Heart Attack | 2024 થી 2025 વચ્ચે થયેલા બધા અચાનક હૃદયરોગ (cardiac deaths) ના કારણે થયેલા મૃત્યુમાંથી અડધા મૃત્યુ ત્યારે થયા જ્યારે વ્યક્તિ એકલી હતી. મૃત્યુનું કારણ આ સમયે વિલંબિત અથવા ઉપલબ્ધ કટોકટીની તબીબી સંભાળ હતી. નિષ્ણાતો કહે છે કે કેટલાક વ્યક્તિઓમાં હૃદયરોગના હુમલા (heart attack) ના કલાકો કે દિવસો પહેલા લક્ષણો શરૂ થઈ શકે છે, જ્યારે ઘણામાં તે મિનિટોમાં થઈ શકે છે.
ઇન્ડિયન કોલેજ ઓફ કાર્ડિયોલોજીના માનદ સચિવ અને કાર્ડિયા સુપર સ્પેશિયાલિટી હોસ્પિટલના સ્થાપક ડૉ. સી.એમ. નાગેશ તમને જણાવશે કે જો કોઈને એકલા હોય ત્યારે હાર્ટઅટેક આવે તો શું કરવું?
હાર્ટ અટેક આવ્યો છે કે નહીં તે કેવી રીતે જાણવું? લક્ષણો શું છે?
ડૉ. નાગેશ કહે છે કે, હાર્ટ એટેકના શરૂઆતના લક્ષણો ઘણીવાર ધીમે ધીમે શરૂ થાય છે. “લગભગ બે તૃતીયાંશ લોકોમાં મોટા હાર્ટ એટેક પહેલા ચેતવણીના લક્ષણો જોવા મળે છે, ખાસ કરીને ચાલતી વખતે. મોટાભાગના લોકો તેને દબાણ, ભારેપણું અથવા છાતીમાં દુખાવો તરીકે નકારી કાઢે છે. આ અગવડતા જડબા, ખભા, હાથ અથવા પીઠમાં ફેલાઈ શકે છે.
આ સમય દરમિયાન શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ઉબકા, ચક્કર અથવા વધુ પડતો પરસેવો થવો સામાન્ય છે. કેટલીક વ્યક્તિઓ, ખાસ કરીને ડાયાબિટીસ અને સ્ત્રીઓમાં, અતિશય થાક, અપચો અથવા પીઠના ઉપરના ભાગમાં દુખાવો જેવા ઓછા સામાન્ય લક્ષણો હોઈ શકે છે. આ શરૂઆતના લક્ષણોને ઓળખવા અને તાત્કાલિક તબીબી સહાય મેળવવાથી જીવન બચાવી શકાય છે.
એકલા હો ત્યારે હાર્ટ એટેક આવે તો શું કરવું?
“જો તમને હૃદયરોગનો હુમલો આવવાની શંકા હોય, તો તાત્કાલિક કટોકટીની તબીબી સેવાઓનો સંપર્ક કરો – જાતે વાહન ચલાવશો નહીં. શાંત રહો, આરામદાયક સ્થિતિમાં બેસો અથવા સૂઈ જાઓ, અને બિનજરૂરી હલનચલન ટાળો. જો તમને નાઇટ્રોગ્લિસરિન સૂચવવામાં આવ્યું હોય, તો તેને નિર્દેશન મુજબ લો. જો તમને એલર્જી ન હોય, તો એસ્પિરિન લેવાથી લોહી ગંઠાઈ જવાની પ્રક્રિયા ધીમી પડી શકે છે.”
ડૉ. નાગેશના મતે, સમય ઘણો બદલાય છે. “કેટલાક લોકો માટે, લક્ષણો કલાકો કે દિવસો પહેલા દેખાઈ શકે છે; અન્ય લોકો માટે, તે મિનિટોમાં વિકસી શકે છે. સામાન્ય રીતે, છાતીમાં દબાણ અથવા થોડી થોડી વારે દુખાવો હૃદયરોગના હુમલા પહેલા 15 થી 60 મિનિટ પહેલા થઈ શકે છે. કારણ કે આ સમય અણધાર્યો હોય છે, છાતીમાં અસ્વસ્થતા જે અસામાન્ય લાગે છે અથવા થોડી મિનિટોથી વધુ સમય સુધી ચાલે છે તેને કટોકટી ગણવી જોઈએ.”
શું પુરુષો અને સ્ત્રીઓમાં લક્ષણો અને સારવાર છે?
“હા ઘણા તફાવતો છે. પુરુષો ઘણીવાર છાતીમાં દુખાવો અને ડાબા હાથમાં અસ્વસ્થતા અનુભવે છે. દરમિયાન, સ્ત્રીઓ થાક, ઉબકા અને પીઠ, જડબા અથવા ગરદનમાં દુખાવો જેવા અસ્પષ્ટ લક્ષણો અનુભવી શકે છે. આવા સૂક્ષ્મ લક્ષણો ઘણીવાર સ્ત્રીઓને મદદ લેવામાં વિલંબ કરે છે.”
આ પરિસ્થિતિમાં એસ્પિરિન કેટલી અસરકારક છે?
એક્સપર્ટ કહે છે, “એસ્પિરિન પ્લેટલેટ્સને એકસાથે જામતા અને નવા ગંઠાવાનું નિર્માણ અટકાવવામાં મદદ કરે છે. તે સમય બચાવી શકે છે, પરંતુ તે સારવારનો ઓપ્શન નથી. જે લોકોને એસ્પિરિનથી એલર્જી હોય તેમણે તેનાથી બચવું જોઈએ. શક્ય તેટલી વહેલી તકે તાત્કાલિક તબીબી સહાય મેળવવી એ ચાવી છે.”
