World Diabetes Day 2025 | ડાયાબિટીસ (Diabetes) એ આજે લોકો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી સૌથી સામાન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓમાંની એક છે. તે વિશ્વભરના લાખો લોકોને અસર કરે છે. જોકે ઘણા લોકો આ સ્થિતિથી પરિચિત છે, બે પ્રકારના ડાયાબિટીસ છે, ટાઈપ 1 અને ટાઈપ 2.
ટાઈપ 1 અને ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસમાં શું તફાવત તે અંગે ઘણીવાર લોકો મૂંઝવણમાં હોય છે. બંનેમાં શરીર બ્લડ સુગરને કેવી રીતે મેનેજ કરે છે તેની સમસ્યાઓ શામેલ છે. પરંતુ કારણો અને લાંબા ગાળાના જોખમો અલગ અલગ છે.
ટાઈપ 1 ડાયાબિટીસ સામાન્ય રીતે બાળપણમાં વિકસે છે અને તે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ દ્વારા ઇન્સ્યુલિન ઉત્પન્ન કરતા કોષો પર હુમલો કરવા સાથે સંકળાયેલ છે. બીજી બાજુ, પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસ વધુ સામાન્ય છે અને ઘણીવાર લાઇફસ્ટાઇલના પરિબળો સાથે જોડાયેલો હોય છે.
ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસમાં આનુવંશિકતા પણ ભૂમિકા ભજવે છે. જો યોગ્ય રીતે વ્યવસ્થાપિત ન કરવામાં આવે તો બંને ટાઈપના ડાયાબિટીસ ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.
ટાઈપ 1 અને ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસ વચ્ચે મુખ્ય તફાવત, કારણો અને જોખમો
ડાયેટિશિયન કનિકા મલ્હોત્રાએ IndianExpress.com ને જણાવ્યું કે ‘ટાઇપ 1 અને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ સંપૂર્ણપણે અલગ છે. ટાઇપ 1 ત્યારે થાય છે જ્યારે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઇન્સ્યુલિન બનાવતા કોષો પર હુમલો કરે છે. તે નાની ઉંમરે થાય છે. ટાઇપ 2 ઘણીવાર મોડું થાય છે. તે એટલા માટે થાય છે કારણ કે શરીર ઇન્સ્યુલિનનો સારી રીતે ઉપયોગ કરતું નથી.’
ડાયાબિટીસ ધરાવતા 50% લોકોને ખ્યાલ નથી તેમને આ સમસ્યા છે? એક્સપર્ટ શું કહે છે?
તેણે કહ્યું કે ટાઈપ 2 ઘણીવાર લાઇફસ્ટાઇલમાં ફેરફાર, જેમ કે આહાર અને કસરત, અને ક્યારેક ગોળીઓ અથવા ઇન્સ્યુલિન દ્વારા નિયંત્રિત કરી શકાય છે. જો સારી રીતે સંચાલિત ન કરવામાં આવે તો, બંને ટાઈપના ડાયાબિટીસ ગંભીર સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે, જેમ કે હૃદય અથવા કિડનીને નુકસાન. પરંતુ પ્રકાર 1 અચાનક કટોકટીનું કારણ બની શકે છે, જેમ કે ડાયાબિટીક કીટોએસિડોસિસ. બીજી બાજુ ટાઈપ 2, સામાન્ય રીતે સમય જતાં વિકસે છે.’
કયા પ્રકારનો ડાયાબિટીસ વધુ જોખમી છે?
મલ્હોત્રાએ જણાવ્યું કે ટાઈપ 1 ટૂંકા ગાળામાં ખતરનાક છે. ટાઈપ 2 શરૂઆતમાં એટલું તાત્કાલિક ન લાગે, પરંતુ જો તેને અવગણવામાં આવે તો તે શાંતિથી હાર્ટ અટેક હુમલો અથવા દ્રષ્ટિ ગુમાવવા જેવી ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે. તેથી, ટાઈપ 1 માટે દૈનિક ઇન્સ્યુલિન વ્યવસ્થાપનની જરૂર છે, જ્યારે ટાઈપ 2 માટે પ્રારંભિક લાઈફસ્ટાઇલમાં ફેરફાર અને સારા નિયંત્રણની જરૂર છે.
ટાઈપ 1 અને ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસ સાથે સંકળાયેલા જોખમો કેટલા ઘટાડી શકાય છે?
મલ્હોત્રા કહે છે કે સારી સંભાળ રાખીને, બંને પ્રકારના ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકો તેમના જોખમોને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી શકે છે અને આરામદાયક જીવન જીવી શકે છે. નિયમિતપણે બ્લડ સુગરની તપાસ કરવી, જરૂર મુજબ દવા લેવી અને સ્વસ્થ આહાર લેવો મહત્વપૂર્ણ છે. સક્રિય રહેવું, ધૂમ્રપાન ન કરવું અને તણાવનું સંચાલન કરવાથી પણ હૃદય અને કિડનીનું રક્ષણ કરવામાં મદદ મળે છે.
મલ્હોત્રાએ કહ્યું કે ”ડોક્ટરોને નિયમિત મળવું અને બ્લડ ટેસ્ટ કરાવવાથી સમસ્યાઓ વહેલા શોધી શકાય છે જેથી તે વધુ ખરાબ ન થાય. સૌથી મહત્વની બાબત એ છે કે સુસંગત રહેવું અને જરૂર પડે ત્યારે ડોક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.”
