ઘણા મસાલા સંતુલિત આહારમાં ઘણીવાર નાના પરંતુ શક્તિશાળી ઉમેરો તરીકે જોવામાં આવે છે, અને ડોકટરો આંતરડાના સારા સ્વાસ્થ્ય અને એકંદર સુખાકારી માટે તેમની ભલામણ વધુને વધુ કરી રહ્યા છે. AIIMS-પ્રશિક્ષિત ગેસ્ટ્રોએન્ટેરોલોજિસ્ટ ડૉ. સૌરભ સેઠીએ તાજેતરમાં સમજાવ્યું હતું કે ચોક્કસ બીજ ખાવાનો સમય શરીર તેમના પોષક તત્વો અને ફાયદાઓને કેટલી અસરકારક રીતે શોષી લે છે તેમાં ફરક લાવી શકે છે.
ચિયા સીડ્સ,અળસી, તલ અને વરિયાળી ખાવા પર એક્સપર્ટ શું કહે છે?
ઇન્સ્ટાગ્રામ પર પોસ્ટ કરેલા એક વિડીયોમાં, તેમણે કહ્યું “સવારે અથવા વર્કઆઉટ પહેલાં ચિયા સીડ્સ ખાઓ કારણ કે તેમાં દ્રાવ્ય ફાઇબર પાચન ધીમું કરે છે અને બ્લડ સુગરને સ્થિર કરે છે. સવારે અળસી બીજ ખાઓ કારણ કે તે આંતરડાના બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. રાત્રે ભોજન સાથે તલનું સેવન કરો, કારણ કે તેમાં કેલ્શિયમ હોય છે અને રાત્રે ઓક્સિડેટીવ તણાવ ઘટાડીને હાડકાની ઘનતામાં સુધારો કરી શકે છે. દરેક ભોજન પછી વરિયાળીના બીજ ખાઓ કારણ કે એનેથોલ જીઆઈ સ્નાયુઓને રિલેક્સ કરે છે અને ગેસ અને પેટનું ફૂલવું દૂર કરે છે.”
સમય અને ઉપયોગ અંગેની આટલી ચોક્કસ ભલામણો કરવામાં આવી શકે છે તેથી જયારે બીજમાંથી પોષણની વાત આવે ત્યારે સમય ખરેખર મોટી ભૂમિકા ભજવે છે, અને શું આ ટેવો આંતરડાના સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીમાં ફેરફાર કરી શકે છે.વધુ ઊંડી સમજ મેળવવા માટે અમે એક નિષ્ણાતની સલાહ લેવી જરૂરી છે.
પાચન સુધારવામાં પલાળવાની શું ભૂમિકા છે?
બેંગલુરુની સાયટેકેર હોસ્પિટલ્સમાં જીઆઈ અને એચપીબી સર્જરીના સિનિયર કન્સલ્ટન્ટ ડૉ. આદિત્ય વી. નારાગુંડ, indianexpress.com ને કહે છે “ચિયા સીડ્સ જેવા બીજને પલાળીને રાખવાથી તેમનું બાહ્ય પડ નરમ પડે છે અને ઉત્સેચકોને સક્રિય કરે છે જે પોષક તત્વોને વધુ જૈવઉપલબ્ધ બનાવે છે. તે એવા સંયોજનોને ઘટાડે છે જે ક્યારેક શોષણમાં દખલ કરી શકે છે અને બીજને જેલ જેવા સ્વરૂપમાં ફૂલવા દે છે જે પેટ પર નરમ પડે છે.
એક્સપર્ટ કહે છે, ‘ઉદાહરણ તરીકે ચિયા સીડ્સ જ્યારે પાણીમાં પલાળીને રાખવામાં આવે છે, ત્યારે તે તેના વજન કરતાં લગભગ બાર ગણું વજન શોષી લે છે અને જેલ છોડે છે જે પાચનમાં મદદ કરે છે. આ ગુણધર્મ તૃપ્તિ વધારે છે અને ત્યારબાદ વધારાની કેલરીનું સેવન ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. તે વિટામિન બી અને ખનિજોનો સમૃદ્ધ સ્ત્રોત પણ છે અને કુદરતી રીતે ગ્લુટેન ફ્રી છે, જે તેમને સેલિયાક રોગ ધરાવતા લોકો માટે સલામત બનાવે છે.”
એક્સપર્ટે કહે છે કે સવારે પલાળેલા બીજ ખાવાથી મદદ મળે છે કારણ કે શરીર ઉપવાસની સ્થિતિમાં હોય છે અને આંતરડા હાઇડ્રેશન અને ફાઇબરના સેવન માટે વધુ ગ્રહણશીલ હોય છે. આ મિશ્રણ નિયમિત આંતરડાને ટેકો આપે છે, અને દિવસભર એનર્જી પુરી પાડે છે.
સમય શું ભૂમિકા ભજવે છે?
ડૉ. નારાગુંડ જણાવે છે કે સમય ફરક પાડે છે કારણ કે દરેક બીજમાં અનન્ય ગુણધર્મો હોય છે. અળસી દ્રાવ્ય ફાઇબર અને ઓમેગા-3 ફેટી એસિડથી ભરપૂર હોય છે, જે સવારે ખાવાથી ચયાપચય અને આંતરડાની નિયમિતતાને ટેકો આપે છે. તલના બીજ કેલરીથી ભરપૂર હોય છે અને કેલ્શિયમ અને મેગ્નેશિયમ જેવા ખનિજો પૂરા પાડે છે જે રાતોરાત સમારકામ પ્રક્રિયાઓને ટેકો આપે છે, જે તેમને રાત્રે ભોજન માટે યોગ્ય બનાવે છે. વરિયાળી પાચનમાં મદદ કરે છે અને પેટનું ફૂલવું ઘટાડે છે, તેથી જ તે ઘણીવાર ભોજન પછી ખાવામાં આવે છે.
ડૉ. નારાગુંડ ઉલ્લેખ કરે છે કે, “ચિયા સીડ્સ તેના જેલ દ્વારા ભૂખને નિયંત્રિત કરવામાં પણ મદદ કરે છે, જે તૃપ્તિ પ્રદાન કરે છે અને વહેલા લેવામાં આવે ત્યારે ભૂખ કંટ્રોલ કરે છે. જ્યારે શરીર કોઈપણ સમયે ફાયદા મેળવી શકે છે, ત્યારે કુદરતી પાચન પદ્ધતિઓ સાથે સેવન કરવાથી તેની અસર વધે છે અને અગવડતા ઓછી થાય છે.’
દરરોજ કેટલું સેવન કરવું જોઈએ?
મોટાભાગના બીજનું સલામત દૈનિક સેવન લગભગ એક થી બે ચમચી છે. આ માત્રા પાચનતંત્ર પર તાણ લાવ્યા વિના ફાઇબર, સ્વસ્થ ચરબી અને સૂક્ષ્મ પોષકતત્ત્વો પૂરા પાડવા માટે પૂરતી છે. વધુ પડતા ખાવાથી પેટનું ફૂલવું, ગેસ અથવા કબજિયાત થઈ શકે છે કારણ કે તેમાં ફાઇબરનું પ્રમાણ વધુ હોય છે.
ડૉ. નારાગુંડ નિષ્કર્ષ કાઢે છે કે, “વધુ પડતું સેવન કેટલાક લોકોમાં ખનિજ શોષણમાં પણ દખલ કરી શકે છે અથવા અનિચ્છનીય કેલરી વધારવામાં ફાળો આપી શકે છે. ભલે ચિયા બીજ ગ્લુટેન ફ્રી હોય અને વિટામિન બી અને ખનિજોથી ભરપૂર હોય, તેમ છતાં વધુ પડતું સેવન તેના ઉચ્ચ ફાઇબર અને જેલને કારણે પાચનમાં અસ્વસ્થતા લાવી શકે છે. બીજ સંતુલિત આહારને પૂરક બનાવવા જોઈએ. કોઈપણ પ્રતિકૂળ અસરો વિના આંતરડાને તેનાથી ફાયદો થાય તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે સંયમ એ ચાવી છે.’
