World TB Day। ટીબી (ક્ષય રોગ) સામેની લડાઈને મજબૂત બનાવવા અને લોકોને આ રોગ વિશે જાગૃત કરવા માટે દર વર્ષે 24 માર્ચે ‘વિશ્વ ટીબી દિવસ’ (World TB Day) મનાવામાં આવે છે. ટીબી એ ફેફસાનો એક ખતરનાક રોગ છે, જેના કારણે દર વર્ષે લાખો લોકો જીવ ગુમાવે છે. વિશ્વ ક્ષય દિવસ પર, અહીં જાણો ક્ષય રોગના લક્ષણો શું છે અને તેનાથી બચવાના ઉપાયો શું છે.
ટીબી વિશે (About TB)
ટીબી (ક્ષય રોગ) એ ટ્યુબરક્યુલોસિસ માયકોબેક્ટેરિયમ નામના બેક્ટેરિયાથી થતો ગંભીર ચેપી રોગ છે. આ રોગ મુખ્યત્વે ફેફસાંને અસર કરે છે, પરંતુ તે શરીરના અન્ય ભાગોને પણ અસર કરી શકે છે. ટીબી એક ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા છે, જેને સમયસર ઓળખી કાઢવાની અને સારવાર આપવાની જરૂર છે.
ટીબી (ક્ષય રોગ) ના લક્ષણો વ્યક્તિની રોગપ્રતિકારક શક્તિ અને રોગના તબક્કા પર આધાર રાખે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ટીબીના બેક્ટેરિયા શરીરમાં નિષ્ક્રિય રહી શકે છે અને કોઈ લક્ષણો પેદા કરી શકતા નથી, આને સુષુપ્ત ટીબી કહેવામાં આવે છે. જોકે જ્યારે રોગ સક્રિય હોય છે, ત્યારે તેના લક્ષણો દેખાઈ શકે છે, જેમ કે ખાંસી, કેત્રણ અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી ખાંસી જે ધીમે ધીમે વધતી જાય છે તે ટીબીનું મુખ્ય લક્ષણ છે. ખાંસી સાથે લાળમાં લોહી પણ દેખાઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો: Health Tips: રાતે ચોખા ખાનાર સાવધાન, શરીર પર 3 ખરાબ અસર, જાણો એક્સપર્ટ્સ પાસેથી
ટીબીના લક્ષણો (TB Symptoms)
- વજન ઘટવું : કોઈ દેખીતા કારણ વગર વજન ઘટાડવું એ પણ ટીબીનું લક્ષણ હોઈ શકે છે.
- થાક અને નબળાઈ : ટીબીના દર્દીઓ વધુ થાક અને નબળાઈ અનુભવે છે.
- શ્વાસ લેવામાં તકલીફ : ફેફસામાં ચેપને કારણે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થઈ શકે છે.
- તાવ અને શરદી : ટીબીથી પીડિત વ્યક્તિને હળવો તાવ અને રાત્રે પરસેવો થઈ શકે છે.
- છાતીમાં દુખાવો : શ્વાસ લેતી વખતે કે ખાંસી ખાતી વખતે છાતીમાં દુખાવો થવો એ પણ ટીબીનું લક્ષણ હોઈ શકે છે.
- ભૂખ ન લાગવી : ટીબીથી પીડિત વ્યક્તિને ભૂખ ઓછી લાગે છે, જેના કારણે શરીર નબળું પડી જાય છે.
- શ્વાસ લેવામાં તકલીફ : ફેફસામાં ચેપને કારણે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થઈ શકે છે.
ટીબી નિવારણ (TB prevention)
- ક્ષય એક ચેપી રોગ છે, પરંતુ કેટલીક સાવચેતી અને પગલાં લઈને તેનાથી બચી શકાય છે.
- સ્વચ્છતાનું ધ્યાન રાખો – ટીબીના બેક્ટેરિયા હવા દ્વારા ફેલાય છે, તેથી ખાંસી કે છીંક ખાતી વખતે મોં ઢાંકવું જોઈએ. ઉપરાંત, નિયમિતપણે હાથ ધોવા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
- બીસીજી રસી : બીસીજી રસી ટીબીથી બચવા માટે સૌથી અસરકારક રીત છે. આ રસી બાળકોને જન્મ પછી તરત જ આપવામાં આવે છે અને તે ટીબીના ગંભીર સ્વરૂપો સામે રક્ષણ પૂરું પાડે છે.
- હેલ્ધી લાઇફસ્ટાઇલ : સ્વસ્થ આહાર, નિયમિત કસરત અને પૂરતી ઊંઘ લઈને રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવી શકાય છે. મજબૂત રોગપ્રતિકારક શક્તિ ટીબીના બેક્ટેરિયા સામે લડવામાં મદદ કરે છે.
- ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિથી અંતર જાળવો : જો કોઈ વ્યક્તિને ટીબી હોય, તો તમારે તેની સાથે વધુ સંપર્ક કરવાનું ટાળવું જોઈએ. ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિએ માસ્ક પહેરવો જોઈએ, જેથી બેક્ટેરિયા બીજામાં ન ફેલાય.
- ધૂમ્રપાન અને દારૂ ટાળો : ધૂમ્રપાન અને દારૂ ફેફસાંને નબળા પાડે છે અને ટીબીનું જોખમ વધારે છે. તેથી, તેમનાથી દૂર રહેવું જોઈએ .
- સારવાર કરાવવી : જો કોઈ વ્યક્તિને ટીબી થાય છે, તો તેણે નિયમિતપણે અને સંપૂર્ણ સમયગાળા માટે દવાઓ લેવી જોઈએ. સારવાર અધવચ્ચે છોડી દેવાથી, બેક્ટેરિયા રોગપ્રતિકારક શક્તિ વિકસાવે છે, જે સારવારને મુશ્કેલ બનાવે છે.
- નિયમિત ચેકઅપ : જો તમને ટીબીના લક્ષણો દેખાય, તો તાત્કાલિક તમારા ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરો. સમયસર નિદાન અને સારવાર દ્વારા ટીબીને ફેલાતો અટકાવી શકાય છે.
