 2012 માં પોલીસ ફરિયાદ નોંધાવી, જેમાં DMK વડા એમ કરુણાનિધિના પરિવારની નજીકની વ્યક્તિ સહિત બે લોટરી એજન્ટો પર માર્ટિનને નકલી લોટરી કેસમાં ફસાવવાનો પ્રયાસ કરવાનો આરોપ મૂક્યો. તે ઈન્ડિયા જનનાયાગા કચ્છી (IJK) માં પણ જોડાઈ હતી અને સત્તામાં આવતા પહેલા કોઈમ્બતુરમાં ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન તત્કાલીન વડાપ્રધાન પદના ઉમેદવાર નરેન્દ્ર મોદી સાથે સ્ટેજ પર દેખાઈ હતી.
આ પણ વાંચોઃ- ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ : આ 5 મોટી કંપનીઓએ ખરીદ્યા સૌથી વધારે ચૂંટણી બોન્ડ, ત્રણ પર થઈ ચૂકી છે IT રેડ
છેલ્લા એક દાયકામાં માર્ટિન્સનો વ્યવસાય લોટરીથી પણ આગળ વધ્યો છે. માર્ટિન હોમિયોપેથી મેડિકલ કોલેજ અને હોસ્પિટલ ગયા – કોઈમ્બતુરની નજીક, એસએસ મ્યુઝિક, એક ટેલિવિઝન મ્યુઝિક ચેનલ, એમ એન્ડ સી પ્રોપર્ટી ડેવલપમેન્ટ, માર્ટિન નન્થાવનમ એપાર્ટમેન્ટ્સ અને લિમા રિયલ એસ્ટેટ પ્રાઈવેટ લિમિટેડ તેમાંના કેટલાક હતા.
મની લોન્ડરિંગ તપાસના સંદર્ભમાં મિલકતો પર દરોડા
2011 માં તમિલનાડુ અને કર્ણાટક પોલીસ દળો દ્વારા ગેરકાયદે લોટરી વ્યવસાયો પર કાર્યવાહીના ભાગરૂપે તેની શોધ કરવામાં આવી હતી. 2013 માં કેરળ પોલીસે રાજ્યમાં ગેરકાયદેસર લોટરી કામગીરીની તપાસના ભાગરૂપે માર્ટિનના પરિસરમાં દરોડા પાડ્યા હતા. 2015 માં આવકવેરા વિભાગે કરચોરી અને નાણાકીય અનિયમિતતાના આરોપસર તમિલનાડુ, કેરળ અને કર્ણાટક સહિત વિવિધ રાજ્યોમાં માર્ટિનના પરિસરમાં દરોડા પાડ્યા હતા.
2016 માં એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટે તેના લોટરી વ્યવસાયો સંબંધિત મની લોન્ડરિંગ તપાસના સંબંધમાં તેની મિલકતો પર દરોડા પાડ્યા હતા. અને 2018 માં સીબીઆઈએ ગેરકાયદે લોટરી કામગીરી અને કથિત નાણાકીય ગુનાઓની વ્યાપક તપાસના ભાગ રૂપે કેટલાક રાજ્યોમાં માર્ટિનના રહેઠાણો અને ઓફિસોની શોધ કરી. માર્ટિન સામે છેલ્લી કાર્યવાહી મે 2023 માં કરવામાં આવી હતી, જ્યારે સિક્કિમ સરકારને રૂ. 900 કરોડથી વધુના નુકસાન સાથે સંકળાયેલા કેસમાં ઇડીએ પ્રિવેન્શન ઓફ મની લોન્ડરિંગ એક્ટ હેઠળ રૂ. 457 કરોડ જપ્ત કર્યા હતા.
