US, Russia and Ukraine dispute : સૌપ્રથમ અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જો બિડેનની સોમવારે કિવની મુલાકાત “જ્યાં સુધી લાગે ત્યાં સુધી” યુક્રેનની પડખે ઊભા રહેવાનું વચન, અને બીજીબાજુ ત્યારબાદ રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિનનું મંગળવારે રાષ્ટ્રને સંબોધન, જેમાં તેમણે કહ્યું કે, રશિયા તેના અસ્તિત્વ માટે લડી રહ્યું હતુ. હવે પરમાણુ શસ્ત્રોને મર્યાદિત રાખવા માટેની બંને દેશ વચ્ચેનો કરાર તોડી નાખવાની જાહેરાત કરી છે, આ એક મજબૂત સંકેતો છે કે યુદ્ધ ત્યાં સુધી ચાલુ રહેશે, જ્યાં સુધી એક દેશ હાર ન કબુલે અથવા બીજા દેશ જીતની જાહેરાત ન કરે.
રશિયા યુક્રેન યુદ્ધની પ્રથમ વર્ષગાંઠના ત્રણ દિવસ પહેલા બિડેનની યુક્રેનની રાજધાનીની ગુપ્ત મુલાકાત, અને વધુ શસ્ત્રો પૂરા પાડવાનું તેમનું વચન, યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ વોલોડીમિર ઝેલેન્સકીને આશ્વાસનના મેસેજ સાથે બહાર આવ્યું. આને મેસેજ એ ગયો કે, લડાઈ ચાલુ રાખો અમે તમારી સાથે છીએ.”
કિવમાં બિડેનની હાજરી પુતિનની આંખમાં આંગળી નાખવા જેવી હતી, રશિયાની એક વર્ષ પહેલાં કલ્પના એ હતી કે, તેમનું આક્રમણ એક ઝડપી, ટૂંકું, અને સર્જિકલ સ્ટ્રાઈક હશે જે યુક્રેનની શરણાગતિ સાથે સમાપ્ત થઈ જશે. તેના બદલે, બિડેને કહ્યું તેમ, “એક વર્ષ પછી પણ, કિવ હજુ લડત આપી રહ્યું છે”, સામે રશિયાએ પોતાને એક લાંબા યુદ્ધની પરિસ્થિતિમાં ફસાયા હોવાનું જુએ છે, આ યુદ્ધમાં યુક્રેનના અનેક પ્રાદેશિક વિસ્તારમાં નુકસાન થયું છે, યુક્રેનના શહેરો પર બોમ્બમારી, લાખો યુક્રેનિયનો વિસ્થાપિત થયા છે, બંને દેશના અસંખ્ય સૈનિકો માર્યા ગયા છે, અને યુક્રેનમાં નાગરિક જાનહાનિ 19,000 (યુએન એજન્સીઓ અનુસાર) ની સત્તાવાર ગણતરી કરતા ઘણી વધારે હોવાનું માનવામાં આવે છે.
યુદ્ધના રંગમંચમાં દેખાડો કરીને, બિડેન ખુદને પુતિનના વિરુદ્ધ એક પછી એક વખત દેખાઈ રહ્યા, જે બંને વચ્ચેના ટ્રાન્સએટલાન્ટિક અંતરને ભૂંસી નાખે છે, અને રશિયન નેતા પ્રત્યેના તેમના વારંવારના દાવાની પુષ્ટિ કરતા દેખાયા – જે તેમણે આજે પુનરાવર્તિત કર્યા – કે આ છે રશિયા સામે યુએસની આગેવાની હેઠળના પશ્ચિમનું પ્રોક્સી યુદ્ધ, જેમાં યુક્રેનિયનો અને રશિયનો બંને પીડિત છે.
રશિયન પ્રમુખનું ભાષણ, જે પૂર્વ-રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યું હતું. એક લશ્કરી સહાય પેકેજના બિડેનના વચન, જેમાં ” તોપખાના દારૂગોળા બારૂદ, એન્ટી-આર્મર સિસ્ટમ અને હવાઈ દેખરેખ રડારનો સમાવેશ થશે. જે યુક્રેનિયન લોકોને હવાઈ બોમ્બમારોથી બચાવવા” માટે હતુ. જોકે, યુએસ પ્રમુખે F16sનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી કર્યો, કે Zelensky યુક્રેનિયન સેનાને રશિયન દળોને પાછળ ધકેલવામાં મદદ કરવા માંગે છે, જોકે બિડેને અગાઉ કહ્યું હતું કે, તેઓ તેમની વિનંતી પર વિચાર કરી રહ્યા છે.
“પુતિનના બે મુખ્ય મુદ્દા એ હતા કે, રશિયા સામે લાંબા અંતરના શસ્ત્રોના કોઈપણ ઉપયોગનો અર્થ એ થશે કે, રશિયાએ તેના પ્રદેશોને બચાવવા માટે યુક્રેનિયન પ્રદેશમાં ઊંડે સુધી જવું પડશે; અને બે, START કરારમાંથી કામચલાઉ ખસી જવાથી રશિયાને યુક્રેનને ટેકો આપવાના પશ્ચિમી વિસ્તરણના સંદર્ભમાં દાવપેચ કરવાની સ્વતંત્રતા મળશે, જેમાં નાટો સીધુ સંઘર્ષમાં સામેલ છે,” નંદન ઉન્નીક્રિષ્નને જણાવ્યું હતું કે, જે યુરેશિયા પ્રોગ્રામના વડા જેઓ રશિયાના નિષ્ણાત છે. યુરેશિયન સેન્ટરના વડા છે. ઓબ્ઝર્વર રિસર્ચ ફાઉન્ડેશન.
ઉન્નીક્રિષ્નને જણાવ્યું હતું કે, પુતિને યુએસ પરમાણુ શસ્ત્રોના પરીક્ષણની યોજના વિશે વાત કરી હતી કારણ કે, કેટલાકના ઉપયોગની તારીખની નજીક હતી, અને જો આવુ થશે તો, રશિયા પણ તેના પરીક્ષણો કરશે.
“પુતિનનો સંદેશ સ્પષ્ટ છે કે, રશિયા સામે યુદ્ધ જીતી શકાય નહીં,” ઉન્નીકૃષ્ણને કહ્યું કે, તેમણે રેખાંકિત કર્યું કે, રશિયન રાષ્ટ્રપતિએ પણ કહ્યું કે, “કોઈએ એવા ભ્રમમાં ન રહેવું જોઈએ કે વ્યૂહાત્મક સમાનતાનો નાશ થઈ શકે છે.”
અમેરિકા અને રશિયાએ 2011માં સ્ટ્રેટેજિક આર્મ્સ રિડક્શન ટ્રીટી (START) પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. યુએસ વિદેશ ડિપાર્ટમેન્ટના જણાવ્યા અનુસાર, બંને પક્ષો 5 ફેબ્રુઆરી, 2018 સુધી સંધિની કેન્દ્રીય મર્યાદાઓને પૂર્ણ કરી અને ત્યારથી તેમની પર અથવા તેની નીચે રહ્યા. 2021 ની મૂળ અંતિમ તારીખથી આગળ, સંધિમાં પાંચ વર્ષનું વિસ્તરણ, 2026 માં સમાપ્ત થશે.
આ જાન્યુઆરીમાં, યુ.એસ.એ કહ્યું હતું કે, રશિયા સંધિનું ઉલ્લંઘન કરી રહ્યું છે કારણ કે તેણે તેના પ્રદેશમાં નિરીક્ષણની મંજૂરી આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. પુતિને મંગળવારે જણાવ્યું હતું કે, પશ્ચિમ રશિયા પર “વ્યૂહાત્મક હાર” કહેવડાવવા માંગે છે, અને તે રશિયન ભૂમિ પર નિરીક્ષકોને મંજૂરી આપશે નહીં કારણ કે તેઓ યુક્રેનિયનો સાથે તેમના વ્યૂહાત્મક શસ્ત્રાગારોના સ્થાનો શેર કરશે.
પુતિનની વાપસી, ભલે અસ્થાયી હોય, પણ 1970 ના દાયકામાં પ્રથમ શસ્ત્ર નિયંત્રણ કરાર – SALT I અને II – પર હસ્તાક્ષર થયા તે પહેલાંના શીત યુદ્ધમાં પાછા ફરવાની આશંકા ઊભી થઈ છે.
હવે એવી કોઈ નિશ્ચિતતા નથી કે, રશિયા અને યુ.એસ. સાથે બેસીને નવી શસ્ત્ર સંધિ પર વાટાઘાટો કરી શકે છે, અથવા જો તેઓ આવુ કરે તો પણ, તે રશિયા-ચીન ધરીથી પશ્ચિમના કથિત પરમાણુ જોખમને આવરી લેશે અથવા રશિયાની ચિંતાઓના ખતરા પર બે ઘરની નજીક પરમાણુ શક્તિઓ – ફ્રાન્સ અને યુનાઇટેડ કિંગડમ.
વધુ સામાન્ય અર્થમાં, પુતિનના નિર્ણયે જે સંકેત આપ્યો છે તે બંને પક્ષો વચ્ચેના વિશ્વાસનું સંપૂર્ણ ભંગાણ છે.
જૂન 2021 માં જીનીવા છેલ્લી વખત રશિયા અને યુએસ વચ્ચે સારી વાતચીત થઈ હતી – બંને પક્ષોએ તેને “રચનાત્મક” ગણાવી હતી . સંયુક્ત નિવેદનમાં સંમત થયા મુજબ સમિટ સંવાદ ચાલુ રાખશે તેવી અપેક્ષાઓ ખોટી નીકળી.
વધતા જતા યુદ્ધના અંતિમ વર્ષ દરમિયાન, યુ.એસ. અને પશ્ચિમી ગઠબંધનોએ યુક્રેનમાં શસ્ત્રો આપ્યા, અને રશિયાએ પશ્ચિમ સામે અસ્તિત્વનું યુદ્ધ ચલાવ્યું અને તેના વ્યૂહાત્મક પરમાણુ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરવાની ધમકી આપી, બંને પક્ષો વચ્ચેનું અંતર વધ્યું હોવાનું જણાય છે, જે કોઈ વાપસી ના બિંદુ સુધી વધી ગયું છે.
દિલ્હીદ્વારા લડતા પક્ષોને શાંતિ તરફ લઈ જવાની આશાઓ હોવા છતાં કોઈપણ શાંતિ સમાધાનની આશાઓ પર પાણી ફરી વળ્યું છે. હવે એવું લાગે છે કે, આ યુદ્ધ ત્યારે જ સમાપ્ત થશે જ્યારે કોઈ “વિજેતા” અને “હાર” થશે.
રશિયન પ્રમુખ પુતિને કહ્યું છે કે, તેઓ નવા સ્ટાર્ટમાં રશિયાની સહભાગિતાને સ્થગિત કરી રહ્યા છે, જે તેમના દેશ અને યુએસ વચ્ચેનો છેલ્લો હયાત શસ્ત્ર નિયંત્રણ કરાર છે – આ સ્પષ્ટ સંકેત છે કે ઔપચારિક શસ્ત્ર નિયંત્રણના યુગનો અંત આવી રહ્યો છે. કોઈ પણ સંજોગોમાં, વિદેશ ડિપાર્ટમેન્ટે આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં કોંગ્રેસને જણાવ્યું હતું કે, રશિયા ઇન્ટરકોન્ટિનેન્ટલ-રેન્જ પરમાણુ શસ્ત્રો પર ચકાસી શકાય તેવી મર્યાદા નક્કી કરતી સંધિનું પાલન કરી રહ્યું નથી.
જો કે, પુતિને કહ્યું નથી કે, તેઓ ન્યુ STARTમાંથી બહાર નીકળી રહ્યા છે, જે આમ તો 4 ફેબ્રુઆરી, 2026 ના રોજ સમાપ્ત થઈ રહ્યો છે. તેમણે એ પણ જણાવ્યું ન હતું કે, શું રશિયા 1,550 વોરહેડ્સ (ICBMs, SLBMs અને ભારે બોમ્બર્સ પર) ની મર્યાદાથી આગળ વ્યૂહાત્મક પરમાણુ શસ્ત્રો તૈનાત કરશે. સંધિ હેઠળ મંજૂરી છે. તેમણે કહ્યું છે કે યુ.એસ. સંધિ હેઠળ ફરજિયાત તરીકે રશિયન પરમાણુ સાઇટ્સનું નિરીક્ષણ કરશે નહીં – પરંતુ મહામારી દરમિયાન નિરીક્ષણ બંધ કરવામાં આવ્યું હતું, અને કોઈપણ રીતે ફરી શરૂ થયું નથી. – એનવાયટી
