Gujarat board students : એક ફેડરલ અભ્યાસમાં દેશના ઉચ્ચ શાળા સ્તરે શૈક્ષણિક વિષયોની પસંદગીમાં મોટી પ્રાદેશિક ભિન્નતા જોવા મળી છે. જેમાં મોટાભાગના દક્ષિણી રાજ્યોમાં વિદ્યાર્થીઓમાં વિજ્ઞાન સૌથી લોકપ્રિય પસંદગી છે. જ્યાં કલાના અભ્યાસક્રમો સૌથી ઓછા લોકપ્રિય છે. જોકે ગુજરાત, પંજાબ સહિતના ઉત્તર ભારતના રાજ્યોમાં વિદ્યાર્થીઓની પસંદગી આર્ટ્સ તરફી રહી છે.
દક્ષિણના રાજ્યોમાં એન્જિનિયરિંગ અને મેડિકલ સંબંધિત અભ્યાસક્રમો ઓફર કરતી સંસ્થાઓની મોટી સંખ્યા હંમેશા પસંદગી પર છે. ત્યારે પ્રથમ વખત કેન્દ્ર સરકારે આ મુદ્દા પર ઊંડાણપૂર્વક વિચાર કર્યો છે. પારખ (પરફોર્મન્સ એસેસમેન્ટ, રિવ્યુ એન્ડ એનાલિસિસ ઓફ નોલેજ ફોર હોલિસ્ટિક ડેવલપમેન્ટ) આવી અસમાનતાઓને દૂર કરવા માટે NCERT હેઠળ એક નવો વિભાગ તેનું વધુ વિશ્લેષણ કરશે.
વિજ્ઞાન પ્રવાહ માટે સૌથી વધુ પસંદગીના રાજ્યો કયા છે?
સરકારી સર્વેક્ષણ મુજબ શૈક્ષણિક સત્ર 2021-22માં વિજ્ઞાન પ્રવાહના વિદ્યાર્થીઓ આંધ્ર પ્રદેશમાં (75.63 ટકા) કલા પ્રવાહના વિદ્યાર્થીઓ કરતાં વધુ છે, ત્યારબાદ તેલંગાણા (64.59 ટકા, તમિલનાડુ (61.50 ટકા), ઉત્તર પ્રદેશ (57.13), અને કેરળ (44.50 ટકા) રાજ્યોમાં સૌથી વધુ ટકાવારી છે. પૂર્વોત્તર રાજ્યોમાં, મણિપુર, ધોરણ 12ના 68.87 ટકા ઉમેદવારોએ વિજ્ઞાનને પસંદ કર્યું. સર્વેક્ષણના પરિણામો અનુસાર દક્ષિણ ભારતમાં ટોચના પાંચ રાજ્યોમાંથી ચાર એવા છે જ્યાં ધોરણ 11 અને 12ના વિદ્યાર્થીઓની પસંદગી વિજ્ઞાન છે.
આર્ટ્સના અભ્યાસક્રમો માટે કયા રાજ્યો સૌથી વધુ લોકપ્રિય છે?
ટોચના પાંચ રાજ્યો કે જ્યાં 2022માં આર્ટ્સના અભ્યાસક્રમો લોકપ્રિય હતા તે ગુજરાત (81.55 ટકા); પશ્ચિમ બંગાળ (78.94 ટકા); પંજાબ (72.89 ટકા); હરિયાણા (73.76 ટકા), અને રાજસ્થાન (71.23 ટકા) છે. તે વિજ્ઞાન કરતાં મોટો ભૌગોલિક ફેલાવો દર્શાવે છે. ઉત્તરપૂર્વમાં, મેઘાલય (82.62); ત્રિપુરા (85.12 ટકા), અને નાગાલેન્ડમાં (79.62 ટકા) આર્ટસ કોર્સ લોકપ્રિય પસંદગી હતા. જ્યારે સર્વેક્ષણ ફક્ત 2022 ના વર્ગની પસંદગીઓને જ કબજે કરે છે, શિક્ષણ મંત્રાલયના અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે સંખ્યાઓ દાયકાઓ સુધી ફેલાયેલા વલણોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
વ્યવસાય એકમની સ્થિતિ શું છે?
અભ્યાસ મુજબ બિઝનેસ મેજર “છેલ્લા દાયકાથી સ્થિર રીતે સમાન રહ્યો છે,” લગભગ 14 ટકા વિદ્યાર્થીઓ (રાષ્ટ્રીય સરેરાશ) હાઇ સ્કૂલમાં બિઝનેસમાં મેજર પસંદ કરે છે.
તેનાથી વિપરીત વિજ્ઞાન અને કલાના વિષયો પસંદ કરનારા વિદ્યાર્થીઓનો હિસ્સો સમાન સમયગાળા દરમિયાન 31 ટકાથી વધીને 40 ટકા (રાષ્ટ્રીય સરેરાશ) થયો છે. વાણિજ્ય માટેની પ્રાધાન્યતા રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા ઘણી વધારે છે, ખાસ કરીને આંધ્રપ્રદેશ, તેલંગાણા અને તમિલનાડુ જેવા વિજ્ઞાન-પ્રબળ રાજ્યોમાં, જ્યાં માત્ર 1.53 ટકા, 2.01 ટકા અને 2.19 ટકા આર્ટસ સ્ટ્રીમના વિદ્યાર્થીઓ 2022 બોર્ડમાં હાજર થયા હતા.
2022માં તામિલનાડુ સ્ટેટ બોર્ડ ઑફ એજ્યુકેશનમાં નોંધાયેલા હાઈસ્કૂલના 32 ટકા વિદ્યાર્થીઓ વાણિજ્યનો અભ્યાસ કરે છે. તેલંગાણામાં 23.54 ટકા અને આંધ્રપ્રદેશમાં 13.64 ટકા કોમર્સનો અભ્યાસ કરે છે. તેલંગાણા અને આંધ્ર પ્રદેશમાં 9.85 ટકા અને 8.54 ટકા વિદ્યાર્થીઓ વ્યાવસાયિક અભ્યાસક્રમોમાં નોંધાયેલા છે, જ્યારે અન્ય રાજ્યોમાં વ્યાવસાયિક અભ્યાસક્રમોમાં બહુ ઓછા વિદ્યાર્થીઓ છે.
શું આ વલણો ઉચ્ચ શિક્ષણ સ્તરે પણ હાજર છે?
એવા ઘણા સૂચકાંકો છે જે સ્પષ્ટપણે વિજ્ઞાન શિક્ષણ માટે દક્ષિણ ભારતની પસંદગી દર્શાવે છે. પ્રથમ કાઉન્સિલની 2022-23 હેન્ડબુક જણાવે છે કે ઓલ ઈન્ડિયા કાઉન્સિલ ફોર ટેકનિકલ એજ્યુકેશન દ્વારા માન્યતા પ્રાપ્ત 1,229 સંસ્થાઓ 5.11 લાખ વિદ્યાર્થીઓની નોંધણી ક્ષમતા સાથે દક્ષિણ ભારતના પાંચ રાજ્યોમાં (9 પુડુચેરી અને લક્ષદ્વીપમાં 1 સહિત) એન્જિનિયરિંગ અને ટેકનિકલ અભ્યાસક્રમો ઓફર કરે છે. આ અન્ય કોઈપણ પ્રદેશ કરતાં વધુ છે.
વર્ષ 2022-23માં એકલા તમિલનાડુમાં 13.8 લાખ વિદ્યાર્થીઓ એન્જિનિયરિંગ અને ટેકનિકલ અભ્યાસક્રમો કરશે, જે તમામ રાજ્યોમાં સૌથી વધુ છે. તબીબી શિક્ષણના સંદર્ભમાં, ભારતમાં 596 મેડિકલ કોલેજો (સરકારી અને ખાનગી) માંથી, 225 અથવા 37.7 ટકા તમિલનાડુ, તેલંગાણા, કર્ણાટક, કેરળ અને આંધ્રપ્રદેશમાં સ્થિત છે, આરોગ્ય મંત્રાલયે ગયા એપ્રિલમાં લોકસભામાં જવાબ આપ્યો હતો.
ઉપરાંત JEE એડવાન્સ સ્કોર્સ પણ આ સંદર્ભમાં કેટલાક સંકેત આપે છે. ઉદાહરણ તરીકે, 2022 માં IIT મદ્રાસ અને IIT બોમ્બેમાં ટોપ 100 કેટેગરીમાં 29 વિદ્યાર્થીઓ હતા. 2021 માં પણ, IIT દિલ્હી અને IIT બોમ્બે પછી IIT ચેન્નાઈના ટોપ 100 કેટેગરીમાં 27 વિદ્યાર્થીઓ હતા . પૂર્વ અને ઉત્તરપૂર્વીય ભારતીય રાજ્યોનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા ઝોન સૌથી પછાત છે. JEE મેઇન 2023 માં તેલંગાણામાં સૌથી વધુ વિદ્યાર્થીઓ (11) હતા જેમણે 100 ટકા મેળવ્યા હતા, ત્યારબાદ આંધ્રપ્રદેશ અને રાજસ્થાનમાં, દરેકમાં પાંચ વિદ્યાર્થીઓએ 100 ટકા મેળવ્યા હતા.
સરકારે અભ્યાસ માટે આ વિસ્તાર કેમ પસંદ કર્યો?
અભ્યાસનો હેતુ વિવિધ શિક્ષણ બોર્ડમાં મૂલ્યાંકનમાં સમાનતા લાવવાનો છે અને પાસની ટકાવારી અને ડ્રોપઆઉટ રેટ જેવા અનેક પાસાઓની પણ તપાસ કરવામાં આવી છે. જો કે, શૈક્ષણિક પરીક્ષાઓમાં વલણો વધુ નોંધપાત્ર છે કારણ કે ડ્રોપઆઉટ રેટ જેવા પેરામીટર્સ એજ્યુકેશન પ્લસ (UDISE+) જેવા અન્ય સ્રોતોમાંથી લઈ શકાય છે, જ્યારે વિવિધ બોર્ડના પાસની ટકાવારી સાર્વજનિક રીતે ઉપલબ્ધ છે.
