ગુજરાત હાઈકોર્ટની ડિવિઝન બેન્ચે અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન (AMC), ગુજરાત પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ (GPCB) અને અમદાવાદ મેગા ક્લીન એસોસિએશનને કોર્ટ સમક્ષ તેમનો અભિગમ, યોજનાઓ, નિર્ણયો અને નક્કર કાર્યવાહી કરવા આદેશ આપ્યો છે. સાબરમતી નદીમાં શૂન્ય સ્તરે ગંદા પાણીનો પ્રવાહ સુનિશ્ચિત કરવા. કોર્ટે નોંધ્યું કે, નદીમાં ગંદા પાણીના પ્રદૂષણ અને પ્રવાહને રોકવા માટે હાઈકોર્ટ દ્વારા અગાઉ જાહેર કરાયેલા નિર્દેશોનું પાલન કરવામાં આવ્યું નથી, તે પછી આ વિકાસ થયો છે.
ચીફ જસ્ટિસ સુનીતા અગ્રવાલ અને જસ્ટિસ વૈભવી નાણાવટીની ખંડપીઠે 18 ઑગસ્ટના રોજ જાહેર કરેલા અને બુધવારે જાહેર કરાયેલા આદેશમાં ત્રણેય સત્તાવાળાઓને તેમના ઉદ્દેશ્યો સિદ્ધ કરવા માટે તેમના દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલ કાર્ય યોજના કોર્ટ સમક્ષ રજૂ કરવા આદેશ કરવામાં આવ્યો. ઘરેલું અને ઔદ્યોગિક બંને મોરચે દૂષિત પાણી મામલે.
કોર્ટે અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કમિશનરને આગામી સુનાવણી સુધી હાઈકોર્ટ દ્વારા અગાઉ જાહેર કરાયેલા નિર્દેશો અનુસાર પાલનની યાદી આપતું વ્યક્તિગત સોગંદનામું દાખલ કરવાની પણ માગણી કરી છે. કોર્ટ આ મામલે વધુ સુનાવણી 15 સપ્ટેમ્બરે કરશે.
કેસમાં એમિકસ ક્યુરીએ જણાવ્યું હતું કે, શાહીબાગમાં વરસાદી ગટરમાંથી દૂષિત ગટરનું પાણી વહી રહ્યું હતું.
જો કે, સાબરમતી રિવર ફ્રન્ટ ડેવલપમેન્ટ કોર્પોરેશન લિ. પ્રોજેક્ટ (SRFDCL) એ રિવરફ્રન્ટ ફેઝ-II ના ભાગો બાંધવા માટે રણજીત બિલ્ડકોન લિ.ની નિમણૂક કરી હોવાથી, અમારા ધ્યાન પર એ પણ લાવવામાં આવ્યું છે કે, રણજીત બિલ્ડકોન લિ. એક કૃત્રિમ સમ્પ જેના કારણે દૂષિત ગટરનું પાણી સમ્પમાં એકત્ર થઈ રહ્યું છે અને નદીમાં વહેણ બંધ થઈ ગયું છે.
જો કે, એમિકસના જણાવ્યા મુજબ, નાના વિસ્તારમાં દૂષિત ગટરના વિશાળ જથ્થાને પરિણામે દૂષિત પદાર્થો સીધા ભૂગર્ભ જળ કોષ્ટકમાં જશે અને તેથી કૃત્રિમ સેસપુલના નિર્માણથી વિસ્તારનું પર્યાવરણીય સંતુલન નાશ પામશે. AMC એ પણ સ્વીકાર્યું છે કે, તેના કુલ 14 STP (સુએજ ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ)માંથી ઓછામાં ઓછા નવ ગંદાપાણીના શુદ્ધિકરણના ધોરણોને પૂર્ણ કરતા નથી અને જ્યાં સુધી ટેક્નોલોજી અપગ્રેડ કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી આ શક્ય બનશે નહીં.
કોર્ટે નોંધ્યું હતું કે, એમિકસ ક્યુરીની રજૂઆતો અને GPCB અને AMCની એફિડેવિટ્સના આધારે, “તે સ્પષ્ટ છે કે AMC ડ્રેનેજ સિસ્ટમ અને ઘરેલું ગંદા પાણી માટે ટ્રીટમેન્ટ સુવિધા પૂરી પાડવાના તેના ઉદ્દેશ્યને હાંસલ કરવામાં સક્ષમ નથી. વિવિધ રહેણાંક વિસ્તારોમાં પણ નથી. તેના અધિકારક્ષેત્રમાં સોસાયટીઓ અને વ્યાપારી જગ્યાઓ છે. કોર્ટે એ પણ નોંધ્યું છે કે, MEGA પાઇપલાઇન, જેનું સંચાલન અમદાવાદ મેગા ક્લીન એસોસિએશન (AMCA) નામના સ્પેશિયલ પર્પઝ વ્હીકલ (SPV) દ્વારા કરવામાં આવે છે, તેણે “તેના સભ્ય એકમોમાંથી પેદા થતા ઔદ્યોગિક ગંદાપાણીના પરિવહન અને નિકાલના તેના ઉદ્દેશ્યને હાંસલ કર્યા નથી” સાબરમતી નદીમાં.
બેન્ચે નોંધ્યું હતું કે, અગાઉના કોર્ટના આદેશોએ નિર્દેશ આપ્યો હતો કે, એએમસી દ્વારા અનધિકૃત ગંદા પાણીને સ્ટ્રોમ ડ્રેઇનમાં છોડવામાં આવતા મુદ્દાને ચકાસવા માટે મોડસ ઓપરેન્ડી તૈયાર કરવામાં આવે અને સુધારા માટે AMC અને GPCB દ્વારા સ્પષ્ટ રોડમેપ તૈયાર કરવામાં આવે. સાબરમતી નદીમાં જાણીતા આઉટલેટ્સ અને નાળાઓ સાથે ડ્રોન સર્વે દ્વારા ઓળખવામાં આવેલ ઔદ્યોગિક કચરો, ગટર અને અન્ય ગંદા પાણીનો વાસ્તવિક જથ્થાનો.
બેન્ચે, જો કે, નોંધ્યું હતું કે, જ્યારે તેના વિશે પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે, AMC તરફથી “કોઈ સચોટ જવાબ” ન હતો, અને તે જ રીતે, GPCB પણ બંધ કરવાના નિર્દેશો અને જાહેર કરાયેલા નિર્દેશોની નોટિસના સંદર્ભમાં કોઈ યોગ્ય જવાબ આપી શક્યું નથી. આ બાબતે પગલાં લેવા. માર્ચ, એપ્રિલ, મે અને જૂન મહિનામાં જી.પી.સી.બી.
નિર્દેશો જાહેર કરીને, કોર્ટે નોંધ્યું હતું કે, “સાબરમતી નદીમાં દૂષિત પાણીનો નિકાલ, દૂષિત પાણીને ટ્રીટ કરવામાં એસટીપીની બિનકાર્યક્ષમતા અને બિનઅસરકારકતા અને વરસાદી નાળામાં ગટરના પાણીનો પ્રવાહનો મતલબ વરસાદની સિઝનમાં વરસાદી ગટરમાંથી ગટરના પાણીનો પ્રવાહ સ્વીકારવામાં આવે છે. એવું જણાય છે કે, આ અદાલત દ્વારા 22.04.2022 ના આદેશમાં સમાવિષ્ટ નિર્દેશોનું સાચા અક્ષર અને ભાવનાથી પાલન કરવામાં આવ્યું નથી.
