Vidheesha Kuntamalla , Sakshi Saroha, Santosh Singh : યુનિયન પબ્લિક સર્વિસ કમિશન (UPSC) એ મંગળવારે ઈતિહાસ રચ્યો કારણ કે ભારતીય નાગરિક સેવાઓ માટે અત્યાર સુધીની સૌથી વધુ મહિલાઓની પસંદગી કરવામાં આવી છે. નિમણૂક માટે ભલામણ કરાયેલા 933 ઉમેદવારોમાંથી એક તૃતીયાંશ (320) મહિલાઓ છે. માત્ર બે દાયકા પહેલા પસંદગીના ઉમેદવારોમાં મહિલાઓનો 20% હિસ્સો માત્ર હતો.
ઉલ્લેખનીય છે કે આ વર્ષે ટોચના ચાર રેન્ક પર મહિલાઓનો દબદબો છે. સતત બીજા વર્ષે મહિલા ઉમેદવારોએ ટોચના ત્રણ સ્થાન મેળવ્યા છે. ગૌતમ બુદ્ધ નગરની દિલ્હી યુનિવર્સિટી (DU)ની સ્નાતક ઇશિતા કિશોરે તેના વૈકલ્પિક વિષયો તરીકે રાજકીય વિજ્ઞાન અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધો સાથે ત્રીજા પ્રયાસમાં પરીક્ષામાં ટોચનું સ્થાન મેળવ્યું હતું. તેણીએ DU ખાતે શ્રી રામ કોલેજ ઓફ કોમર્સમાંથી અર્થશાસ્ત્ર (ઓનર્સ) ડિગ્રી સાથે સ્નાતક કર્યું છે.
જ્યારે ભારતભરમાં દ્વિતીય સ્થાન ધારક બિહારના બક્સરની ગરિમા લોહિયા કિરોરીમલ કોલેજમાંથી કોમર્સ ડિગ્રી સાથે ડીયુ સ્નાતક પણ છે તેલંગાણાની ઉમા હારાથી એન ત્રીજા સ્થાને છે. જેમણે IIT હૈદરાબાદમાંથી BTech ડિગ્રી મેળવી છે. ડીયુની મિરાન્ડા હાઉસ કોલેજમાંથી બીએસસી ગ્રેજ્યુએટ સ્મૃતિ મિશ્રાએ ચોથો રેન્ક મેળવ્યો છે.
પરંપરાગત રીતે પુરૂષોનો ગઢ ગણાતી સિવિલ સર્વિસે છેલ્લા બે દાયકામાં મહિલાઓની રજૂઆતમાં ધીમે ધીમે વધારો જોયો છે. 2006 સુધી UPSC દ્વારા પસંદ કરાયેલા કુલ ઉમેદવારોમાં તેમનો હિસ્સો લગભગ 20% હતો. આ વર્ષે 34% ના સર્વકાલીન ઉચ્ચ સ્તરે પહોંચતા પહેલા તે 2020માં 29%ને સ્પર્શી ગયું હતું. 1980 ના દાયકાના અંતમાં અને 1990 ના દાયકાની શરૂઆતમાં તે 20% થી નીચે હતું.
ગયા વર્ષે નિમણૂક માટે 685 ઉમેદવારોની ભલામણ કરવામાં આવી હતી, જેમાંથી 508 પુરુષો અને 177 મહિલાઓ હતી. આ વર્ષે પસંદ કરાયેલા 933 ઉમેદવારોમાંથી લગભગ 320 મહિલાઓ છે. મહિલા પ્રતિનિધિત્વમાં ગયા વર્ષની સરખામણીમાં લગભગ 9 ટકા પોઈન્ટ્સનો ઉછાળો જોવા મળ્યો હતો.
2019માં કુલ 922 ઉમેદવારોની આ વર્ષના પરિણામો સાથે તુલનાત્મક સંખ્યા નિમણૂક માટે ભલામણ કરવામાં આવી હતી. ત્યારે પણ કુલ પૂલમાં મહિલાઓનો સમાવેશ 24% હતો. જે આ વર્ષે 34% હતો.
ભારતીય વાયુસેના (IAF) પરિવારમાં ઉછરેલી આ વર્ષની ટોપર ઈશિતા કિશોરે જણાવ્યું હતું કે તેના પરિવારમાં નાની ઉંમરથી જ ફરજ અને સેવાની ભાવના પેદા થઈ હતી. તેણી ભારતીય વહીવટી સેવા (IAS) માં જોડાવા માંગે છે અને તેણીએ ઉત્તર પ્રદેશ કેડરને તેણીની પસંદગી તરીકે સૂચવ્યું છે.
કિશોરની માતા નિવૃત્ત શિક્ષક છે, તેના પિતા IAF અધિકારી છે અને તેનો ભાઈ વકીલ છે. તેણીના ત્રીજા પ્રયાસમાં પ્રિલિમ ક્લીયર કરનાર કિશોરે જણાવ્યું હતું કે, સિવિલ સર્વિસીસને આગળ ધપાવવાની તેણીની એકમાત્ર પ્રેરણા હતી જે તેણીને પરિવર્તનની અસર કરવા અને લોકોને મદદ કરવા માટેનું પ્લેટફોર્મ આપશે.
તેણીએ કહ્યું કે “મારા નિષ્ફળ પ્રયાસો પછી, મેં મારી જાતને યાદ કરાવ્યું કે મેં શા માટે શરૂઆત કરી. હું મારા દેશની સેવા કરવા માંગતી હતી. અને મારા નીચા પોઈન્ટ દરમિયાન મારા પરિવારે મોટી ભૂમિકા ભજવી હતી. મારા નજીકના અને વિસ્તૃત પરિવાર બંનેએ સતત મારામાં વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો અને મને આગળ વધવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી.”
DU ની કિરોરી માલ કોલેજમાંથી સ્નાતક થયા પછી પ્રથમ કોવિડ -19 વેવ દરમિયાન બિહારના બક્સરમાં ઘરે પરત ફરતી બીજા ક્રમની ગરિમા લોહિયા માટે એક વળાંક સાબિત થયો હતો. તેણીએ તેણીએ “પ્રથમ પ્રેમ” ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્સીનો અભ્યાસ કરવા તરફ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું હતું. પરંતુ મોટાભાગની કોચિંગ સંસ્થાઓ બંધ થઈ ગઈ હતી. તે જોતાં “અને ઑનલાઇન અભ્યાસક્રમો જ એકમાત્ર વિકલ્પ ઉપલબ્ધ હતા”, તેણીએ તેના બદલે સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષાની તૈયારી કરવાનું શરૂ કર્યું.
તેણીએ કહ્યું કે, આ માર્ચમાં ઇન્ટરવ્યુ માટે હાજર થતાં ગરિમાને “અંદરની લાગણી” હતી કે તે તે કરશે. “પરંતુ મેં ક્યારેય કલ્પના કરી ન હતી કે હું દેશમાં બીજા ટોપર બનીશ. અને ચાર છોકરીઓએ ટોચના ચાર સ્થાનો પર સ્થાન મેળવવું તે તેને વિશેષ બનાવે છે,”
ત્રીજા ક્રમે આવેલી ઉમા હરાથી એનએ જણાવ્યું હતું કે સિવિલ સર્વિસમાં જોડાવાની તેમની રુચિ તેમના પિતા દ્વારા જાગી હતી, જેઓ તેલંગાણા પોલીસ સાથે છે.
તેણીએ કહ્યું કે “નાનપણથી જ મારા પિતાએ મને વહીવટી સેવાઓ માટે તૈયાર કરવા પ્રેરિત કર્યા. અમારા શહેર અને નજીકના વિસ્તારોમાં વિદ્યાર્થીઓને સામાન્ય રીતે ધોરણ 12 પછી દવા અથવા એન્જિનિયરિંગ કરવા માટે માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે. મારા મિત્રો અને સાથીઓથી પ્રભાવિત થઈને, મેં એન્જિનિયરિંગ પ્રવેશ પરીક્ષાની તૈયારી કરવાનું પસંદ કર્યું અને સફળતાપૂર્વક JEE પાસ કર્યું.
જો કે, મારા સ્નાતકના વર્ષો દરમિયાન મને સમજાયું કે વહીવટી સેવામાં જોડાવાનું મારું સ્વપ્ન ક્યારેય ડગમગ્યું ન હતું. મારા ચોથા વર્ષ સુધીમાં, મેં સિવિલ સર્વિસીસ માટે પૂર્ણ-સમયની તૈયારી કરવાનો નિર્ણય લીધો અને IITમાં અંતિમ પ્લેસમેન્ટમાંથી નાપસંદ કર્યો,”
જો કે, સફળતા સરળ ન હતી કારણ કે તેણી તેના પ્રથમ ચાર પ્રયાસોમાં નિષ્ફળ ગઈ હતી. “UPSC પરીક્ષા અણધારી છે, અને હું તેનું જીવંત ઉદાહરણ છું. જ્યારે હું મારા પ્રથમ બે પ્રયાસોમાં પ્રિલિમ પરીક્ષા પાસ કરી શક્યો ન હતો, ત્યારે મુખ્યના વૈકલ્પિક વિષયોમાં ઓછા સ્કોરને કારણે હું નિષ્ફળ થવા માટે ત્રીજા પ્રયાસમાં જ ઇન્ટરવ્યુ સ્ટેજ સુધી પહોંચવામાં સફળ રહ્યો.
ઉમાએ કહ્યું હતું કે ચોથા પ્રયાસમાં હું પ્રારંભિક તબક્કાને સાફ કરી શક્યો નહીં. આ નિષ્ફળતા મારી તૈયારીમાં ટર્નિંગ પોઈન્ટ બની હતી, કારણ કે હું મારા વૈકલ્પિક વિષય (ભૂગોળ) સાથે કમ્ફર્ટેબલ નહોતો. તેણે મને આત્મનિરીક્ષણ માટે પૂરતો સમય આપ્યો, અને મેં મારા પાંચમા પ્રયાસમાં માનવશાસ્ત્રનો મારો વૈકલ્પિક વિષય બદલવાનું નક્કી કર્યું, જે યોગ્ય નિર્ણય સાબિત થયો.”
Disclaimer : આ આર્ટિકલ ફાઇનાન્સિયલ એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત છે, મૂળ આર્ટિકલ વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો
