Supreme Court: “બે પુખ્ત વયના લોકો વચ્ચે સંમતિથી થયેલા સંબંધ તોડયા બાદ કોઈ વ્યક્તિ સામે બળાત્કારનો આરોપ લગાવવાના હેતુને ફોજદારી ગુનો ગણી શકાય નહીં,” સુપ્રીમ કોર્ટે આ ટિપ્પણી સોમવારે ઔરંગાબાદના વકીલ સામે દાખલ કરાયેલા બળાત્કારના કેસને ફગાવી દેતી વખતે અવલોકન કર્યું.
બાર એન્ડ બેન્ચના અહેવાલ મુજબ, ન્યાયાધીશ બી.વી. નાગરત્ના અને આર. મહાદેવનની બેન્ચે ભાર મૂક્યો હતો કે કોઈ સંબંધ ફક્ત એટલા માટે બળાત્કારમાં પરિણમી શકે નહીં કારણ કે તે મતભેદ અથવા નિરાશામાં સમાપ્ત થયો હતો. બેન્ચે જણાવ્યું હતું કે લગ્નના ખોટા વચનના આધારે બળાત્કારના આરોપોને સ્પષ્ટ પુરાવા દ્વારા સમર્થન આપવું જોઈએ.
બેન્ચે જણાવ્યું હતું કે, “સહમતિથી થયેલા દંપતી વચ્ચેના સંબંધ તોડવાથી ફોજદારી કાર્યવાહી શરૂ થઈ શકતી નથી… જો સંબંધ વૈવાહિક સંબંધમાં પરિણમતો નથી તો શરૂઆતના તબક્કે સંમતિથી બનેલા સંબંધને ગુનાહિત ગણી શકાય નહીં.” તેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે લગ્નના ખોટા વચનના આધારે બળાત્કારના કેસમાં, તે બતાવવું આવશ્યક છે કે વચન શરૂઆતથી જ કપટપૂર્ણ હતું અને સ્ત્રીની સંમતિ ફક્ત તે ખોટી રજૂઆતથી ઉદ્ભવી હતી.
બેન્ચે કહ્યું, “બળાત્કાર અને સંમતિથી બનેલા યૌન સંબંધ વચ્ચે સ્પષ્ટ તફાવત છે. કોર્ટે કાળજીપૂર્વક તપાસ કરવી જોઈએ કે શું આરોપીનો ખરેખર પીડિતા સાથે લગ્ન કરવાનો ઇરાદો હતો કે પછી તેણે પોતાની વાસના સંતોષવા માટે ખોટું વચન આપ્યું હતું.”
કોર્ટે બોમ્બે હાઈકોર્ટના એક આદેશને ઉલટાવી દીધો જેમાં વકીલ પર લગ્નના ખોટા વચન આપી એક મહિલા પર વારંવાર બળાત્કાર કરવાનો આરોપ લગાવતા તેના વિરુદ્ધ દાખલ કરાયેલી FIR રદ કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. કોર્ટે શોધી કાઢ્યું કે બંને વચ્ચેનો સંબંધ સ્વૈચ્છિક હતો અને ત્રણ વર્ષથી વધુ સમય સુધી ચાલ્યો હતો. તે સમયગાળા દરમિયાન મહિલાએ ક્યારેય બળજબરી કે સંમતિનો અભાવ હોવાનો આરોપ લગાવ્યો નથી.
આ કેસ 2024 માં છત્રપતિ સંભાજીનગરમાં દાખલ કરાયેલી FIR સાથે સંબંધિત છે. ફરિયાદી એક પરિણીત મહિલા, જે તેના પતિથી અલગ રહેતી હતી, 2022 માં વકીલને મળી હતી જ્યારે તે તેણીને ભરણપોષણની કાર્યવાહીમાં મદદ કરી રહી હતી. સમય જતાં બંને નજીક આવ્યા અને શારીરિક સંબંધ બંધાયા હતા.
આ પણ વાંચો: જીગ્નેશ મેવાણીનું ટ્વીટ – નાયબ મુખ્યમંત્રી મંદિરો પાસમે દારુ ડ્રગ્સ વેચાતા બંધ કરાવો
ફરિયાદ મુજબ વકીલે તેણી સાથે લગ્ન કરવાનું વચન આપ્યું હતું પરંતુ બાદમાં તે ફરી ગયો હતો. મહિલાનો આરોપ છે કે તે ઘણી વખત ગર્ભવતી બની હતી અને તેની સંમતિથી ગર્ભપાત કરાવ્યો હતો. જ્યારે તેણે આખરે તેણી સાથે લગ્ન કરવાનો ઇનકાર કર્યો અને તેણીને ધમકી આપી ત્યારે તેણીએ લગ્નના ખોટા વચનો હેઠળ બળાત્કારનો કેસ કર્યો હતો.
વકીલે નીચલી કોર્ટમાંથી આગોતરા જામીન મેળવ્યા અને બાદમાં ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ 528 હેઠળ કેસ રદ કરવાની માંગ કરી. હાઈકોર્ટે તેમની અરજી ફગાવી દીધી અને કહ્યું કે આરોપો પર સુનાવણી થવી જોઈએ અને મહિલાના કાનૂની સલાહકાર તરીકેની તેમની ભૂમિકાએ વિશ્વાસપાત્ર સંબંધ બનાવ્યો હતો. ત્યારબાદ તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો.
તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટમાં દલીલ કરી હતી કે ફરિયાદ બદલો લેવાની હતી અને મહિલાએ કથિત રીતે માંગેલા 1.5 લાખ રૂપિયા ચૂકવવાનો ઇનકાર કર્યા પછી જ તેમણે કેસ દાખલ કર્યો હતો. તેમણે જણાવ્યું હતું કે મહિલાએ તેમના ત્રણ વર્ષના સંબંધ દરમિયાન ક્યારેય જાતીય સતામણીની કોઈ ફરિયાદ નોંધાવી નથી.
કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે આરોપો બંને વચ્ચે નિયમિત મુલાકાતો અને સંમતિથી થતી આત્મીયતા દર્શાવે છે, બળજબરી કે છેતરપિંડી દ્વારા નહીં. કોર્ટને એવા કોઈ પુરાવા મળ્યા નથી કે લગ્નનું વચન શરૂઆતથી જ ખોટું હતું અથવા મહિલાની સંમતિનું ઉલ્લંઘન થયું હતું.
આ પણ વાંચો: ઈસનપુર તળાવ પાસે 925 ગેરકાયદેસર બાંધકામો તોડી પાડવામાં આવ્યા
બેન્ચે સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે પરસ્પર સ્નેહમાંથી જન્મેલા જાતીય સંબંધોને ફક્ત એટલા માટે ગુનાહિત બનાવી શકાય નહીં કારણ કે લગ્નનું વચન પૂર્ણ થયું ન હતું. કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે, “હાલનો કેસ એવો નથી જ્યાં અપીલકર્તાએ ફરિયાદીને ફક્ત શારીરિક આનંદ માટે લલચાવી અને પછી ગાયબ થઈ ગયો. આ સંબંધ ત્રણ વર્ષ સુધી ચાલ્યો, જે ખૂબ લાંબો સમય છે.”
નિષ્ફળ સંબંધોના કિસ્સાઓમાં બળાત્કારની જોગવાઈઓના વધતા દુરુપયોગ સામે નિર્ણયમાં ચેતવણી આપવામાં આવી છે. બેન્ચે જણાવ્યું હતું કે, “દરેક ખરાબ સંબંધને બળાત્કારના ગુનામાં ફેરવવાથી ગુનાની ગંભીરતા ઓછી થાય છે, પરંતુ આરોપી પર અમીટ કલંક અને ગંભીર અન્યાય પણ લાદવામાં આવે છે. ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીનો આવો દુરુપયોગ ગંભીર ચિંતાનો વિષય છે.”
કોર્ટે પુનરોચ્ચાર કર્યો કે જ્યારે બે પુખ્ત વયના લોકો સ્વેચ્છાએ લાંબા ગાળાના સંબંધ જાળવી રાખે છે, ત્યારે સંમતિનું તત્વ પાછલી અસરથી પાછું ખેંચી શકાતું નથી. ન્યાયાધીશોએ શોધી કાઢ્યું કે સ્ત્રી, એક પુખ્ત અને શિક્ષિત વ્યક્તિ, તેના લગ્ન છતાં સ્વેચ્છાએ સંબંધ ચાલુ રાખતી હતી. કોર્ટે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે કોઈપણ ઘટનામાં બળજબરી, પ્રલોભન અથવા શારીરિક ધાકધમકીનો સંકેત નથી.
ચુકાદામાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, “ફરિયાદ કરાયેલા કૃત્યો સ્વૈચ્છિક અને સંમતિથી બનેલા સંબંધના માળખામાં થયા હતા. આવા તથ્યોના આધારે કાર્યવાહી ચાલુ રાખવી એ ન્યાયિક પ્રણાલીના દુરુપયોગથી ઓછું કંઈ નહીં હોય.”
