Ritu Sarin : સેન્ટર ફોર પોલિસી રિસર્ચ (CPR), જે દેશની અગ્રણી જાહેર નીતિ થિંક ટેન્કમાંની એક અને અનેક રાજ્ય સરકારો અને કેન્દ્રીય મંત્રાલયો સાથે કામ કરે છે CPR નું વિદેશી દાન મેળવવા માટેનું લાઇસન્સ રદ થયાના ચાર મહિના પછી લગભગ પાંચ દાયકા જૂની કરમુક્તિની સ્થિતિ ગુમાવી દીધી છે.
સીપીઆરના પ્રમુખ યામિની અય્યરે તેને કહ્યા મુજબ આ “કમજોર કરનાર ફટકો,” ગયા ડિસેમ્બરમાં થિંક ટેન્કને ઈન્કમ ટેક્સ (આઈટી) સત્તાવાળાઓ તરફથી કારણદર્શક નોટિસ પ્રાપ્ત થયા પછી આવ્યો છે જેમાં આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો કે તે “ઓબ્જેક્ટ્સ અને શરતો અનુસાર નથી” પ્રવૃત્તિઓ કરી રહી છે. જે અંતર્ગત તેની નોંધણી કરવામાં આવી હતી.
IT સત્તાવાળાઓ દ્વારા સૂચિબદ્ધ આ પ્રવૃત્તિઓ, નોટિસમાં ઉલ્લેખિત અને રદ કરવાના આદેશમાં પુનરાવર્તિત, છત્તીસગઢના જંગલોમાં કોલસાના ખાણકામ સામે હસદેવ ચળવળમાં તેની “સંડોવણી” અને તેના માટે ₹ 10.19 કરોડ (2016 થી) ની રસીદોનો સમાવેશ થાય છે. નમતિ-પર્યાવરણ ન્યાય કાર્યક્રમ, જેનો ઉપયોગ મોટાભાગે સંશોધન કરવાને બદલે “મુકદ્દમા અને ફરિયાદો” દાખલ કરવા માટે થતો હતો.
આ પણ વાંચો: Mutual funds: ભારતના સૌથી જૂના 5 મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ જેણે 30 વર્ષમાં આપ્યું અઢળક વળતર, રોકાણકારો માલામાલ
આઇટી વિભાગની દલીલનું મુખ્ય કારણ એ છે કે દાવાને સમર્થન આપવું એ ચેરીટેબલ એકટીવી નથી અને આમ, સીપીઆર તેની કર મુક્તિ ગુમાવે છે.
તેમણે આરોપોને નકારી કાઢ્યા કે CPR એવી પ્રવૃત્તિઓ ચલાવી રહી છે જેને “કાર્યકર” સંસ્થા તરીકે વર્ણવી શકાય. અય્યરે કહ્યું કે, “અમારા તમામ સહયોગ અને ભાગીદારી માત્ર સંશોધન કાર્ય સુધી મર્યાદિત છે. CPR એ કોઈપણ સહયોગી, ફાઇનાન્સર અથવા ભાગીદારનો અવાજ હોવાનો કોઈ પ્રશ્ન જ નથી,” અય્યરે કહ્યું કે, “CPRનો અવાજ તેના સ્કોલરોની વિશાળ શ્રેણીનો છે. છેલ્લા 50 વર્ષોમાં વિદ્વતાપૂર્ણ, વિશ્વસનીય સંશોધનમાં ઘણા પરસ્પેકટીવ વિવિધતા પણ કોઈ એક ‘સીપીઆર વ્યૂ’ નથી.”
પ્રશ્નોના જવાબમાં, CPRના પ્રમુખ અને ચીફ એક્ઝિક્યુટિવ યામિની અય્યરે ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને કહ્યું કે, “ફેબ્રુઆરી 2023માં અમારા FCRA (ફોરેન કોન્ટ્રિબ્યુશન રેગ્યુલેશન એક્ટ) લાયસન્સને સસ્પેન્ડ કરવા સાથે મળીને ટેક્સ મુક્તિની સ્થિતિ પાછી ખેંચવાનો આ તાજેતરનો નિર્ણય એક કમજોર છે. એક સ્વતંત્ર, માનનીય રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટને ફટકો પડ્યો છે જે તેની કાર્ય કરવાની ક્ષમતાના મૂળ પર પ્રહાર કરે છે.”
સૂત્રોએ જણાવ્યું કે 7 સપ્ટેમ્બર, 2022ના રોજ નવી દિલ્હીમાં CPRના મુખ્યાલયમાં IT સર્ચ કરવામાં આવ્યું ત્યારથી થિંક ટેન્ક અનિશ્ચિત સમયનો સામનો કરી રહી છે.
તેના ભંડોળનો નોંધપાત્ર હિસ્સો વિદેશી દાતાઓ પાસેથી આવ્યો હોવાથી, FCRA લાયસન્સ પાછું ખેંચી લેવાયા પછી તેના નાણાંને ભારે ફટકો પડ્યો હતો. એવું જાણવા મળ્યું છે કે થિંક ટેન્કે તેના સ્ટાફને ઓછો કર્યો છે અને ઇવેન્ટ્સ અને કાર્યક્રમો પર પણ ઘટાડો કર્યો છે.
ITએ એવો પણ દાવો કર્યો હતો કે CPRની ટેક્સ ફાઇલિંગમાં 2017-2018 માટે ₹ 1.43 કરોડ અને વર્ષ 2021-2022 માટે ₹ 81.45 લાખની ટ્યુન છે. તેણે આક્ષેપ કર્યો હતો કે FCRA ની જોગવાઈઓ હેઠળ તેના દ્વારા મેળવેલા CPR “મિશ્રિત” ભંડોળ તેના મુખ્ય ભંડોળ સાથે છે.
આઇટીએ સીપીઆર દ્વારા પ્રકાશિત કરાયેલા સાત પુસ્તકોને પણ ટાંક્યા હતા અને આક્ષેપ કર્યો હતો કે થિંક ટેન્ક લેખકોને “સબસિડી” આપી રહી છે પરંતુ પુસ્તકોમાંથી કોઈ આવક કે માલિકી ધરાવતું નથી.
22 ડિસેમ્બર, 2022 ના રોજ CPR દ્વારા મળેલ કારણ બતાવો નોટિસમાં સૂચિબદ્ધ આ આધારો એ જ છે જેના માટે તેણે આવકવેરા કાયદાની કલમ 12A હેઠળ તેની IT મુક્તિ ગુમાવી દીધી છે.
