George Mathew, Hitesh Vyas: અદાણી જૂથનું નામ ભારતમાં સૌથી વધુ લાભ મેળવનાર સમૂહમાંથી એકમાં આવે તેવી સંભાવના છે. જેમાં પ્રમોટરો અને રોકાણકારોએ 36,027 કરોડ રૂપિયાના શેરો ગીરવે મૂકેલા છે. જો કે અન્ય કંપનીઓ પણ પાછળ રહી નથી. ગીરવે મૂકેલા શેર દ્વારા લોન મેળવવી, ખાસ કરીને આ તેજીવાળા બજારમાં.
ઉલ્લેખનીય છે કે, ગૌતમ અદાણી માટે છેલ્લા કેટલાક દિવસો ખૂબ જ સારા પસાર થઈ રહ્યા છે. ગ્રુપ કંપનીઓના શેરમાં રિકવરી ફરી રહી છે. જેની અસર તેની સંપત્તિમાં પણ જોવા મળી રહી છે. લગભગ 3 અઠવાડિયા પછી, ગૌતમ અદાણીની નેટવર્થમાં વધારો થયો છે. મંગળવારે શેરમાં થયેલા વધારાને કારણે ગૌતમ અદાણીની નેટવર્થમાં 2 ટકાથી વધુનો વધારો થયો છે.
ભારતીય કંપનીઓના પ્રમોટરો અને મોટા શેરધારકો વચ્ચે બહુવિધ ભંડોળની જરૂરિયાત માટે સામાન્ય પ્રથા છે. ભલે બજાર સામાન્ય રીતે ગીરવે મૂકેલા પ્રમોટર શેરના ઊંચા સ્તરને સકારાત્મક દ્રષ્ટિએ નથી જોઇ રહ્યુ .
અદાણી ગ્રુપે સોમવારે 6 ફેબ્રુઆરીના રોજ અદાણી પોર્ટસ એન્ડ સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન લિમિટેડ, અદાણી ગ્રીન એનર્જી લિમિટેડ તથા અદાણી ટ્રાંસમિશન લિમિટેડમાં ગિરવે રાખેલા શેરોને ઇશ્યૂ કરવા માટે 1.114 અરબ ડોલર (લગભગ 9,125) નું પ્રિપેમેન્ટ કર્યું હોવાનો અહેવાલ છે.
નેશનલ સ્ટોક એક્સચેન્જના ડેટા અનુસાર, અદાણી એન્ટરપ્રાઇઝના રૂ. 5,045 કરોડના 2.80 કરોડથી વધુ શેર અને રૂ. 5,935 કરોડના મૂલ્યના અદાણી પાવરના 34.31 કરોડ શેર ગીરવે છે.
જિંદાલ ગ્રુપની વિભિન્ન કંપનીઓના પ્રમોટર્સ અને અન્ય રોકાણકારોએ પણ તેમના શેર ગીરવે મૂક્યા છે. સજ્જન જિંદલ દ્વારા નિયંત્રિત JSW સ્ટીલે જણાવ્યું હતું કે, 15,353 કરોડ રૂપિયાથી વધુની કિંમતના 21.49 કરોડ શેરય ગીરવે છે. નવીન જિંદાલ દ્વારા સંચાલિત જિંદાલ સ્ટીલ એન્ડ પાવર, NSE ડેટા અનુસાર, પ્લેજ્ડ કેટેગરીમાં રૂ. 9,737 કરોડના 17.09 કરોડ શેર ધરાવે છે.
ટાટા ગ્રુપ અંગે વાત કરીએ તો તેના પ્રમોટર અને પ્રમુખ શેરધારકોના સમૂહની 14 કંપનીઓએ પણ શેર ગીરવી મુકી દીધા છે. TCSના 9,750 કરોડ રૂપિયાના શેર જ્યારે 3,879 કરોડની કિંમતના ટાટા સ્ટીલના શેર ગીરવે છે. વિવિધ બિરલા કુળ દ્વારા નિયંત્રિત સાત કંપનીઓના પ્રમોટર્સ અને મુખ્ય શેરધારકોએ પણ તેમના શેર ગીરવે મૂક્યા છે. તો બજાજ ગ્રૂપના પ્રમોટર્સ અને મોટા શેરધારકોએ ગીરવે મૂકેલી કેટેગરીમાં રૂ. 2,418 કરોડના શેર સાથે બજાજ ફિનસર્વમાં તેમનો હિસ્સો ગીરવે મૂક્યો છે. માર્કેટ વેલ્યુએશનમાં ટોચની રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝના કિસ્સામાં, રૂ. 12,539 કરોડના મૂલ્યના 5.44 કરોડ શેર પ્લેજ કેટેગરીમાં છે. સ્ટોક એક્સચેન્જના ડેટા અનુસાર, 4,455 કંપનીઓના પ્રમોટર્સે તેમના રૂ. 119,490 કરોડના શેર ગીરવે મૂક્યા છે.
અદાણી જૂથના એક પ્રવક્તાએ ગીરવી મૂકેલા શેર સંદર્ભે પોતાના નિવેદનમાં કહ્યું કે, ગણતરી ખોટી છે. હકીકતમાં ગીરવી મૂકેલું ઋણ 1.9 બિલિયન હતું. તમે પ્રતિજ્ઞા કવરેજનો સંદર્ભ લો. આ સાથે અદાણી જૂથના પ્રવકતાએ જણાવ્યું હતું કે, હવે ગીરવે રાખેલું દેવું 1 અરબ ડોલરથી ઓછું છે.
જો કે બેંકો અને ફાઇનાન્સ કંપનીઓ શેરના ભાવમાં અસ્થિરતાને મેનેજ કરવા માટે સરેરાશ 50 ટકાના હેરકટ સાથે ફંડ ઓફર કરે છે. આનો અર્થ એ થયો કે જો કોઈ પ્રમોટર બજાર મૂલ્ય પર રૂ. 100 કરોડના શેર ઓફર કરે છે, તો તેને ધિરાણકર્તા પાસેથી આશરે રૂ. 50-60 કરોડ મળશે. જો કંપનીના શેરના ભાવમાં ઘટાડો થાય છે, તો ધિરાણકર્તા વધુ શેર ગીરવે મૂકવા અથવા તેને ગીરવે મૂકીને લોનની પૂર્વ ચુકવણી કરવા કહેશે.
એક વિશ્લેષકે જણાવ્યું કે, જ્યારે બજાર મૂલ્ય (ગીરવે મૂકેલા શેરનું) ઘટે છે, ત્યારે બેંક ઉધાર લેનારને એક દિવસનો સમય આપે છે અને કાં તો સિક્યોરિટીઝને ટોપ અપ કરવા માટે કહે છે જેથી માર્જિન (લોન રકમ અને પ્લેજ કરેલા શેરની બજાર કિંમત વચ્ચે) તફાવત રહે. કોન્ટ્રાક્ટની શરૂઆતની જેમ જ રહેશે, અન્યથા બેંક શેર વેચશે. તેમના શેર બજારમાં વેચવામાં ન આવે તેની ખાતરી કરવા માટે, અદાણી જૂથે $1.114 બિલિયન પ્રીપેઇડ કર્યા છે.
વધુમાં વિશ્લેષકે જણાવ્યું હતું કે જો જૂથ લોન ચૂકવવામાં નિષ્ફળ જશે તો તેમના ધિરાણકર્તાઓને શેર વેચવાની ફરજ પડશે, પરિણામે તેની લિસ્ટેડ કંપનીઓના શેરમાં વેચાણનું દબાણ વધશે. જે અંગે બોકર્સે જણાવ્યું હતું કે, આવી વ્યવસ્થામાં માર્જિન 70 ટકા સુધી જઈ શકે છે, જે કંપનીના રેટિંગ પર આધાર રાખે છે, જે તેના પોતાના શેરો સામે દેવું લઈ રહી છે. એવા ઘણા કિસ્સાઓ છે કે જેમાં પ્રમોટરો ધિરાણકર્તાઓ પાસેથી વધુ નાણાં મેળવવા માટે શેરની ગેરઉપયોગમાં સામેલ થયા છે.
બજારના સુત્રોધ્ધારના જણાવ્યા અનુસાર, જો કોઈ કંપનીના બહુમતી માલિકે તેની ઇક્વિટીનો નોંધપાત્ર હિસ્સો ગીરવે મૂક્યો હોય, તો તે ઘટી રહેલા બજારમાં ભાવની અસ્થિર ગતિને ટ્રિગર કરી શકે છે. જોકે, જો કોઈ પ્રમોટર પોતાનો હિસ્સો ગીરવે મૂકે અને લોન લે, તો તેનો અર્થ એ નથી કે તે કોઈ નાણાકીય તંગીનો સામનો કરી રહ્યો છે.
પ્રાઇમ ડેટાબેઝના સંચાલક પ્રણવ હલ્દિયાના મતે, બજાર સામાન્ય રીતે કંપનીઓ પ્રત્યે ધ્યાન દેતું નથી કે જેમની પાસે ગીરવે મૂકેલા પ્રમોટર શેરનું ઊંચું સ્તર હોય. સાથે જ તેમણે કહ્યું કે, રોકાણકારો દ્વારા ઉચ્ચ સ્તરની પ્રતિજ્ઞા સામાન્ય રીતે સારી નિશાની માનવામાં આવતી નથી. કારણ કે બજાર મૂલ્યમાં કરેક્શન સંભવિત રીતે ધિરાણકર્તાઓ દ્વારા શેરની વિનંતી તરફ દોરી શકે છે અને પરિણામે માલિકી/વ્યવસ્થાપનમાં ફેરફાર થાય છે.
આ પણ વાંચો: Google Alphabet Bard : ગૂગલને એક ભૂલ ભારે પડી, લાગ્યો 100 અબજ ડોલરનો ચૂનો
આરબીઆઈના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસે કહ્યું કે, બેંકો પાસે એક મજબૂત મૂલ્યાંકન પદ્ધતિ છે. જ્યારે બેંકો નાણાં ઉછીના આપે છે, ત્યારે તેઓ તે ચોક્કસ કંપનીના માર્કેટ કેપિટલાઇઝેશનના આધારે લોન આપતી નથી. તેમણે કહ્યું હતું કે, “બેંકો તે કંપનીના ફંડામેન્ટલ્સના આધારે લોન આપે છે. કોટક સિક્યોરિટીઝના અહેવાલ મુજબ, જે કંપનીઓના પ્રમોટર હોલ્ડિંગ વધુ ગીરવે છે તેમના શેરમાં વધઘટ જોવા મળે છે.
