Hormonal Imbalance In Women | આજના ઝડપી જીવનમાં, સ્ત્રીઓ (women) જેટલી ઝડપથી પ્રગતિ કરી રહી છે તેટલી જ ઝડપથી તેમના સ્વાસ્થ્યમાં પડકારોનો સામનો કરી રહી છે. ઘરની જવાબદારીઓ અને કારકિર્દીના દબાણની મહિલાઓના શરીર પર ઊંડી અસર પડી છે. હોર્મોન્સ (Hormones) સૌથી વધુ અસર કરે છે.
પહેલાં હોર્મોનલ અસંતુલન (hormonal imbalance) ફક્ત ઉંમર અથવા ચોક્કસ પરિસ્થિતિઓ સુધી મર્યાદિત હતું, પરંતુ હવે કિશોર અવસ્થાથી લઈને વૃદ્ધ મહિલાઓ સુધી, તમામ ઉંમરની સ્ત્રીઓને અસર થાય છે. હોર્મોનલ અસંતુલનને કારણે ઘણી સ્ત્રીઓ પોલિસિસ્ટિક ઓવરી સિન્ડ્રોમ (PCOS) નો ભોગ પણ બને છે.
PCOS શું છે? થવાના કારણો લક્ષણો અને ઉપાય જાણો
આધુનિક તબીબી વિજ્ઞાન સંમત છે કે હોર્મોન્સ સ્ત્રી શરીરમાં એક નાજુક સંતુલન જાળવી રાખે છે. આ હોર્મોન્સ નક્કી કરે છે કે શરીર માસિક સ્રાવ માટે ક્યારે તૈયાર થશે, ગર્ભધારણ ક્યારે થશે, વાળનો વિકાસ, સ્કિનનો દેખાવ અને માનસિક સ્થિતિ ક્યારે થશે. જ્યારે આ હોર્મોન્સ અસંતુલિત થઈ જાય છે, ત્યારે તે માત્ર શારીરિક બીમારીનું કારણ નથી પણ માનસિક સ્વાસ્થ્યને પણ અસર કરે છે.
ઊંઘનો અભાવ હોર્મોનલ અસંતુલન માટે મુખ્ય કારણ છે. જ્યારે શરીર દરરોજ 7-8 કલાક ઊંઘતું નથી, ત્યારે તે પોતાને સુધારવામાં અસમર્થ બની જાય છે. આ તણાવ હોર્મોન કોર્ટિસોલ પર સીધી અસર કરે છે, જે પછી અન્ય હોર્મોન્સને વિક્ષેપિત કરે છે. વધુમાં સતત માનસિક તણાવ જેમ કે ચિંતા, કામનું દબાણ અને સંબંધોમાં તણાવ થાઇરોઇડ, એસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન જેવા મહત્વપૂર્ણ હોર્મોન્સને વિક્ષેપિત કરી શકે છે.
આયુર્વેદ એમ પણ કહે છે કે માનસિક સ્થિરતા શારીરિક સંતુલન સાથે જોડાયેલી છે. જ્યારે મન ખલેલ પહોંચે છે, ત્યારે હોર્મોનલ સંતુલન પણ બગડવા લાગે છે. ખાવાની આદતો પણ આ અસંતુલનને વધારે છે. બજારમાં ઉપલબ્ધ પેકેજ્ડ નાસ્તા, બિસ્કિટ, કેક, ફ્રોઝન ફૂડ અને ખાંડવાળા પીણાં શરીરના ચયાપચયને ધીમું કરે છે અને બળતરા વધારે છે.
આ હોર્મોનલ સિસ્ટમ પર અસર કરે છે, ખાસ કરીને ઇન્સ્યુલિન અને એસ્ટ્રોજનના સ્તર પર, જે PCOD જેવા રોગો તરફ દોરી શકે છે. વધુમાં, દિવસભર ચા અને કોફીનું સેવન અને મીઠાઈ ખાવાથી શરીરમાં બ્લડ સુગર અસ્થિર થાય છે, જે ઇન્સ્યુલિનનું સ્તર વધુ ખરાબ કરે છે. વિજ્ઞાન માને છે કે વારંવાર બ્લડ સુગરમાં વધઘટ હોર્મોનલ અસંતુલનનું મુખ્ય કારણ છે.
શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ
શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ પણ હોર્મોનલ અસંતુલનનું કારણ બને છે અને પીસીઓડી તરફ દોરી શકે છે. જ્યારે સ્ત્રીઓ આખો દિવસ ખુરશી પર બેસે છે અથવા કસરતને અવગણે છે, ત્યારે તેમનું ચયાપચય ધીમું થઈ જાય છે. તેનાથી વિપરીત, કેટલીક સ્ત્રીઓ વજન ઘટાડવા માટે વધુ પડતી કસરત કરે છે, જે શરીર પર તણાવ લાવે છે અને હોર્મોનલ અસંતુલન વધારે છે. વધુમાં, જે સ્ત્રીઓ મોડી રાત્રે ખાય છે અથવા ભોજનનો સમય અનિયમિત રાખે છે તેઓ તેમના શરીરની જૈવિક ઘડિયાળને વિક્ષેપિત કરી શકે છે, જે પાચન અને હોર્મોન્સ બંનેને અસર કરે છે.
