Dr Priyanka Rohatgi : જાંબુ, જેને ભારતીય બ્લેકબેરી અથવા સિઝીજિયમ ક્યુમિની તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, આ ચોમાસામાં ની ઋતુમાં આવતું એક ફળ છે જેનો પરંપરાગત રીતે તેના સ્વાસ્થ્ય લાભો માટે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, ખાસ કરીને ડાયાબિટીસને મેનેજ કરવામાં જાંબુનું સેવન કરવામાં આવે છે જ્યારે તેની હકારાત્મક અસરો સૂચવતા કેટલાક પુરાવા છે, ત્યારે એ નોંધવું અગત્યનું છે કે ડાયાબિટીસ વ્યવસ્થાપન માટે તેની અસરકારકતા અને સલામતી સ્થાપિત કરવા માટે વધુ સંશોધનની જરૂર છે.
પરંતુ ડાયાબિટીસ માટે જાંબુના ફાયદા સમજવા સરળ છે. તેમાં એન્થોકયાનિન, ઈલાજિક એસિડ અને ફ્લેવોનોઈડ્સ સહિત વિવિધ બાયોએક્ટિવ સંયોજનો છે, જે એન્ટીઑકિસડન્ટ અને બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો ધરાવે છે. આ સંયોજનો ઇન્સ્યુલિનની સંવેદનશીલતાને સુધારવામાં, લોહીમાં શર્કરાનું સ્તર ઘટાડવામાં અને સ્વાદુપિંડના બીટા કોષોનું રક્ષણ કરવામાં મદદ કરે છે, જે ઇન્સ્યુલિનના ઉત્પાદન માટે જવાબદાર છે. વધુમાં, જાંબુના ફળમાં ગ્લાયકેમિક ઇન્ડેક્સ ઓછો હોય છે, એટલે કે તે લોહીમાં શર્કરાના સ્તર પર પ્રમાણમાં નજીવી અસર કરે છે. તે ફાઇબરથી સમૃદ્ધ છે, જે લાંબા સમય સુધી તમને તૃપ્ત રાખે છે અને લોહીના પ્રવાહમાં ગ્લુકોઝનું વિલંબ કરે છે.
જો કે, યાદ રાખો કે નેચરલ સુગર હજી પણ ખાંડ છે તે ધ્યાનમાં લેવું મહત્વપૂર્ણ છે. તેથી વધુ પડતું સેવન હજુ પણ લોહીમાં શર્કરાના સ્તરને અસર કરી શકે છે. તમારૂ જાંબુનું સેવન તમારા દૈનિક માન્ય કાર્બોહાઇડ્રેટના સેવન પર આધાર રાખે છે અને વધારાના તરીકે ઉમેરવાને બદલે કેટલીક અન્ય ખાદ્ય ચીજો બદલવી જોઈએ. આ ઉપરાંત, નાસ્તા તરીકે ભોજનની વચ્ચે ફળ લેવું શ્રેષ્ઠ છે. સંતુલિત આહાર માટે પ્રમાણસર જરૂરી છે. ખોરાક પ્રત્યેના વ્યક્તિગત પ્રતિભાવો અલગ-અલગ હોઈ શકે છે, તેથી ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોને તેમની વ્યક્તિગત સહનશીલતા અને પ્રતિભાવનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે જાંબુનું સેવન કર્યા પછી તેમના લોહીમાં ગ્લુકોઝ લેવલનો ટેસ્ટ કરવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
ડાયાબિટીસની સારવારમાં માટે જાંબુનો ઉપયોગ કરવાની પ્રક્રિયામાં વિવિધ પાસાઓનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં જાંબુના ફળનો વપરાશ, તેનો રસ અથવા વિવિધ સ્વરૂપોમાં અર્કનો સમાવેશ થાય છે.
જાંબુના ફાયદાઓ પરના અભ્યાસોને રીવ્યુ, જે પબમેડમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવી હતી, તેમાં કહે છે, “તે અતિશય પેશાબ અથવા દબાણ જેવા ડાયાબિટીસના લક્ષણોને દૂર કરે છે. પાંદડા, બીજ અને છાલનો અર્ક ડાયાબિટીસની સારવારમાં ખૂબ જ સફળ છે. મધ્યવર્તી હાયપરગ્લાયકેમિઆ (પ્રીડાયાબિટીસ) એ મેટાબોલિક રોગ છે જેમાં લોહીમાં ગ્લુકોઝનું સ્તર સામાન્ય કરતા થોડું વધે છે પરંતુ ડાયાબિટીસના થ્રેશોલ્ડ સુધી વધતું નથી. તે વિવિધ પ્રકારની સૂક્ષ્મ અને મેક્રો-વેસ્ક્યુલર સમસ્યાઓ સાથે જોડાયેલું છે, જાંબુના સૂકા અને પાઉડર બીજનો ભારતમાં વારંવાર ડાયાબિટીસના સંચાલન માટે ઉપયોગ થાય છે. વર્ષોથી, જાંબુના બીજના પાવડરનો ઉપયોગ રક્તવાહિની અને જઠરાંત્રિય સમસ્યાઓની સારવાર માટે તેમજ રક્તવાહિની અને જઠરાંત્રિય સમસ્યાઓની સારવાર માટે કુદરતી રીતે કરવામાં આવે છે.”
જાંબુને પૂર્વ-ડાયાબિટીસને ઉલટાવી શકાય તે માટે સંતુલિત આહારના ભાગ તરીકે પણ ગણી શકાય, જે સામાન્ય બ્લડ સુગર લેવલ કરતાં વધુ હોય છે પરંતુ ડાયાબિટીસ તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે તેટલું ઊંચું નથી. ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસની શરૂઆત અટકાવવા અથવા વિલંબિત કરવા માટે પ્રિડાયાબિટીસનું સંચાલન કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.
જાંબુથી ફાયદો મેળવવાનો સૌથી સરળ રસ્તો એ છે કે ફળનું કાચું સેવન કરવું જોઈએ. જાંબુનો રસ અન્ય એક લોકપ્રિય પ્રકારનું સેવન છે. તે ફળના પલ્પને પાણીમાં ભેળવીને અને મિશ્રણને તાણવાથી બનાવી શકાય છે. કેટલાક લોકો સ્વાદ વધારવા માટે થોડું મધ અથવા લીંબુનો રસ ઉમેરે છે. આદર્શરીતે, લોહીમાં શર્કરાના સ્તરને સંભવિત રૂપે કંટ્રોલ કરવા માટે તે ભોજન પહેલાં લેવું જોઈએ.
સૂકા જાંબુ, જેને સૂકા કાળા જાંબુના બીજ પાવડર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે જામુનના ફળના બીજને સૂકવીને અને પીસીને બનાવવામાં આવે છે. આનો સીધો ઉપયોગ કરી શકાય છે અથવા વિવિધ વાનગીઓમાં ઘટક તરીકે ઉપયોગ કરી શકાય છે, જેમ કે સ્મૂધી, દહીં અથવા ઓટમીલ. જ્યારે તાજા ફળો ઉપલબ્ધ ન હોય ત્યારે જાંબુનો પાઉડર જાંબુનું સેવન કરવાનો બીજો અનુકૂળ પ્રકાર છે. તે ફળના પલ્પને સૂકવીને અને પીસીને બનાવવામાં આવે છે. જાંબુના પાવડરને પાણી, દૂધ અથવા અન્ય પીણાંમાં ઉમેરી શકાય છે અથવા તો સલાડ, મીઠાઈઓ અથવા નાસ્તાના બાઉલ પર છાંટવામાં આવે છે. કેટલીક બ્રાન્ડ્સ જાંબુનો જ્યુસ કોન્સન્ટ્રેટ ઓફર કરે છે, જે તાજા અથવા સૂકા જાંબુમાંથી રસ કાઢીને અને પછી તેને ઘટ્ટ સ્વરૂપમાં ઘટાડીને બનાવવામાં આવે છે. આપેલ સૂચનાઓ અનુસાર તમે કોન્સન્ટ્રેટને પાણીથી પાતળું કરી શકો છો અને તેને પીણા તરીકે લઈ શકો છો.
આ પણ વાંચો: Detox Drink : આ ડીટોક્સ ડ્રિન્ક મલાઈકા અરોરાએ લીધું, કેટલું ફાયદાકરાક છે આ ડ્રિન્ક? જાણો અહીં
જામુનના અર્ક અને પૂરક કેપ્સ્યુલ, ટેબ્લેટ અથવા પાવડરના રૂપમાં ઉપલબ્ધ છે. આ ઉત્પાદનો સામાન્ય રીતે જામુનના ઝાડના બીજ, પલ્પ અથવા છાલમાંથી મેળવવામાં આવે છે. ઉત્પાદક દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવેલ ભલામણ કરેલ ડોઝ સૂચનાઓનું પાલન કરવું અથવા ડોક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.
ઉંમર, એકંદર આરોગ્ય અને હાલની કોઈપણ મેડિકલ કન્ડિશન જેવા વ્યક્તિગત પરિબળોને આધારે જાંબુની મહત્તમ માત્રામાં ફેરફાર થઈ શકે છે. ખાસ કરીને ડાયાબિટીસ મેનેજમેન્ટમાં જામુનના સેવન માટે મર્યાદિત વૈજ્ઞાનિક પુરાવા અને પ્રમાણિત ભલામણો હોવાથી, તે મધ્યસ્થતા સાથે સંપર્ક કરવો અને વ્યક્તિગત સલાહ માટે હેલ્થકેર પ્રોફેશનલનો સંપર્ક કરવો શ્રેષ્ઠ છે.
