જીવનની વ્યસ્તતાને કારણે, ઘણા લોકો દરરોજ મોડી રાત્રે ભોજન (late dinner) કરે છે અથવા મધ્યરાત્રિએ નાસ્તો કરે છે. આરોગ્ય નિષ્ણાતો કહે છે કે આ આદત તેમને સારી ઊંઘ લેવામાં મદદ કરતી નથી. સૂતા પહેલા ખાવાથી શરીરના કુદરતી આરામ અને સમારકામ ચક્રમાં વિક્ષેપ પડી શકે છે.
તમે જયારે મોડી રાત્રે જમીને સુવો છો તો આઠ કલાક પથારીમાં હોવ છો, પરંતુ તમારું શરીર ખરેખર આરામ કરી રહ્યું નથી. આનું કારણ એ છે કે શરીર ખોરાક પચાવવામાં વ્યસ્ત છે, એમ દિલ્હીની ઇન્દ્રપ્રસ્થ એપોલો હોસ્પિટલના ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટાઇનલ અને બેરિયાટ્રિક સર્જરીના સિનિયર કન્સલ્ટન્ટ ડૉ. અરુણ પ્રસાદે જણાવ્યું હતું.
જો તમે રાત્રે મોડા ખાશો તો શું થશે?
જ્યારે તમે સૂતા પહેલા ખાઓ છો, ત્યારે તમારું પેટ, લીવર, આંતરડા અને સ્વાદુપિંડ ખોરાકને તોડવા, પોષક તત્વો શોષવા અને રક્ત ખાંડને નિયંત્રિત કરવા માટે સંપૂર્ણ ક્ષમતાથી કાર્ય કરે છે. આ પ્રક્રિયા માટે એનર્જીની જરૂર પડે છે. આ તમારા શરીરને ગાઢ નિંદ્રામાં પ્રવેશતા અટકાવે છે.
ગાઢ ઊંઘ દરમિયાન, તમારા હૃદયના ધબકારા ધીમા પડી જાય છે, તમારા શરીરનું તાપમાન ઘટી જાય છે, અને તમારા કોષો પેશીઓના સમારકામ, વૃદ્ધિ હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન કરવા અને ઊર્જા પુનઃસ્થાપિત કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. પરંતુ જો પાચન હજુ પણ સક્રિય હોય, તો આ પુનઃપ્રાપ્તિ પ્રક્રિયા બિનકાર્યક્ષમ બની જાય છે. સમારકામ અને પુનર્જીવન માટે ઊર્જાનો ઉપયોગ કરવાને બદલે, તમારું શરીર તે ઊર્જાને ખોરાક પચાવવા માટે વાળે છે. એટલા માટે ઘણા લોકો રાત્રે સારી ઊંઘ પછી થાકેલા અથવા સુસ્તી અનુભવે છે જ્યારે તેઓ મોડી રાત્રે ખાય છે.
ઊંઘની ગુણવત્તાને અસર કરે
રાત્રે મોડા જમવાથી તમારા સપનાની ગુણવત્તા અને તમારા એકંદર સ્લીપ સાયકલ પર અસર પડી શકે છે. તે અસ્વસ્થતા, પેટનું ફૂલવું, એસિડ રિફ્લક્સ અથવા બેચેનીનું કારણ બની શકે છે કારણ કે તમારું પાચનતંત્ર કામ કરે છે, ખાસ કરીને જો તમે જમ્યા પછી તરત જ સૂઈ જાઓ છો. આ તમને ડીપ સ્લીપ તબક્કામાં પ્રવેશતા અટકાવી શકે છે જે માનસિક પુનઃપ્રાપ્તિ માટે જરૂરી છે.
જે લોકો સૂવાના ઓછામાં ઓછા ચારથી પાંચ કલાક પહેલા ખાવાનું બંધ કરી દે છે તેમને સારા સપના આવે છે અને જ્યારે તેઓ જાગે છે ત્યારે વધુ તાજગી અનુભવે છે, કારણ કે તેમનું શરીર તેમના કુદરતી રાત્રિના સમારકામ ચક્ર પર સંપૂર્ણપણે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે છે.
4-5 કલાકનો નિયમ શા માટે મદદ કરે છે?
દિવસનું છેલ્લું ભોજન સૂવાના લગભગ ચારથી પાંચ કલાક પહેલાં ખાવાથી તમારા શરીરને પોષક તત્વોને પચાવવા અને શોષવા માટે પૂરતો સમય મળે છે. જ્યારે તમે સૂવા જાઓ છો, ત્યારે મોટાભાગનો ખોરાક તમારા પેટમાંથી પસાર થઈ ચૂક્યો હોય છે, જેનાથી તમારું શરીર “ડાયજેસ્ટ મોડ” થી “રિપેર મોડ” માં સંક્રમિત થઈ શકે છે.
આ રૂટિન તમારા બ્લડ સુગર અને ચયાપચયને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે. જ્યારે તમે સાંજે વહેલા ખાવાનું બંધ કરો છો, ત્યારે તમારું શરીર ઊંઘ દરમિયાન સંગ્રહિત ઊર્જાનો વધુ કાર્યક્ષમ રીતે ઉપયોગ કરે છે. સમય જતાં, આ તમને સ્વસ્થ વજન જાળવવામાં, પાચનમાં સુધારો કરવામાં અને બીજા દિવસે તમારા ઊર્જા સ્તરને વધારવામાં મદદ કરી શકે છે. તેમણે કહ્યું કે મોડું ખાવાથી ચરબી ઘટવા અને વજન વધવા સાથે સંકળાયેલું છે.
સારી ઊંઘ માટે તમે શું કરી શકો?
- ડિનર વહેલું કરો: જો તમે રાત્રે 11 વાગ્યે સૂવાનું વિચારી રહ્યા છો, તો તમારું છેલ્લું ભોજન સાંજે 7 કે 7.30 વાગ્યા સુધીમાં પૂરું કરવાનો પ્રયાસ કરો.
- લાઈટ ખાઓ: રાત્રે ભારે, તળેલા કે મસાલેદાર ખોરાક ટાળો. આ ખોરાક પચવામાં વધુ સમય લે છે અને એસિડિટી કે અસ્વસ્થતાનું કારણ બની શકે છે.
- મોડી રાત્રે નાસ્તો ટાળો: જો તમને સૂતા પહેલા ભૂખ લાગે, તો કંઈક હળવું અને સરળતાથી પચાય તેવું ખાઓ – જેમ કે ફળનો નાનો ટુકડો, મુઠ્ઠીભર બદામ અથવા ગરમ દૂધ.
- હાઇડ્રેટેડ રહો: દિવસ દરમિયાન પૂરતું પાણી પીવો, પરંતુ વારંવાર જાગવાનું ટાળવા માટે સૂતા પહેલા વધુ પાણી પીવાનું ટાળો.
- એક રૂટિન બનાવો: નિયમિત આહાર અને ઊંઘનું સમયપત્રક અનુસરવાથી તમારા શરીરની આંતરિક ઘડિયાળ સંતુલિત રાખવામાં મદદ મળશે.
ઊંઘ એ શરીરને સ્વસ્થ થવા, સુધારવા અને રિચાર્જ કરવાનો સમય છે. આગલી વખતે જ્યારે તમે મોડી રાતનો નાસ્તો ખાવાનું વિચારો છો, ત્યારે યાદ રાખો કે જ્યારે તમારું શરીર પાચન પ્રક્રિયા બંધ કરે છે ત્યારે સાચી આરામ શરૂ થાય છે.
