World Mosquito Day 2025 Awareness And Prevention | વિશ્વ મચ્છર દિવસ (World Mosquito Day) 20 ઓગસ્ટના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. 1897 માં આ દિવસે બ્રિટિશ ચિકિત્સક સર રોનાલ્ડ રોસે સાબિત કર્યું હતું કે મેલેરિયા પરોપજીવી માદા એનોફિલિસ મચ્છરના કરડવાથી માનવ શરીરમાં પ્રવેશ કરે છે. તેમની શોધે માનવ ઇતિહાસમાં જાહેર આરોગ્યનો માર્ગ બદલી નાખ્યો હતો. આ શોધ માટે તેમને 1902 માં દવામાં નોબેલ પુરસ્કાર પણ મળ્યો હતો.
સર્જન મેજર રોનાલ્ડ રોસ કોલકાતાની પ્રેસિડેન્સી જનરલ (પીજી) હોસ્પિટલમાં કાર્યરત હતા. એટલા માટે આ દિવસ માત્ર એક ઐતિહાસિક સ્મૃતિ નથી, પરંતુ મચ્છરજન્ય રોગોના નિવારણ વિશે વૈશ્વિક જાગૃતિ ફેલાવવાનો દિવસ પણ છે. જેની સાથે કોલકાતાનું નામ પણ જોડાયેલું છે.
ડેન્ગ્યુ, મેલેરિયા, ચિકનગુનિયા અને ઝિકા, આ દર વર્ષે લાખો લોકોના જીવનને જોખમમાં મૂકે છે. ખાસ કરીને ભારત જેવા ઉષ્ણકટિબંધીય દેશોમાં, ચોમાસાની ઋતુ દરમિયાન રોગોનો ફેલાવો સૌથી વધુ હોય છે. તબીબી વિજ્ઞાનમાં પ્રગતિ હોવા છતાં, નિવારણ એ શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે.
મચ્છરજન્ય રોગો
- ડેન્ગ્યુ: આ રોગ એડીસ એજીપ્તી મચ્છર દ્વારા ફેલાય છે. જેમાં લક્ષણોમાં ખૂબ તાવ, પ્લેટલેટની સંખ્યા ઓછી થવી, શરીરમાં દુખાવો થાય છે.
- મેલેરિયા: એનોફિલિસ મચ્છર દ્વારા ફેલાય છે. જેમાં લક્ષણોમાં વારંવાર તાવ, ઠંડી લાગવી, પરસેવો આવવો વગેરે જોવા મળે છે.
- ચિકનગુનિયા: એડીસ મચ્છર દ્વારા ફેલાય છે. જેમાં સાંધામાં તીવ્ર દુખાવો અને ફોલ્લીઓ જેવા લક્ષણોનો સમાવેશ થાય છે.
- ઝીકા વાયરસ: સગર્ભા સ્ત્રીઓમાં ગંભીર જન્મજાત ખામીઓ પેદા કરી શકે છે.
મચ્છરજન્ય રોગોથી બચવા શું કરવું?
- પાણી એકઠું ન થવા દો: કુલર, ટબ, ટાંકી અને ગટર નિયમિતપણે સાફ રાખો.
- મચ્છર ભગાડનાર દવાનો ઉપયોગ કરો: DEET અથવા પિકારીડિન ધરાવતા સ્પ્રે/ક્રીમનો ઉપયોગ કરો.
- આખા કપડાં પહેરો: હળવા રંગના ફુલ-સ્લીવ શર્ટ અને લાંબા પેન્ટ.
- બારીઓ અને દરવાજા પર જાળીનો ઉપયોગ કરો.
- મચ્છર કરડતી વખતે સાવચેત રહો: એડીસ મચ્છર દિવસ દરમિયાન કરડે છે, અને એનોફિલીસ મચ્છર રાત્રે કરડે છે.
- સામુદાયિક પહેલ: નગરપાલિકામાં બ્લીચનો ફેલાવો, મચ્છર નાશક કેનનમાંથી ધુમાડો ફેલાવો, જાગૃતિ ઝુંબેશ.
ક્યારે ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો?
જો તાવ 2 દિવસથી વધુ રહે તો, શરીર કે સાંધામાં તીવ્ર દુખાવો થાય, રક્તસ્ત્રાવ (નાક, પેઢા અથવા ત્વચાની નીચે), ભારે થાક લાગવો અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ અથવા વારંવાર ઉલટી થવી વગેરે જેવા લક્ષણો દેખાય તો ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો.
જો આ લક્ષણો દેખાય, તો તાત્કાલિક હોસ્પિટલનો સંપર્ક કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. કારણ કે મચ્છર કરડવાથી મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે. તેથી લક્ષણોની અવગણના કર્યા વગર ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.
