અવિનાશ નાયર : ગુજરાત ઇન્ટરનેશનલ ફાઇનાન્સ ટેક-સિટી, જે ગિફ્ટ સિટી તરીકે પ્રખ્યાત છે, તે ગુજરાતના ગાંધીનગર જિલ્લાના ચાર ગામોને સમાવીને આશરે 2,300 એકરમાં ફેલાયેલું બનશે. 2007 માં તેની વિભાવના પછી ગિફ્ટ સિટીનું આ પ્રથમ મોટું વિસ્તરણ છે, અને પ્રોજેક્ટ વિસ્તાર 1,065 એકરથી લગભગ 3,365 એકર સુધી વિસ્તરશે, જે તેના વર્તમાન કદ કરતાં ત્રણ ગણુ વધુ છે.
ગિફ્ટ સિટીના MD અને CEO તપન રેએ જણાવ્યું હતું કે, “વધતી માંગને કારણે વિસ્તરણની જરૂર છે. ગિફ્ટ સિટીમાં લગભગ 50 ટકા વિસ્તાર ફાળવવામાં આવ્યો છે. બીજું, અમે પેરિફેરલ વિસ્તારોમાં આડેધડ વિકાસ નથી ઈચ્છતા કે જ્યાં ઝૂંપડપટ્ટી હોય અને અસમાન વિકાસ થાય. આથી, વિસ્તૃત વિસ્તારને GIFT સિટીની જેમ જ વિકસાવવામાં આવશે.”
અમદાવાદ સ્થિત શહેરી આયોજક અને આર્કિટેક્ટ, બિમલ પટેલ, જેમની ફર્મ HCP ડિઝાઇન, પ્લાનિંગ અને મેનેજમેન્ટ પ્રાઇવેટ લિમિટેડે દિલ્હીમાં નવા સંસદ ભવનનું ડિઝાઈન અને નિર્માણ કર્યું હતું, તેમને સૂચિત વિસ્તરણ માટે માસ્ટર પ્લાન તૈયાર કરવા માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા છે. રેએ કહ્યું, “અમને એવી વ્યક્તિની જરૂર હતી જે માત્ર નગર નિયોજક જ ન હોય, પરંતુ સ્થાનિક કાયદાઓ અને રાજ્યના નિયમોનું પણ જ્ઞાન ધરાવતા હોય.” તેમણે જણાવ્યું હતું કે, સૂચિત વિસ્તરણને સમાવવા માટે GIFT સિટીના મૂળ માસ્ટર પ્લાનમાં ફેરફાર કરવામાં આવશે. કંપનીની પસંદગી ‘એક્સ્પ્રેશન ઓફ ઈન્ટરેસ્ટ’ દ્વારા કરવામાં આવી હતી.
સાબરમતી નદીના કિનારે અમદાવાદ અને ગાંધીનગર વચ્ચે સ્થિત, GIFT સિટીની કલ્પના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા વૈશ્વિક નાણાકીય કેન્દ્ર અને ભારતના “પ્રથમ ઓપરેશનલ સ્માર્ટ સિટી” તરીકે કરવામાં આવી હતી. ગિફ્ટ સિટી, મલ્ટી-સર્વિસ સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન (SEZ), દેશનું પ્રથમ ઇન્ટરનેશનલ ફાઇનાન્સિયલ સર્વિસ સેન્ટર (IFSC) ધરાવે છે, જે કોર્પોરેટ્સને વૈશ્વિક નાણાકીય બજારોમાં સરળ ઍક્સેસ પ્રદાન કરે છે અને આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય સેવાઓની જરૂરિયાતો પૂરી કરે છે. તેની પાસે ડોમેસ્ટિક ટેરિફ એરિયા (ડીટીએ) પણ છે, જે દેશની અંદરના સેઝની બહારના વિસ્તારોનો ઉલ્લેખ કરે છે.
રેએ કહ્યું કે, 25,000 ની સંયુક્ત અંદાજિત વસ્તી ધરાવતા શાહપુર, રતનપુર, લવરપુર અને પિરોજપુરના ચાર ગામોને વિસ્તરણ માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા હતા, કારણ કે તે GIFT સિટીની નજીકમાં છે. “ત્યાં ગ્રામજનોનું કોઈ સ્થળાંતર થશે નહીં અને ગામડાઓ વિસ્તૃત ગિફ્ટ સિટીનો ભાગ હશે.”
તેમણે કહ્યું કે, “અમે જાતે કોઈ સંપાદન કરીશું નહીં કારણ કે આખી પ્રક્રિયા ખર્ચાળ હોવાની અપેક્ષા છે. ખાનગી વિકાસકર્તાઓ ખેડૂતો પાસેથી જમીન સંપાદન કરશે અને તેનો વિકાસ કરશે.” વિસ્તરણ પ્રક્રિયા પ્રારંભિક તબક્કામાં છે અને માસ્ટર પ્લાન તૈયાર થયા બાદ ખાનગી વિકાસકર્તાઓની ભૂમિકા સ્પષ્ટ થઈ જશે.
કુલ 1,065 એકર જમીન, કે જેના પર ગિફ્ટ સિટી ઉભું છે, તેમાંથી 741 એકર ગુજરાત સરકારની માલિકીની ગિફ્ટ સિટી કંપની લિમિટેડની છે, જ્યારે બાકીની ખાનગી જમીન છે. જ્યારે પ્રોજેક્ટ પ્રથમ વખત વિકસાવવામાં આવ્યો હતો, ત્યારે જમીન, મોટાભાગે બંજર જમીન, રાજ્ય સરકાર દ્વારા IL&FS સાથેના સંયુક્ત સાહસના ભાગરૂપે હસ્તગત કરવામાં આવી હતી. જૂન 2020 માં IL&FS એ સાહસમાંથી બહાર નીકળ્યા પછી પ્રોજેક્ટ હવે ગુજરાત સરકારની સંપૂર્ણ માલિકીનો છે.
રેએ જણાવ્યું હતું કે, “વિસ્તૃત વિસ્તારની સ્કાયલાઇન ગિફ્ટ સિટી જેવી જ હશે. ઈમારતો અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર – જેમાં ઓટોમેટેડ વેસ્ટ કલેક્શન, અંડરગ્રાઉન્ડ યુટિલિટી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે – પણ એ જ રહેશે.”
હાલમાં, ગિફ્ટ સિટી બેંકિંગ, ફાઇનાન્સ અને આઇટી સેવાઓમાં 20,000 લોકોને રોજગારી આપે છે. લગભગ 50 ટકા વિસ્તાર કાં તો વિકસિત છે અથવા વિકાસના વિવિધ તબક્કામાં છે. જો કે, ત્યાં માત્ર 300 જેટલા રહેવાસીઓ છે, જેમાં મોટાભાગે ટેકનિશિયન, સુથાર, પ્લમ્બર, જાળવણી કામદારો અને તેમના પરિવારો જેવા બ્લુ કોલર કામદારો છે. આ એટલા માટે છે કારણ કે, મોટાભાગના રહેણાંક પ્રોજેક્ટ્સ બાંધકામ હેઠળ છે અને તેનો કબજો લેવાનો બાકી છે.
નવેમ્બર 2022 માં, ગિફ્ટ સિટી કંપની લિમિટેડે ગિફ્ટ સિટીની મર્યાદા વધારવા માટે ગુજરાત સરકારને દરખાસ્ત મોકલી. જો કે, વિસ્તૃત વિસ્તાર GIFT કંપની લિમિટેડની માલિકીનો રહેશે નહીં, પરંતુ GIFT અર્બન ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટી (GIFT UDA) ના વિકાસ નિયંત્રણ નિયમો અનુસાર વિકસિત થવાની અપેક્ષા છે. ગુજરાતના શહેરી વિકાસ અને ગૃહ નિર્માણ વિભાગના સચિવ GIFT-UDA ના વડા છે, જે 2012 માં રચવામાં આવી હતી અને બાકીના ગુજરાત કરતા શહેરી બાંધકામ માટે અલગ નિયમો ધરાવે છે. GIFT UDA ગુજરાતના તમામ શહેરોને લાગુ પડતા સામાન્ય GDCR (જનરલ ડેવલપમેન્ટ કંટ્રોલ રેગ્યુલેશન્સ) ને અનુસરતું નથી – કારણ કે GIFT સિટી એ ગ્રીનફિલ્ડ સિટી છે અને તેને લંબવત રીતે વિકસિત થવાનું છે.
એકવાર સૂચિત વિસ્તરણ પૂર્ણ થઈ ગયા પછી, ગિફ્ટ સિટીની સીમાઓ પૂર્વ બાજુએ નેશનલ હાઈવે 48 અને પશ્ચિમમાં સાબરમતી નદી સુધી વિસ્તરશે. ઉત્તર બાજુએ, શહેર ગાંધીનગર બાયપાસ રોડ સુધી વિસ્તરશે, જ્યારે દક્ષિણ બાજુએ, PDEU બ્રિજને જોડતો નવો રોડ, જે GIFT સિટીના દક્ષિણ પ્રવેશદ્વાર તરફ દોરી જાય છે, જ્યાં NH-48 સુધીનું નિર્માણ કરવામાં આવશે.
રેએ જણાવ્યું હતું કે, ગિફ્ટ સિટી ગુજરાત સરકાર સાથે મળીને આ ગ્રીનફિલ્ડ સિટીની અંદર “સામાજિક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર” અને “સાંજનું જીવન” વિકસાવવાની યોજના ધરાવે છે, જે હાલમાં ઓફિસોમાં કામ કરતા કર્મચારીઓનું વર્ચસ્વ ધરાવે છે. એકવાર નિવાસીઓ બાંધકામ હેઠળના રહેણાંક એકમો પર કબજો કરી લે છે – હાલમાં લગભગ 4500 રહેણાંક એકમો બનાવવામાં આવી રહ્યા છે – GIFT સિટી સેન્ટ્રલ પાર્ક, મનોરંજનના વિસ્તારો, મોલ્સ, થિયેટર અને અન્ય મનોરંજન વિસ્તારો વિકસાવવાની પણ યોજના ધરાવે છે. હાલમાં એક શાળા પહેલેથી જ કાર્યરત છે, જ્યારે હોસ્પિટલ બનાવવામાં આવી રહી છે. આ ઉપરાંત, ગિફ્ટ સિટી પાસે પહેલેથી જ તેનું પોતાનું ફાયર બ્રિગેડ સ્ટેશન, ઓટોમેટેડ વેસ્ટ કલેક્શન યુનિટ, અંડરગ્રાઉન્ડ યુટિલિટી ટનલ, ડેડિકેટેડ પાવર સ્ટેશન, ડિસ્ટ્રિક્ટ કૂલિંગ સિસ્ટમ, પાઇપ્ડ ડ્રિંકિંગ વોટર, કમાન્ડ એન્ડ કંટ્રોલ સેન્ટર અને ડેટા સેન્ટર છે. તેમાં એક હોટલ, પેટ્રોલ પંપ અને બિઝનેસ ક્લબ પણ છે.
ગિફ્ટ સિટી હાલમાં 200 કંપનીઓ ધરાવે છે, ઈન્ડિયા ઈન્ટરનેશનલ બુલિયન એક્સચેન્જ, બે ઈન્ટરનેશનલ સ્ટોક એક્સચેન્જ, એરક્રાફ્ટ લીઝિંગ ફર્મ્સ, વૈકલ્પિક ઈન્વેસ્ટમેન્ટ ફંડ્સ, બેન્કો, બ્રોકર ડીલર્સ, ક્લિયરિંગ કોર્પોરેશન, વીમા અને રિઇન્શ્યોરન્સ કંપનીઓ, લાયક જ્વેલર્સ અને શિપ લીઝિંગ ફર્મ્સ પણ સામેલ છે. સોમવારે, SGX નિફ્ટીનું સમગ્ર ટ્રેડિંગ વોલ્યુમ GIFT IFSC પર શિફ્ટ થયું, જ્યાં તેણે GIFT નિફ્ટી તરીકે ટ્રેડિંગ શરૂ કર્યું છે.
ગિફ્ટ સિટી પણ સાબરમતી રિવરફ્રન્ટને અમદાવાદ સિટી રિવરફ્રન્ટની તર્જ પર વિકસાવીને લગભગ 60 એકર જમીન ફરીથી મેળવવાની આશા રાખે છે, જેના માટે ટેન્ડરો બહાર પાડવામાં આવ્યા છે.
ગિફ્ટ સિટી કંપની લિમિટેડની માલિકીની ગિફ્ટ સિટીના કુલ ક્ષેત્રફળમાંથી કુલ 741 એકર જમીન વિકસાવવામાં આવી રહી છે. “GIFT માસ્ટર પ્લાન હેઠળ 226 એકર જમીન ધરાવતા ખાનગી જમીનમાલિકો પાસે કોઈ નિયમન નથી કે, જેના હેઠળ તેઓ વિકાસ કરી શકે.” રેએ કહ્યું, હાલમાં ગિફ્ટ સિટીનું પ્રતિબદ્ધ રોકાણ રૂ. 14,500 કરોડ છે. તે એવા પ્રોજેક્ટમાં વિકાસ અધિકારોના વેચાણ પર આધારિત છે, જ્યાં રોકાણકારોને 99-વર્ષના લીઝ પર જમીન આપવામાં આવે છે.
રેએ કહ્યું કે, “અમારી પાસે 44 મિલિયન ચોરસ ફૂટ (હાલનો) વિકાસયોગ્ય વિસ્તાર છે, જેમાંથી 24 મિલિયન ચોરસ ફૂટ પહેલેથી જ ફાળવવામાં આવ્યો છે. GIFT કંપનીની માલિકીની લગભગ 50 ટકા જમીન વિકાસ માટે ફાળવવામાં આવી છે. અગાઉથી ફાળવેલ 24 મિલિયન ચોરસ ફૂટમાંથી, 40 લાખ ચોરસ ફૂટ (16 ઇમારતો) પહેલેથી જ બાંધવામાં આવી છે, જ્યારે 9-10 મિલિયન ચોરસ ફૂટની વધારાની 27 ઇમારતો બાંધકામ હેઠળ છે. તે આગામી ત્રણ વર્ષમાં તૈયાર થઈ જશે. બાકીના 10 મિલિયન ચોરસ ફૂટનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે.”
આ પણ વાંચો – જર્જરિત અને જોખમી ઈમારતો: જવાબદારી કોની?
ગિફ્ટ સિટીના ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં શાળાઓ, હોટલ, ક્લબ અને વિદેશી યુનિવર્સિટીઓના પ્રસ્તાવિત ઓફશોર કેમ્પસનો સમાવેશ થાય છે. આ વર્ષની શરૂઆતમાં, ઓસ્ટ્રેલિયા સ્થિત ડેકિન અને વોલોન્ગોંગ યુનિવર્સિટીઓએ GIFT સિટીમાં કેમ્પસ સ્થાપવાની અને જૂન 2024 થી કામગીરી શરૂ કરવાની યોજનાની જાહેરાત કરી હતી. ઉદ્યાનો અને બગીચાઓની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે અને સીટીને આખરે મેટ્રો ટ્રેન દ્વારા અમદાવાદ સાથે જોડવામાં આવશે. શહેરમાં ઓટોમેટેડ વેસ્ટ કલેક્શન સિસ્ટમ, ડિસ્ટ્રિક્ટ કૂલિંગ સિસ્ટમ, સિટી કમાન્ડ એન્ડ કંટ્રોલ સેન્ટર અને પાઇપ દ્વારા પીવાનું પાણી છે.
Disclaimer : આ આર્ટિકલ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત, મૂળ આર્ટિકલ વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો
