હરીકિશન શર્મા : અરુણાચલ પ્રદેશ (Arunachal Pradesh) ના તવાંગ સેક્ટર (Tawang Sector) Clash) માં ભારતીય અને ચીની સૈનિકો વચ્ચેની અથડામણ (India China Clash) બાદ ફરી એકવાર ચીનમાંથી આયાત પર પ્રતિબંધ મૂકવાની માંગ ઉઠી રહી છે. વર્ષ 2020 માં ગાલવાન ખીણમાં હિંસક અથડામણ પછી પણ આવી જ માંગ ઉભી કરવામાં આવી હતી, પરંતુ સત્તાવાર આંકડા દર્શાવે છે કે, ગલવાન અથડામણ પછી ચીન (India’s imports from China) માંથી આયાતમાં ભારે વધારો થયો છે. તમને જણાવી દઈએ કે, ગલવાન અથડામણમાં 20 ભારતીય જવાનો શહીદ થયા હતા.
ચીન ભારતનું બીજું સૌથી મોટું વેપારી ભાગીદાર છે
અમેરિકા પછી ચીન ભારતનો બીજો સૌથી મોટો વેપારી ભાગીદાર છે. જો આપણે વર્ષ 2020-21ના ડેટા પર નજર કરીએ તો તે નાણાકીય વર્ષમાં ભારત અને ચીન વચ્ચેનો દ્વિપક્ષીય વેપાર $115.83 બિલિયન હતો. જ્યારે અમેરિકા અને ચીન વચ્ચેનો વેપાર નજીવો ઊંચો $119.48 બિલિયન હતો.
હવે આપણે થોડા આગળ પાછળ જઈએ. 20 વર્ષ પહેલા, 2001 થી 2012 સુધી, ભારત ચીનનો દસમો સૌથી મોટો વેપારી ભાગીદાર હતો. અગાઉ તે 2000-2001માં 12મા નંબરે, 1999માં 16મા નંબરે અને 1998-99માં 18મા નંબરે હતું. પરંતુ 2002-2003 પછી તેમાં વધારો થયો અને બંને દેશો વચ્ચે વેપાર વધ્યો. 2011-12 સુધીમાં ચીન ભારતના મુખ્ય વેપારી ભાગીદારોમાંનું એક બની ગયું હતું.
2013-14 પછી નંબર વન ટ્રેડિંગ પાર્ટનર (India China Trade Data)
વર્ષ 2013-14માં ચીન ભારતનું નંબર વન ટ્રેડિંગ પાર્ટનર હતું અને 2017-18 સુધી આ સ્થાન પર રહ્યું હતું. જોકે, 2018-19 અને 2019-20માં અમેરિકા ચીનનું સૌથી મોટું વેપારી ભાગીદાર બન્યું. જો કે, 2020-21માં ભારત ફરીથી ચીનનું નંબર વન ટ્રેડિંગ પાર્ટનર બન્યું. વર્ષ 2021-22ના આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો, અમેરિકા અને ચીન સિવાય ભારતના ટોપ-10 ટ્રેડિંગ પાર્ટનર્સમાં UAE, સાઉદી અરેબિયા, ઈરાક, સિંગાપોર, હોંગકોંગ, ઈન્ડોનેશિયા, દક્ષિણ કોરિયા અને ઓસ્ટ્રેલિયાનો સમાવેશ થાય છે.
ચીનમાંથી આયાત વધી પણ નિકાસ ધીમી
સત્તાવાર આંકડા દર્શાવે છે કે, 2021ની શરૂઆતથી ચીનમાંથી આયાત ખૂબ જ ઝડપથી વધી છે. વર્ષ 2002માં ભારતે ચીન પાસેથી કુલ $2 બિલિયનની આયાત કરી હતી, જે 2020-21માં વધીને $94.57 બિલિયન થઈ ગઈ હતી. જો કે, તે જ સમયગાળા દરમિયાન, ભારતની ચીન (India-China) માં નિકાસ ખૂબ જ ધીમી ગતિએ વધી અને માત્ર એક અબજ ડોલરથી વધીને 21 અબજ ડોલર સુધી પહોંચી. ચીન સાથેની ભારતની વેપાર ખાધ પણ 2001-02માં $1 બિલિયનથી વધીને $73 બિલિયન થઈ ગઈ છે, જે આ વર્ષે ચીનમાંથી આસમાન આયાતને કારણે વધુ પહોળી થવાની ધારણા છે.
ગાલવાનમાં અથડામણ પછી આયાત ઝડપથી વધી
સત્તાવાર માહિતી અનુસાર, ચીન સાથે વેપાર વધવા પાછળનું સૌથી મોટું કારણ તાજેતરના વર્ષોમાં પડોશી દેશથી આયાતમાં થયેલો જંગી વધારો છે. વર્ષ 2020માં જ્યારે લોકડાઉન ખુલ્યું, ત્યાર બાદ તરત જ ચીનમાંથી આયાત વધવા લાગી. જૂનમાં ગાલવાન વેલી અથડામણ પછીના બીજા મહિને જ ભારતે જુલાઈમાં ચીનથી $5.58 બિલિયનની આયાત કરી હતી. તે પછી તેમાં સતત વધારો થતો રહ્યો અને આ વર્ષે જુલાઈમાં તે વધીને 10.24 અબજ ડોલર થઈ ગયો, જે પોતાનામાં એક રેકોર્ડ હતો.
ભારત ચીન પાસેથી શું આયાત કરે છે? (What India buys from China)
વર્ષ 2021-22ના આંકડા અનુસાર, ભારતે આ સમયગાળા દરમિયાન તમામ દેશોમાંથી 15.42% આયાત કરી હતી, જે લગભગ $94.57 બિલિયન હતી. ભારતે ચીન પાસેથી ઇલેક્ટ્રિકલ મશીનરી, ઇલેક્ટ્રિક સાધનો, સાઉન્ડ રેકોર્ડર, ટેલિવિઝન સ્ક્રીન, ટીવી સાઉન્ડ રેકોર્ડર અને સંબંધિત સાધનો, પરમાણુ રિએક્ટર, બોઇલર, મશીનરી અને અન્ય વિવિધ સાધનો ખરીદ્યા છે. આ ઉપરાંત ઓર્ગેનિક કેમિકલ, પ્લાસ્ટિક અને તમામ પ્લાસ્ટિકની વસ્તુઓ અને ખાતરની પણ આયાત કરવામાં આવી હતી. ભારત ચીનમાંથી જે સામાનની સૌથી વધુ આયાત કરે છે તેમાં લેપટોપ અને પામટોપ નંબર વન છે. તે પછી ટોચના 5માં લિથિયમ આયન બેટરી, સોલાર સેલ અને યુરિયા આવે છે.
ભારતે ચીનને શું નિકાસ કર્યું? (What China buys from India)
બીજી તરફ, જો આપણે 2022 માટે ભારતના નિકાસના આંકડા જોઈએ તો, ભારતે ચીનને કુલ $21.25 બિલિયનની નિકાસ કરી, જે $422 બિલિયનની કુલ નિકાસના માત્ર 5% હતી. ભારતે ઓર્ગેનિક કેમિકલ, મિનરલ્સ, મિનરલ ઓઈલ, મિનરલ વેક્સિંગ, આયર્ન એન્ડ સ્ટીલ, એલ્યુમિનિયમ, કપાસ જેવી ચીજો ચીનને નિકાસ કરી હતી.
