Anonna Dutt : વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશને સોમવારે (15 મે) વજન ઘટાડવા અને ડાયાબિટીસ જેવા જીવનશૈલીના રોગોને રોકવા માટે કૃત્રિમ સ્વીટનર્સ (Artificial sweeteners) નો ઉપયોગ કરવા વિરુદ્ધ ભલામણ કરી હતી. અહેવાલમાં ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો કે જ્યારે ખાંડના વપરાશમાં ઘટાડો કરવાની જરૂર હોય, ત્યારે તેને કૃત્રિમ સ્વીટનર્સ દ્વારા બદલવી જોઈએ નહીં.
કૃત્રિમ સ્વીટનર્સ ખૂબ ઓછી કેલરી વગરનો મીઠો સ્વાદ પૂરો પાડે છે. ઘણા ડાયાબિટીસના દર્દીઓ તેમની ચા અને કોફીમાં સ્વીટનર્સનો ઉપયોગ કરે છે, પરંતુ ઓછી કેલરીવાળા વિકલ્પો ઓફર કરવા માટે આ મીઠાઈઓનો ઉપયોગ કરીને પેકેજ્ડ ફૂડ અને ડ્રિન્કનું માર્કેટ વધતું જાય છે.
લગભગ 283 અભ્યાસો પર આધારિત 90-પાનાના અહેવાલની હાઇલાઇટ હતી જેમાં WHO સૂચવે છે કે ”નોન-સુગર સ્વીટનર્સ (NSS) નો ઉપયોગ વજન કંટ્રોલ કરવા અથવા રોગોના જોખમને ઘટાડવાના સાધન તરીકે ન કરવો.”
WHOએ તેની ભલામણમાં શું કહ્યું છે?
જ્યારે કૃત્રિમ ગળપણ (Artificial sweeteners) વપરાશમાં લેવાયેલી કેલરી ઘટાડતા હોવાથી ટૂંકા ગાળામાં વજન-ઘટાડો અને બોડી માસ ઇન્ડેક્સમાં થોડો ઘટાડો થઈ શકે છે , પરંતુ લાંબા ગાળે તે વજન વધવા સાથે સંકળાયેલું છે, WHO અહેવાલમાં જણાવાયું છે. સ્વીટનર્સ લાંબા ગાળે ટાઈપ-2 ડાયાબિટીસ, કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગો અને મૃત્યુદરના વધતા જોખમ સાથે પણ સંકળાયેલા છે. કેટલાક ઓછા નિશ્ચિતતા ડેટા પણ આવા કૃત્રિમ ગળપણના ઉપયોગને મૂત્રાશયના કેન્સર અને સગર્ભા સ્ત્રીઓ દ્વારા સેવન કરતી વખતે અકાળ જન્મ સાથે જોડે છે.
મેટા-વિશ્લેષણમાં જાણવા મળ્યું છે કે એનએસએસનું વધુ સેવન પીણાંના સ્વરૂપમાં સેવન કરવામાં આવે ત્યારે ટાઇપ-2 ડાયાબિટીસના જોખમમાં 23% અને ખોરાકમાં ઉમેરવામાં આવે ત્યારે 34% વધે છે. આ સ્વીટનર્સનું વધુ સેવન કાર્ડિયો-વેસ્ક્યુલર રોગના જોખમમાં 32% વધારા સાથે પણ સંકળાયેલું હતું – જેમાં સ્ટ્રોકના જોખમમાં 19% વધારો – અને હાયપરટેન્શનના જોખમમાં 13% વધારો થાય છે.
તે પ્રી-ટર્મ જન્મ માટેના જોખમમાં 25% વધારા સાથે પણ જોડાયેલું હતું. અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે, “મૃત્યુ અને રોગના વધતા જોખમના સ્વરૂપમાં લાંબા ગાળાની પ્રતિકૂળ અસરો કોઈપણ સંભવિત ટૂંકા ગાળાના સ્વાસ્થ્ય લાભને સરભર કરે છે જે શરીરના વજનમાં પ્રમાણમાં નાના ઘટાડા અને રેન્ડમાઈઝ્ડ કંટ્રોલ્ડ ટ્રાયલમાં જોવા મળેલા BMIના પરિણામે થાય છે.”
ડબ્લ્યુએચઓએ આ ભલામણો પહેલાથી જ ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકો સિવાયના દરેક માટે કરી છે. WHO ડાયરેક્ટર ફોર ન્યુટ્રિશન એન્ડ ફૂડ સેફ્ટી, ફ્રાન્સેસ્કો બ્રાન્કા કહે છે કે, “ફ્રી સુગરને બિન-સાકર મીઠાઈઓ સાથે બદલવાથી લાંબા ગાળે વજન નિયંત્રણમાં મદદ મળતી નથી. લોકોએ મફત શર્કરાના સેવનને ઘટાડવા માટે અન્ય રીતો પર વિચાર કરવાની જરૂર છે, જેમ કે ફળ જેવી કુદરતી રીતે બનતી શર્કરા સાથેનો ખોરાક અથવા મીઠા વગરના ખોરાક અને પીણાઓનું સેવન કરવું જોઈએ.
શું આ પ્રથમ વખત આર્ટીફીસીયલ સ્વીટ્નર્સને આવી પ્રતિકૂળ અસરો સાથે જોડવામાં આવ્યું છે?
ડબ્લ્યુએચઓનું વિશ્લેષણ પહેલાથી જ અસ્તિત્વમાં છે તે અભ્યાસો પર આધારિત છે, જેના પરિણામો નિષ્કર્ષ પર પહોંચવા માટે એકત્રિત કરવામાં આવ્યા છે. હકીકતમાં, WHO એ કહ્યું કે તે “શરતી ભલામણ” છે કારણ કે પુરાવા ઓછી નિશ્ચિતતાના હતા.
જો કે, ભલામણો બે મહત્વપૂર્ણ અભ્યાસોની રાહ પર આવે છે જેણે લાંબા ગાળાના પરિણામો દર્શાવ્યા છે.
લગભગ આઠ વર્ષ સુધી આર્ટિફિશિયલ સ્વીટનર્સ લેનારાઓને અનુસરતા મોટા ફ્રેન્ચ અભ્યાસમાં જણાવાયું છે કે તેનાથી કેન્સરનું જોખમ વધી ગયું છે. આ વર્ષની શરૂઆતમાં પ્રકાશિત થયેલ અન્ય એક મોટા અભ્યાસ દર્શાવે છે કે કૃત્રિમ સ્વીટનર એરિથ્રીટોલ ગંઠાઈ જવાના જોખમને વધારે છે અને હાર્ટ એટેક અથવા સ્ટ્રોક તરફ દોરી શકે છે.
ડોકટરો શું ભલામણ કરે છે?
ફોર્ટિસ સીડીઓસી હોસ્પિટલ ફોર ડાયાબિટીસ એન્ડ એલાઈડ સાયન્સના ચેરમેન ડૉ. અનૂપ મિશ્રાએ જણાવ્યું હતું કે વજન ઘટાડવા માટે બિન-ડાયાબિટીસના દર્દીઓએ આર્ટિફિશિયલ સ્વીટનર્સનું સેવન બિલકુલ ન કરવું જોઈએ. તેમણે કહ્યું હતું કે, “ડાયાબિટીસના દર્દીઓમાં પણ હું ખૂબ પસંદગીપૂર્વક ભલામણ કરીશ કે જેઓ તેમની શર્કરા પર સારું નિયંત્રણ ધરાવે છે. વાસ્તવમાં, હું સૂચવીશ કે તેઓ આર્ટિફિશિયલ સ્વીટ્નર્સને બદલે અડધી ચમચી ખાંડ ધરાવે છે.”
તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “જો સ્વીટનર્સ કાર્ડિયો-વેસ્ક્યુલર રોગો અથવા કેન્સરના વધતા જોખમ સાથે સંકળાયેલા હોય, તો ભલામણ ડાયાબિટીસના દર્દીઓને પણ લાગુ થવી જોઈએ કારણ કે તેઓ કોઈપણ રીતે સામાન્ય વસ્તી કરતા આ રોગો થવાનું વધુ જોખમ ધરાવે છે.”
મેક્સ હેલ્થકેરના એન્ડોક્રિનોલોજી એન્ડ ડાયાબિટીસના ચેરમેન અને હેડ ડો. અંબરીશ મિથલે જણાવ્યું હતું કે જ્યારે ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકો માટે કૃત્રિમ સ્વીટનર્સ ઓછી કેલરીવાળા ખાંડના વિકલ્પ તરીકે વિકસાવવામાં આવ્યા હતા, ત્યારે હવે તેનો ઉપયોગ સ્વસ્થ વ્યક્તિઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે. “કારણ કે આર્ટિફિશ્યલ સ્વીટનર્સની કેલરી ખાંડમાંથી મળતી કેલરી કરતા ઘણી ઓછી હોય છે, તેથી લોકોએ તેને વજન ઘટાડવાના સંભવિત સાધન તરીકે ખાંડ માટે બદલવાનું શરૂ કર્યું છે. આ કોઈ અભ્યાસમાં સાબિત થયું નથી. હકીકતમાં, અભ્યાસો સૂચવે છે કે તેઓ ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર અને ટાઇપ-2 ડાયાબિટીસનું જોખમ વધારી શકે છે.
અહીં, ડૉ મિશ્રા એરિથ્રિટોલનો વિશેષ ઉલ્લેખ કરે છે જેનું સેવન કર્યા પછી ઘણા દિવસો સુધી શરીરમાં રહી શકે છે. “સામાન્ય રીતે તેને વધુ કુદરતી સ્વાદ આપવા માટે અન્ય મીઠાશ સાથે મિશ્રિત કરવામાં આવે છે, પરંતુ તે બિલકુલ ન ખાવું જોઈએ. તેને ટાળવા માટે લેબલ વાંચવાનો પ્રયાસ કરો.
ડાયેટ કોલા શા માટે નુકસાનકારક છે?
ડૉ. મિથલ સમજાવે છે કે જ્યારે સામાન્ય કોલામાં ખાંડની ખૂબ જ માત્રા હોય છે – 500 મિલીમાં લગભગ 12 ચમચી – ડાયેટ કોલા શૂન્ય કેલરીનું વચન આપે છે. આ શૂન્ય કેલરી કૃત્રિમ સ્વીટનર્સનો ઉપયોગ કરીને પ્રાપ્ત થાય છે. “લોકો તેને વધુ પીવાનું વલણ ધરાવે છે કારણ કે તેઓ વિચારે છે કે તેઓ ઓછી કેલરી લઇ રહ્યા છે. પરંતુ આ લાંબા ગાળાના નકારાત્મક પરિણામો તરફ દોરી શકે છે, જેમાં ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર અને ડાયાબિટીસનો સમાવેશ થાય છે.”
તેમણે ઉમેર્યું હતું કે કૃત્રિમ સ્વીટનર્સ પણ ખાંડ કરતાં વધુ તીવ્ર મીઠી હોય છે. તેથી, તે સામાન્ય મીઠાઈઓને ઓછી મીઠી બનાવે છે અને તમને વધુ મીઠાઈઓ માટે વધુ ક્રેવિંગ છે.
ડિક્લેઈમર : આ આર્ટિકલ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત છે, વધુ માહિતી માટે અહીં ક્લિક કરો,
