Nov 04, 2025
ભારતમાં સાપોની ઘણી પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે, પરંતુ રસેલ વાઇપર સૌથી ખતરનાક અને રહસ્યમય છે. તેને ઘોણસ અને દોબાયા પણ કહેવામાં આવે છે.
તમને જણાવી દઈએ કે રસેલ વાઇપર, વાઇપર પરિવારનો સાપ છે અને ભારતના બિગ ફોર ઝેરીલા સાપોમાં સામેલ છે. સૌથી ખતરનાક વાત એ છે કે તે ઋતુ પ્રમાણે પોતાનું ઝેર બદલી નાંખે છે.
રસેલ વાઇપરનું ઝેર ગરમીમાં હેમોટેક્સિક અને વરસાદ આવતા-આવતા ન્યૂરોટોક્સિક થઈ જાય છે. આ સાપનું શરીર તાપમાન બદલાવાથી વેનમ ગ્લૈંડમાં પ્રોટીન સંરચના બદલાય છે.
આ સાપની લંબાઈ 1-1.5 મીટર, માથું ત્રઇકોણાકાર અને આંખો મોટી હોય છે. રાતમાં સક્રિય રહેનારા આ સાપના શરીર પર ત્રણ ચેન જેવી પેટર્ન બનેલી હોય છે.
રસેલ વાઇપર ઉંદર, દેડકો અને ગરોળીનો વધુ શિકાર કરે છે. આ સાપ એક વારમાં 250 મિલીગ્રામ સુધી ઝેર છોડે છે, જે માણસો માટે ખુબ જ ઘાતક છે.
ઉત્તર ભારતમાં જોવા મળતા રસેલ વાઇપરનું ઝેર મોટાભાગે હેમોટોક્સિક અને દક્ષિણ ભારતમાં ન્યૂરોટોક્સિક હોય છે. આહાર, તાપમાન અને ભેજના કારણે તેનું ઝેર બદલાય છે.
બાળકોને જન્મ આપતા પહેલા શિકારની ક્ષમતા વધારવા માટે માદા રસેલ વાઇપરનું ઝેર 50 ટકા વધુ ઝેરી બની જાય છે.
પોલીવેલેંટ એંટીવેનમનું કામ કરે છે, પરંતુ ઝેરના પ્રકાર અનુસાર ડોઝ અલગ હોય શકે છે. આવામાં લક્ષણ જોતા જ 4 કલાકમાં હોસ્પિટલ જવુ જરૂરી બની જાય છે.
રસેલ વાઇપર પ્રકૃતિનો અનોખો ચમત્કાર, પરંતુ ખુબ જ ખતરનાક છે. આ સાપ વાતાવરણ અનુસાર પોતાનું ઝેર બદલે છે.