Five State Assembly Election, Brand Modi and Brand Rahul : પાંચ રાજ્યોમાં ચૂંટણી પૂર્ણ થઈ, પરિણામો આવ્યા – ભાજપે અણધારી જીત નોંધાવી, ચાર રાજ્યોમાં કોંગ્રેસની અણધારી રીતે હાર થઈ અને પીએમ મોદીની લોકપ્રિયતા ફરી એકવાર ચરમસીમાએ જોવા મળી. કર્ણાટકની ચૂંટણી બાદ સમગ્ર વિપક્ષ દ્વારા નકારી કાઢવામાં આવેલા બ્રાન્ડ મોદીએ ફરી એકવાર પોતાનો જાદુ ચલાવ્યો છે, ફરી એકવાર જનતાનો વિશ્વાસ જીતી લીધો છે અને હિન્દી બેલ્ટના રાજ્યોમાં ભાજપ ફરી એકવાર સૌથી મોટી પાર્ટી બની ગઈ છે.
આ ચૂંટણીમાં ત્રણેય હિન્દી હાર્ટલેન્ડ રાજ્યોમાં ભાજપનો કોંગ્રેસ સાથે મુકાબલો હતો. હવે પીએમ મોદી ભાજપનો ચહેરો હતા, પરંતુ કોંગ્રેસે દરેક રાજ્યમાં પોતાનો સીએમ ચહેરો જાહેર કર્યો હતો. રાજસ્થાનમાં અશોક ગેહલોત, છત્તીસગઢમાં ભૂપેશ બઘેલ અને એમપીમાં કમલનાથ. આ સાથે કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીની સતત રેલીઓએ પણ વાતાવરણ સર્જવામાં મદદ કરી. રાહુલની ભારત જોડો યાત્રા પણ આ રાજ્યોમાંથી પસાર થઈ હતી, તેથી તેમની ભૂમિકાને અવગણી શકાય તેમ નથી.
મતલબ કે ભાજપ તરફથી બ્રાન્ડ મોદીની આ સૌથી મોટી કસોટી હતી તો કોંગ્રેસે પણ બ્રાન્ડ રાહુલ સાબિત કરવાનો હતો. આ લડાઈ મુશ્કેલ હતી કારણ કે બ્રાન્ડ મોદી 2014 થી વધુ મજબૂત બની રહી છે, જ્યારે બ્રાન્ડ રાહુલ તાજેતરમાં ભારત જોડો યાત્રા અને કર્ણાટકની જીત પછી વધુ સક્રિય દેખાય છે. પરંતુ હવે આ ચૂંટણી પરિણામો પછી, બંને બ્રાન્ડ્સ સખત લડાઈનો સામનો કરી રહી છે. તેનું પૃથક્કરણ કરવું જરૂરી બની જાય છે-
બ્રાન્ડ મોદીનું વિશ્લેષણ
પીએમ નરેન્દ્ર મોદી હાલમાં ભારતીય જનતા પાર્ટીનો સૌથી મોટો ચહેરો છે. 2014 પહેલા માત્ર ગુજરાતની રાજનીતિ પુરતી સીમિત રહેલા નરેન્દ્ર મોદી દિલ્હીમાં પ્રવેશતાની સાથે જ બધું બદલાઈ ગયું. તેમની પોતાની રાજકીય કારકિર્દીમાં જ મોટું પરિવર્તન આવ્યું એટલું જ નહીં, ભાજપનું સ્વરૂપ પણ બદલાઈ ગયું. આ એક વધુ આક્રમક ભાજપ હતું, આ એક એવી ભાજપ હતી જે તેની વિચારધારાને વધુ ખુલ્લેઆમ અનુસરે છે અને સૌથી વધુ, આ ભાજપનું જનતા સાથેનું જોડાણ સૌથી વધુ મજબૂત દેખાય છે.
હવે છેલ્લા 10 વર્ષમાં ભાજપમાં જોવા મળેલા આ તમામ ફેરફારો વાસ્તવમાં પીએમ મોદીના વ્યક્તિત્વનો એક ભાગ છે. આ ચૂંટણીમાં પીએમના એ જ વ્યક્તિત્વનો ભાજપને સૌથી વધુ ફાયદો થયો છે. તે સમજી લેવું જોઈએ કે પીએમ મોદીનો ચહેરો આ સમયે ભાજપના કોઈપણ સીએમ અથવા કોઈપણ મોટા મંત્રી કરતા મોટો છે. એમ પણ કહી શકાય કે પોતાના બળ પર ભાજપે ત્રણેય રાજ્યોમાં પોતાનો હારનો સિલસિલો પલટાવવામાં સફળતા મેળવી છે.
આ જીતથી ત્રણ બાબતો સ્પષ્ટ થઈ ગઈ છે: પ્રથમ, જનતાનો પીએમ મોદીમાં અતૂટ વિશ્વાસ છે. કારણ કે દરેક નેતા વચનો આપે છે, કોંગ્રેસે પણ ઘણા વચનો આપ્યા હતા, પરંતુ જ્યારે પીએમ મોદીએ કહ્યું કે આ મારી ગેરંટી છે, ત્યારે બધું બદલાઈ ગયું. જનતાના મનમાં જે પણ પ્રશ્નો અને શંકાઓ હતી તે દૂર કરવામાં આવી. બીજું, એ સ્પષ્ટ છે કે પીએમ બન્યા પછી પણ જો મોદી જમીન પર સૌથી વધુ પ્રચાર કરે છે તો તેનો ફાયદો પણ પાર્ટીને થાય છે.
જો રાજસ્થાનની જ વાત કરીએ તો ભાજપે આ વખતે 115 સીટો જીતવાનું કામ કર્યું છે, અહીં 95 સીટો એવી હતી જ્યાં પીએમ મોદીએ પોતે પ્રચાર કર્યો હતો અને જનતાને તેમના વતી વોટ કરવાની અપીલ કરી હતી. મોટી વાત એ છે કે જ્યાં પણ પીએમ મોદીએ પ્રચાર કર્યો, તે સીટ પર ભાજપનો વોટ શેર પણ 3 થી 6 ટકા વધ્યો. આ સિવાય પીએમ મોદીએ રાજસ્થાનની કુલ 19 સીટોને રોડ શો દ્વારા કવર કરી હતી, પરિણામો દર્શાવે છે કે ભાજપને અહીં 12 સીટો પર મોટી જીત મળી છે. એટલે કે પીએમ મોદીનો સ્ટ્રાઈક રેટ 82 ટકાની નજીક હતો.
પીએમ મોદી વિશે એમ પણ કહી શકાય કે છેલ્લા 9 વર્ષમાં તેમણે સતત પોતાને અપગ્રેડ કર્યા છે. તેમણે ન તો ભાજપને માત્ર શહેરી પક્ષો સુધી સીમિત રાખ્યું કે ન તો તેમણે માત્ર ઉચ્ચ જાતિ પર ધ્યાન આપ્યું. દેશની રાજનીતિને સમજીને, પીએમ મોદીએ સમયસર ગિયર બદલી નાખ્યા, મહિલાઓને તેમની રાજનીતિના કેન્દ્રમાં લાવ્યાં, OBC કેટેગરીમાં લાવ્યાં અને આ બધાંથી ઉપર ઊઠીને પોતાના માટે એક લાભાર્થી વોટ બેંક બનાવી.
હવે પીએમ મોદીએ એક ડગલું આગળ વધીને પોતાની જાતિનું રાજકારણ શરૂ કર્યું છે. તેમના માટે માત્ર ચાર જાતિઓ મહત્વની છે – યુવા શક્તિ, ખેડૂત શક્તિ, મહિલા શક્તિ અને ગરીબ શક્તિ. એટલે કે, આ વ્યૂહરચના હેઠળ, પીએમ એટલી મોટી વોટબેંક બનાવવા માંગે છે જે કોઈપણ ધર્મને ધ્યાનમાં લીધા વિના તેમનું સમર્થન કરશે.
બ્રાન્ડ રાહુલનું વિશ્લેષણ
કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીની રાજકીય સફર ઉતાર-ચઢાવથી ભરેલી રહી છે. તેઓએ માત્ર ઘણા પડકારોનો સામનો કર્યો છે એટલું જ નહીં, પરંતુ આપણે એ પણ કહેવું જોઈએ કે તેઓ સતત એવા વર્ણનનો પણ સામનો કરી રહ્યા છે જ્યાં તેમની ક્ષમતાઓ પર સતત પ્રશ્ન ઉઠાવવામાં આવે છે. 2014 થી 2019 સુધીની ચૂંટણી દરમિયાન રાહુલ ગાંધીની છબી એવી જોવા મળી હતી કે તેઓ દરેક વખતે એક જ મુદ્દા પર વાત કરે છે અને જમીની વાસ્તવિકતાથી દૂર રહીને માત્ર PM મોદી પર હુમલો કરવામાં જ માને છે.
પરંતુ પછી એક ભારત જોડો યાત્રાએ રાહુલ 2.0 ને જન્મ આપ્યો અને કોંગ્રેસ નેતાનો નવો લુક આખી દુનિયાની સામે આવ્યો. આ રાહુલ ગાંધી દેશની સમસ્યાઓને વધુ સારી રીતે સમજી રહ્યા હતા, તેઓ સામાન્ય લોકો સુધી વધુને વધુ પહોંચી રહ્યા હતા. જો કે છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી રાહુલની સામાન્ય માણસની રાજનીતિ ચર્ચામાં છે. તે ખેડૂતો સાથે મુલાકાત કરે છે, કુલીઓની વચ્ચે જાય છે, ખેડૂતો સાથે ખેતી કરે છે, અચાનક ટ્રેનમાં ચઢે છે અને મુસાફરો સાથે વાત કરે છે. રાહુલે ચોક્કસપણે અલગ વ્યૂહરચના પર કામ કર્યું છે.
સમસ્યા એ છે કે કોંગ્રેસના નેતાઓ હજુ પણ પીએમ મોદી પર અંગત પ્રહારો કરવાથી બચતા નથી. નિષ્ણાંતોનું માનવું છે કે આ વખતે કોંગ્રેસની ચૂંટણીમાં હારનું મોટું કારણ મોદી પરના વ્યક્તિગત હુમલા છે. રાહુલે જ સૌથી મોટો વ્યક્તિગત હુમલો કર્યો અને પીએમને યુક્તિ ગણાવી. હવે રાહુલની આ ભૂલ તેની બધી મહેનતને બરબાદ કરી રહી છે.
આ સમયે તેઓ એક અલગ કોમન મેન વોટબેંક બનાવવાની કોશિશ પણ કરી રહ્યા છે, તેઓ પણ જાતિ અને ધર્મથી ઉપર ઉઠીને એક મોટા વર્ગને પોતાના પક્ષમાં લાવવા માંગે છે, પરંતુ ફરક એટલો છે કે એક વ્યક્તિના શબ્દો બીજા કોઈને બોલે છે. એક તેને વધુ લોકપ્રિય બનાવી રહ્યો છે, જ્યારે બીજાના શબ્દો સંપૂર્ણપણે બેકફાયરિંગ છે.
