મૌલશ્રી શેઠ : અયોધ્યા જિલ્લાની બહાર, સરયુ નદીની પેલે પાર, એક ચહેરો નિયમિત આવર્તન સાથે દેખાય છે – હાઇવે પરના હોર્ડિંગ્સ પર, મહાપંચાયતની જાહેરાત કરતા બેનરો પર, દિવાલ પરના પોસ્ટરો પર અને રસ્તાની બંને બાજુ કોલેજોની બહાર. આ અત્યાર સુધી એક પરિચિત વ્યક્તિ છે: રેસલિંગ ફેડરેશન ઑફ ઈન્ડિયાના પ્રમુખ બ્રિજ ભૂષણ શરણ સિંહ, તે વ્યક્તિ છે જેમની સામે ભારતના કેટલાક ટોચના કુસ્તીબાજોએ જાતીય સતામણીના આરોપો લગાવ્યા છે અને એક મહિનાથી વધુ સમયથી વિરોધ પર બેઠા છે.
આ, ગોંડા જિલ્લામાં નવાબગંજ, સિંહનું નિર્વિવાદ ક્ષેત્ર છે, એક લેન્ડસ્કેપ જ્યાં તે શૈક્ષણિક સંસ્થાઓના એક સમૂહ અને યુવાનો અને ખેડૂતોને લક્ષિત યોજનાઓની શ્રેણી દ્વારા પ્રભુત્વ ધરાવે છે – એક ઉદારતા જેનાથી અહીં રહેતા અને કામ કરતા લોકોએ પ્રેમ કર્યો છે. થોડા લોકો સિંહ વિશે બોલે છે અને કેટલાક વિવાદ વિશે બોલવાનું ટાળી રહ્યા છે, જે મહિનાથી હેડલાઇન્સમાં છે.
આશરે 80,000 વિદ્યાર્થીઓ અને 3,500 શિક્ષકો સાથે, સિંહની માલિકીની અથવા સંલગ્ન 54 શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અયોધ્યા-ગોંડા હાઇવેની બંને બાજુએ છે, જે ચાર જિલ્લામાંથી પસાર થાય છે – ગોંડા, બલરામપુર, બહરાઇચ અને શ્રાવસ્તી. પરંતુ તે ગોંડા નગરથી લગભગ 45 કિમી દૂર નવાબગંજ છે, જે સિંહના સામ્રાજ્યનું મુખ્ય મથક છે, જેમાં કોલેજો ઉપરાંત, એક હોટેલ, એક શૂટિંગ રેન્જ અને રાષ્ટ્રીય કુસ્તી એકેડમીનો પણ સમાવેશ થાય છે.
ઓછી રોજગારીની તકો ધરાવતા પ્રદેશમાં, યુવાનો માટે વાર્ષિક ‘ટેલેન્ટ હન્ટ્સ’, કિસાન સન્માન – “પ્રગતિશીલ ખેડૂતો” ને ભેટ તરીકે આપવામાં આવતા મફત વાછરડા – અને સિંહ દ્વારા આયોજિત રમત-ગમત મેળાઓ રોકડ ઈનામો માટે પૂરતો ઉત્સાહ પેદા કરે છે જે તે આપે છે.
જીલ્લા કક્ષાની ‘ટેલેન્ટ હન્ટ’ એ ગોંડાની કોલેજ અને શાળા કેલેન્ડરમાં સૌથી અપેક્ષિત ઘટનાઓમાંની એક છે, જેમાં OMR પરીક્ષાના પેપરો જિલ્લાની અને તેની બહારની તમામ સંસ્થાઓમાં ફરતા કરવામાં આવે છે. વિજેતાને સામાન્ય રીતે મોટરસાઇકલ અથવા સ્કૂટી મળે છે, જ્યારે બીજા, ત્રીજા અને ચોથા ઇનામના વિજેતાઓને રૂ. 22,000 થી રૂ. 2,000 સુધીના રોકડ ઇનામ મળે છે.
“અમે છેલ્લા બે દાયકામાં બ્રિજ ભૂષણના સામ્રાજ્યનો ઉદય જોયો છે. તે બધું 1990 માં નવાબગંજમાં નંદિની નગર કૉલેજની સ્થાપના સાથે શરૂ થયું હતું, જેણે સત્તાવાર રીતે માત્ર 1995 માં જ કામ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું,” જિલ્લાના એક પીઢ ભાજપ નેતાએ જણાવ્યું હતું કે, સિંહે ટૂંક સમયમાં અન્ય વ્યવસાયિક સાહસો – શાળાઓની સાંકળ, કોલેજો, હોટલ અને હોસ્પિટલો શરૂ કરી.
બીજેપી નેતાના જણાવ્યા મુજબ, યુવાનોમાં સિંહનું અનુસરણ – સિંહ અયોધ્યાની સાકેત ડિગ્રી કોલેજમાં વિદ્યાર્થી સંઘના નેતા હતા – તેમનું 1980 અને 90ના દાયકામાં મંદિર આંદોલન તેમને નેતાઓની નજીક લાવ્યું. તેમણે ઉમેર્યું, “આજે, તેમના દ્વારા ચલાવવામાં આવતી સંસ્થાઓએ તેમને યુવાનો અને તેઓ જે લોકો સાથે કામ કરે છે તેમના પર સંપૂર્ણ પકડ કરાવી દીધી છે, કારણ કે અહીંની અર્થવ્યવસ્થા વ્યવહારીક રીતે તેમના વ્યવસાયોની આસપાસ ચાલે છે.”
સ્થાનિક નેતાઓ વાત કરે છે કે, કેવી રીતે સિંહ ઉદ્ઘાટન અને અન્ય કાર્યક્રમોમાં ભાગ લેવાનું પસંદ કરતા હતા, ત્યારે પણ તેમની પત્ની કેતકી દેવી સિંહ થોડા સમય માટે સાંસદ હતા
1991માં પ્રથમ વખત લોકસભામાં ચૂંટાયા, 66 વર્ષીય અથવા તેમની પત્ની લગભગ ત્યારથી જ ઉત્તર પ્રદેશના સાંસદ છે. 1996 માં, જ્યારે દાઉદ ઈબ્રાહિમના સહયોગીઓને કથિત રીતે આશ્રય આપવાના આરોપમાં ટાડા કેસમાં દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યા પછી સિંહને ટિકિટથી વંચિત કરી દેવામાં આવ્યા હતા, ત્યારે તેમની પત્ની કેતકીદેવી સિંહને ગોંડામાંથી ભાજપ દ્વારા મેદાનમાં ઉતારવામાં આવ્યા હતા અને જીત્યા હતા.
10 એકરમાં ફેલાયેલી નંદિની નગર કોલેજ અયોધ્યાની રામ મનોહર લોહિયા અવધ યુનિવર્સિટી સાથે જોડાયેલી છે. વિશાળ મેદાન, રમતના મેદાનો અને બેડમિન્ટન કોર્ટ સાથે, કોલેજ પાસે એવી સુવિધાઓ છે કે, જેની સાથે તે સંલગ્ન છે તે યુનિવર્સિટી પણ દાવો કરી શકતી નથી.
કોલેજ કેમ્પસમાં પાંચ મેટની અત્યાધુનિક ‘નેશનલ રેસલિંગ એકેડેમી’, સ્પોર્ટ્સ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા ચલાવવામાં આવતી નાની બે મેટની એકેડમી અને ગેલેરી અને જોવાનો વિસ્તાર ધરાવતો મોટો માટીનો ખાડો પણ છે. તાજેતરમાં સિનિયર નેશનલ રેન્કિંગ રેસલિંગ ટુર્નામેન્ટનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
પરંતુ તે સિંઘની ફાઇવ-મેટ એકેડમી છે – તેની એર-કન્ડિશન્ડ ગેલેરીઓ છે જે જમીનના મનોહર દૃશ્યો પ્રદાન કરે છે – તે અહીં ગર્વની વાત છે. આ એકેડમીના કોચમાં એલેક્ઝાન્ડર શોરેન્કો છે, જેમને “વિદેશી કોચ” કહેવામાં આવે છે.
શોરેન્કોને હજુ સુધી કોઈ હિન્દી શીખવી નથી અને તેમનું અંગ્રેજી એટલું કાર્યક્ષમ છે કે, તેને રેસલિંગ ફેડરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (WFI) દ્વારા લાવવામાં આવ્યા હતા, તેમને દર મહિને 2,000 ડોલર ચૂકવવામાં આવે છે અને તેનો કરાર સપ્ટેમ્બરમાં સમાપ્ત થાય છે.
અન્ય કોચ, પ્રેમચંદ યાદવ, કહે છે કે, બંને એકેડમીમાં મળીને 100 વિદ્યાર્થીઓ અને પાંચ કોચ છે – શોરેન્કો ઉપરાંત, એક એડહોક કોચ, એક ખેલો ઇન્ડિયા દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડતા કોચ, અને કૉલેજના બે “વ્યક્તિગત કોચ” છે.
યાદવ અને શારીરિક શિક્ષણ શિક્ષક નવીન સિંહે ધ્યાન દોર્યું કે, વિવાદ શરૂ થયો તે પહેલાં, બજરંગ પુનિયા અને સાક્ષી મલિક, અન્ય ટોચના કુસ્તીબાજો સિવાય, કોલેજમાં આવતા હતા અને અન્ય ઘણા કુસ્તીબાજોની જેમ, તાલીમ અને પ્રેક્ટિસ માટે વારંવાર કેમ્પસમાં રહેતા હતા.
કુસ્તી અકાદમીથી થોડાક મીટરના અંતરે, તાજેતરમાં સમાપ્ત થયેલા કિસાન સમારોહના ભૂતકાળના હોર્ડિંગ્સ, જેમાં ભૂષણ અને તેમની વહુ રાજશ્રી સિંહના ફોટા છે, અને એક સ્વિમિંગ પૂલની સામે – 2018માં મુખ્ય પ્રધાન યોગી આદિત્યનાથ દ્વારા ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું, મુખ્ય કોલેજ કેમ્પસમાં. હાલમાં ઉનાળુ વેકેશન માટે કોલેજ બંધ છે અને આસપાસ વિદ્યાર્થીઓ ઓછા છે.
જ્યારે તેણી કોલેજના ગેટમાંથી બહાર નીકળે છે, બિહારની BCA બીજા સેમેસ્ટરની વિદ્યાર્થી ખુશી સિંઘ, વાત કરવા માટે થોભી જાય છે, પરંતુ દિલ્હીમાં કુસ્તીબાજો દ્વારા તાજેતરના વિરોધનો ઉલ્લેખ કરતા અટકી જાય છે. “અમે તેના વિશે સાંભળ્યું છે પરંતુ અહીં કોઈ આ બધી ચર્ચા કરતુ નથી. હું આ કેમ્પસમાં એક વર્ષથી છું અને મેં આવી કોઈ ઘટના સાંભળી નથી.”
તેમની ઑફિસમાં, પ્રિન્સિપાલ બી એલ સિંઘ કહે છે, “અમારું ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર એટલું સારું છે કે, વર્ષોથી, કૉલેજે ઘણા સ્પોર્ટ્સ કેમ્પનું આયોજન કર્યું છે. અમારી પાસે માત્ર પડોશી વિસ્તારોમાંથી જ નહીં પરંતુ બિહાર અને નેપાળમાંથી પણ વિદ્યાર્થીઓ છે.”
નવાબગંજમાં નંદિની નગર લૉ કૉલેજ, નંદિની એજ્યુકેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, નંદિની નગર પીજી કૉલેજ, નંદિની નગર કૉલેજ ઑફ ફાર્મસી, એન્જિનિયરિંગ અને મેનેજમેન્ટ માટે નંદિની નગર ટેકનિકલ કૉમ્પ્લેક્સ, મહિલા શૈક્ષણિક તાલીમ કૉલેજ, 100 પથારીવાળી ગોનાર્ડ હોસ્પિટલ અને ટ્રોમા સેન્ટર, ગોનાર્ડ કૉલેજ ઑફ નર્સિંગ છે. અને પેરામેડિકલ, અને ચંદ્રભાન સિંઘ ઈન્ટર કોલેજ અને વિપિન બિહારી ગર્લ્સ સેકન્ડરી સ્કૂલ – આ બધું સિંઘ દ્વારા સ્થપાયેલ છે અથવા તેમના અને તેમના પરિવારના સભ્યો દ્વારા સંચાલિત છે.
પરિવાર નજીકના બલરામપુર જિલ્લામાં ઓછામાં ઓછી સાત શાળાઓ અને કોલેજો ધરાવે છે અથવા ચલાવે છે, બહરાઇચ જિલ્લામાં આઠ અને શ્રાવસ્તી જિલ્લામાં ત્રણ છે.
નંદિની નગર કોલેજથી થોડા કિલોમીટર દૂર સિંહનું મૂળ ગામ બિશ્નોહરપુર છે. અયોધ્યામાં 5 જૂને પ્રસ્તાવિત હવે રદ કરાયેલ રેલીના પોસ્ટર હજુ પણ ગામ તરફ જતા રસ્તાની બંને બાજુઓ પર લગાવવામાં આવ્યા છે.
અહીં સિંઘનું ઘર બે માળનું છે, જે ઘણા એકરમાં ફેલાયેલું છે, જેમાં લેન્ડસ્કેપ બગીચાઓ, એક ભવ્ય જીમ, છ SUVના કાફલા સાથે વિશાળ પાર્કિંગ વિસ્તાર અને પાછળના ભાગમાં પાર્ક કરાયેલ રોબિન્સન R-66 ટર્બાઇન હેલિકોપ્ટર છે. કેરટેકર કહે છે કે, હેલિકોપ્ટર દર બે-ત્રણ દિવસે ઉડે છે.
ઘરની બહાર, તળાવની પાર, 70 ગાયો માટે એક તબેલો અને શેડ છે. શેડના કેરટેકરનું કહેવું છે કે, સિંહ ઘણીવાર બેમાંથી કોઈ એક ઘોડા પર સવારી કરે છે. “ઘોડાઓને મલિક સાથે ખાસ લગાવ છે. તેઓ તેમને ઓળખે છે અને જ્યારે તેઓ તેની પર સવારી કરે છે ત્યારે તેમને જાણે છે.”
પરિવારના ઘરથી લગભગ 45 કિમી દૂર ગોંડાના પારસપુર ખાતે મહાકવિ તુલસીદાસ પીજી કૉલેજ છે, જે સિંહ સાથે સંકળાયેલી બીજી સંસ્થા છે.
એક ઝાડ નીચે ઊભા રહીને તેણી તેના મિત્રની રાહ જોઈ રહી છે, ત્યારે પાડોશમાં રહેતી BA પ્રથમ વર્ષની વિદ્યાર્થીની અંકિતા પાંડે કહે છે કે, તેણે સિંહ અને કુસ્તીબાજો વચ્ચેના વિવાદ વિશે સાંભળ્યું છે. “અમે કોલેજમાં તેની ચર્ચા કરતા નથી. અમને ફક્ત અમારા અભ્યાસની ચિંતા છે. પરંતુ જ્યારે મારા માતા-પિતા આ બધું સાંભળે છે, ત્યારે તેઓ ચિંતિત થઈ જાય છે, કારણ કે હું પણ કૉલેજમાં જઉં છું. તેમણ મને મોબાઈલ ફોન આપ્યો.
Disclaimer : આ આર્ટિકલ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત છે, મૂળ આર્ટિકલ વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો
