અદાણીનો મુખ્ય રોકાણકાર ઇલારા, ડિફેન્સ ફર્મમાં અદાણી સાથે બની સહ માલિક

Sandeep Singh , Ritu Sarin , Amrita Nayak Dutta : ELARA India Opportunities Fund (Elara IOF), એલારા કેપિટલ દ્વારા સંચાલિત વેન્ચર કેપિટલ ફંડ છે, જે મોરેશિયસમાં નોંધાયેલ ટોચની ચાર સંસ્થાઓમાંની એક છે જે મુખ્યત્વે અદાણી જૂથની કંપનીઓમાં શેર ધરાવે છે. છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં તેનો હિસ્સો નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડો થયો છે, ત્યારબાદ, અદાણીની ત્રણ કંપનીઓમાં તેનું હોલ્ડિંગ ડિસેમ્બર 2022માં ₹ 9,000 કરોડ અથવા તેના કુલ ભંડોળના 96 ટકાથી વધુ ઉમેરે છે.

પરંતુ એલારા એક માત્ર ઇન્વેસ્ટર નથી. ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ દ્વારા તપાસ કરાયેલા રેકોર્ડ્સ દર્શાવે છે કે અદાણી ગ્રૂપની સાથે, તે બેંગલુરુ સ્થિત આલ્ફા ડિઝાઈન ટેક્નોલોજીસ પ્રાઈવેટ લિમિટેડ (ADTPL)ની ડિફેન્સ કંપનીમાં પ્રમોટર એન્ટિટી છે.

આ ડિફેન્સ કંપની, 2003 માં સ્થાપિત, ISRO અને DRDO સાથે સારી રીતે કામ કરે છે અને 2020 માં કેન્દ્રીય સંરક્ષણ મંત્રાલય સાથે 590-કરોડનો કરાર ધરાવે છે જેથી રેજીંગ પેચોરા મિસાઇલ અને રડાર સિસ્ટમને અપગ્રેડ અને ડિજિટાઇઝ કરી શકાય.

જ્યારે અદાણી ડિફેન્સ સિસ્ટમ્સ એન્ડ ટેક્નોલોજીસ લિમિટેડ ADTPL માં મેનેજમેન્ટ કંટ્રોલ સાથે 26 ટકા શેરહોલ્ડર ધરાવે છે, રજિસ્ટ્રાર ઑફ કંપનીઝ પાસેથી મેળવેલા નાણાકીય નિવેદનો (financial statements) અને રેકોર્ડ્સ ADTPL ના વાસ્તવિક માલિકોનો કોર્પોરેટ પડદો ઉઠાવે છે. આ પિરામિડ સ્ટ્રક્ચરિંગ દ્વારા બતાવે છે કે કેવી રીતે ઈલારા અને અદાણી બેંગલુરુ સ્થિત ADTPLમાં 51.65 ટકાની બહુમતી ધરાવે છે.

આ પણ વાંચો: MG Comet EV: MG કોમેટ, મારુતિ અલ્ટો કરતા પણ નાની ઇલેક્ટ્રિક કાર, શું હોઈ શકે છે કિંમત?

ઇલારા કેપિટલ, જે યુએસ સ્થિત હિન્ડેનબર્ગ રિસર્ચ દ્વારા તેના ભંડોળના સ્ત્રોત વિશે પ્રશ્નો ઉભા કર્યા પછી નજરમાં આવી છે – અદાણી ગ્રુપની કંપનીઓમાં સુપ્રીમ કોર્ટને પેનલની રચના કરવા અને કેપિટલ માર્કેટ રેગ્યુલેટર સેબીને આરોપોની તપાસ કરવા પૂછવા માટે એક મોટું રોકાણકાર છે.

પ્રશ્નોના જવાબમાં, અદાણી ગૃપના પ્રવક્તાએ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, “2017 માં, અદાણી ડિફેન્સ એવી કંપનીઓની શોધ કરી રહી હતી જે ભારતમાં ડિફેન્સ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ તેમજ એરો-સ્ટ્રક્ચર ક્ષમતાઓ બંને પ્રદાન કરી શકે. આલ્ફા ડિઝાઇન ટેક્નોલોજીમાં ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને એરોસ્ટ્રક્ચર બંનેમાં ક્ષમતાઓ હતી.

“અદાણી ડિફેન્સે 2018માં ADTLમાં રોકાણ કર્યું હતું, અદાણી ડિફેન્સે 26 ટકા હિસ્સો લીધો હતો અને કંપનીને આગળ વધારવા માટે પ્રાથમિક ભંડોળનું રોકાણ કર્યું હતું. ઈલારા ઈન્ડિયા ઓપોર્ચ્યુનિટીઝ ફંડનો લઘુમતી હિસ્સો 0.53% છે. સૌથી મોટા પ્રમોટર વસાકા પ્રમોટર્સ એન્ડ ડેવલપર્સ છે.”

વાસકાના પ્રમોટર્સ અને ડેવલપર્સની માલિકીની વિગતોમાં, RoC રેકોર્ડ્સ મુજબ, એવું જણાવે છે કે Elara IOF એ વાસકામાં ₹ 40 કરોડમાં 44.3 ટકા ખરીદી કરી હતી, અને 5 નવેમ્બર, 2018ના રોજ સૌથી મોટો શેરહોલ્ડર બન્યો હતો. Elara IOF એ પણ 0.53 ટકા સીધું જ ખરીદ્યું હતું. 1 ડિસેમ્બર, 2018ના રોજ ADTPL ₹ 7.62 કરોડમાં ખરીદ્યુ હતું, અને Elara IOF એ ADTPLમાં લગભગ 26 ટકા (25.65 ટકા) ધરાવે છે.

મોરેશિયસ સ્થિત એલારા IOF ના સંરક્ષણ કંપનીમાં શેરહોલ્ડિંગ અંગે ડિફેન્સ મંત્રાલય પાસેથી પ્રતિસાદ માંગતો ઈમેઈલનો કોઈ જવાબ મળ્યો નથી.

હાલમાં, ભારતમાં ઇલારાના 96 ટકાથી વધુ રોકાણ અદાણી ગ્રૂપની કંપનીઓમાં ઇલારા IOF દ્વારા છે. 31 ડિસેમ્બર, 2022 સુધીમાં, Elara IOF અદાણી એન્ટરપ્રાઇઝમાં 1.6 ટકા, અદાણી ટ્રાન્સમિશનમાં 3.62 ટકા અને અદાણી ટોટલમાં 1.62 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે.

ભૂતકાળમાં, તેણે અદાણી પોર્ટ્સ (માર્ચ 2021 સુધી 2.35 ટકા) અને અદાણી ગ્રીન (સપ્ટેમ્બર 2021 સુધી 1.67 ટકા)માં હિસ્સો રાખ્યો હતો. શેરના ભાવમાં ઉછાળો આવતા પ્રોફિટ બુકિંગને કારણે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં અદાણી ગ્રુપની કંપનીઓમાં ઈલારાનું હોલ્ડિંગ ઘટી રહ્યું છે.

ADTPL ફાઇલિંગ દર્શાવે છે કે તે Vasaka Promoters and Developers Pvt Ltd ની માલિકીની છે, જેની પાસે 31 માર્ચ, 2022 ના રોજ ADTPLમાં 56.7 ટકા હિસ્સો હતો.

લગભગ એક મહિનામાં, 13 ડિસેમ્બર, 2018ના રોજ, અદાણી ડિફેન્સે ADTPLમાં 26 ટકા હિસ્સો મેળવવા માટે ₹ 400 કરોડનું રોકાણ કર્યું હતું. આનાથી કંપનીનું મૂલ્ય આશરે રૂ. 1,538 કરોડ થયું હતું. આમ, અદાણી અને ઈલારા મળીને 51.65 ટકા, એટલે કે ADTPLમાં બહુમતી હિસ્સો ધરાવે છે.

અદાણી ડિફેન્સે ADTPLમાં 26 ટકા હિસ્સો હસ્તગત કર્યા પછી, કંપનીએ વસાકા (જેમાં 44.3 ટકા હિસ્સો સાથે એલારા IOF એકમાત્ર સૌથી મોટો શેરહોલ્ડર છે) અને કર્નલ એચએસ શંકર સાથે ભૂતપૂર્વને પ્રમોટર્સ પૈકીના એક તરીકે વર્ગીકૃત કરતો ઠરાવ પસાર કર્યો હતો.

કર્નલ શંકર 2003માં ADTPL ની સ્થાપના થઈ ત્યારથી તેના CMD છે. તેઓ 31 માર્ચ, 2022 સુધીમાં કંપનીમાં 0.019 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે અને વાસકાના બોર્ડમાં પણ બેસે છે. 31 માર્ચ, 2021 ના રોજ પૂરા થયેલા વર્ષ માટે, ADTPL એ રૂ. 450 કરોડના ટર્નઓવર પર રૂ. 9.7 કરોડનો ચોખ્ખો નફો નોંધાવ્યો હતો.

યુનિક કોર્પોરેટ માળખું ADTPL ને વસાકા પ્રમોટર્સ, અદાણી ડિફેન્સ અને ડેવલપર્સની પેટાકંપની તરીકે છોડી દે છે (જેમાંથી એલારા IOF એકમાત્ર સૌથી મોટો શેરધારક છે).

2020-21 માટેનો ADTPL વાર્ષિક રિપોર્ટમાં કહે છે કે, “કંપની શેરહોલ્ડિંગના આધારે Vasaka Promoters & Developers Pvt Ltd ની પેટાકંપની છે. બોર્ડ ઓફ ડિરેક્ટર્સની રચના પર કંટ્રોલના આધારે કંપની અદાણી ડિફેન્સ સિસ્ટમ્સ એન્ડ ટેક્નોલોજીસ લિમિટેડની પેટાકંપની છે.”

વસાકા પ્રમોટર્સ એન્ડ ડેવલપર્સને વર્ષ 1995માં અને વર્ષ 2006માં સમાવિષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું, તેના ચાર શેરધારકો એ વેલ્લાયન (મુરુગપ્પા ગ્રુપના વાઇસ ચેરમેન) તેમના ભાઈ એ વેંકટચલમ, અને પરિવારના અન્ય બે સભ્યો, એઆર મુરુગપ્પન અને એમ સુબ્રમણ્યમ; દરેક પાસે લગભગ 25 ટકા હિસ્સો છે.

વર્ષોથી શેરહોલ્ડિંગ બદલાયું અને 31 માર્ચ, 2022ના અંતે, શેરહોલ્ડિંગ આ પ્રમાણે હતું: ઈલારા IOF (44.3 ટકા), અમરજીત સિંઘ બક્ષીએ સ્થાપેલી સફદરજંગ એસ્ટેટ (22.38 ટકા), અમરજીત સિંહ બક્ષી (1.38 ટકા), એઆર મુરુગપ્પન (7.99 ટકા) અને એમ સુબ્રમણ્યમ (7.99 ટકા), વેલનેસ ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટ (15.97 ટકા).

ADTPL શેરહોલ્ડિંગ 31 માર્ચ, 2022ના રોજ હતું: વસાકા 56.57 ટકા, અદાણી ડિફેન્સ 26 ટકા, કર્નલ શંકર: 0.019 ટકા, એલારા IOF 0.53 ટકા, વન અર્થ કેપિટલ 10.3 ટકા અને આલ્ફા ડિઝાઇન ESOP ટ્રસ્ટ 5 ટકા.

અદાણી એન્ટરપ્રાઇઝ લિમિટેડ (AEL) ના વાર્ષિક રિપોર્ટ મુજબ, ADTPL, જે સેટેલાઇટ અને ગ્રાઉન્ડ ઇક્વિપમેન્ટ, ઇલેક્ટ્રોનિક યુદ્ધ અને લશ્કરી સંદેશાવ્યવહાર સાધનો અને એરોસ્પેસ એસેમ્બલીના ઉત્પાદનમાં સામેલ છે, 20-વર્ષનો બિલ્ડ ઑપરેટ જાળવણી કરારમાં તેણે આદમપુરમાં IAF ના MiG-29 એરક્રાફ્ટ માટે સિમ્યુલેટરનું સંચાલન કર્યું હતું.

આ પણ વાંચો: મેટા 10 હજાર કર્મચારીઓને નોકરીમાંથી કાઢી મુકશે, ચાર મહિના પહેલા 11 હજાર કર્મચારીઓની કરી હતી છટણી

તાજેતરનો કરાર, આ વર્ષની શરૂઆતમાં, ADTPL દ્વારા જીતવામાં આવેલો LWRRs (લાઇટવેઇટ રેડિયો રિલે) આર્મી માટે હતો. ADTPL એર ડિફેન્સ ફાયર કંટ્રોલ રડાર્સના પ્રોડકશન માટે ઈઝરાયેલ એરોસ્પેસ ઈન્ડસ્ટ્રીઝ (આઈએઆઈ) માટે પ્રથમ ભારતીય ઓફસેટ ભાગીદાર પણ છે, જેમાંથી 66 આર્મીને આપવામાં આવ્યા છે.

અદાણી ગ્રુપનો સંપૂર્ણ પ્રતિભાવ

વર્ષ 2017 માં, અદાણી ડિફેન્સ ભારતીય ડિફેન્સ ઉત્પાદન લેન્ડસ્કેપ જોઈ રહી હતી અને એવી કંપનીઓ શોધી રહી હતી જે ભારતમાં ડિફેન્સ ઈલેક્ટ્રોનિક્સ તેમજ એરો-સ્ટ્રક્ચર ક્ષમતાઓ બંને પ્રદાન કરી શકે. અદાણી ડિફેન્સે ડેટા પેટર્ન, એસ્ટ્રા માઇક્રોવેવ, એપોલો માઇક્રોસિસ્ટમ્સ, આલ્ફા ડિઝાઇન ટેક્નોલોજી વગેરે જેવી કંપનીઓના એનાલિસિસમાંથી પસાર થયું હતું.

આલ્ફા ડિઝાઈન ટેક્નોલોજીસ લિમિટેડ એક એવા ડિફેન્સ પ્લેયર તરીકે સામે આવ્યું જે ઈલેક્ટ્રોનિક્સ તેમજ એરોસ્ટ્રક્ચર બંનેમાં ક્ષમતા ધરાવે છે. કંપની એક પ્રખ્યાત સપ્લાયર છેકંપનીમાં સંરક્ષણ સાધનો અને ગ્રાહકોમાં પણ એક સારા સપ્લાયર તરીકે ઓળખાય છે.

અદાણી ડિફેન્સે કંપનીના મેનેજમેન્ટ અને કંપનીની ક્ષમતાઓના આધારે 2018માં ADTLમાં રોકાણ કર્યું હતું. અદાણી ડિફેન્સે કંપનીમાં 26% હિસ્સો (અદાણી ડિફેન્સની સહયોગી કંપની તરીકે) લીધો હતો અને કંપનીને આગળ વધારવા માટે કંપનીમાં પ્રાથમિક ભંડોળનું રોકાણ કર્યું હતું (અને હાલના પ્રમોટર્સમાંથી કોઈપણને એક્ઝિટ ન આપી હતી).

ઈલારા ઈન્ડિયા ઓપોર્ચ્યુનિટીઝ ફંડનો કંપનીમાં માઇનોરિટી હિસ્સો 0.53% છે.