દિલ્હીમાં વહીવટી સેવાઓ પર ચૂંટાયેલી સરકારનો અધિકાર હશે. દિલ્હીની AAP સરકાર અને LG વિનય કુમાર સક્સેના વચ્ચે લાંબા સમયથી ચાલી રહેલા આ વિવાદ પર સુપ્રીમ કોર્ટે ગુરુવારે (11 મે, 2023) પોતાનો ચુકાદો આપ્યો છે. આ નિર્ણય બાદ હવે દિલ્હી સરકાર પાસે રાજધાનીમાં વહીવટી ફેરબદલ કરવાનો એટલે કે, અધિકારીઓની પોસ્ટિંગ અને ટ્રાન્ઝિટ ટ્રાવેલ સંબંધિત નિર્ણયો લેવાનો અધિકાર રહેશે.
ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડે કહ્યું કે, આ નિર્ણય બંધારણીય બેંચ દ્વારા સર્વસંમતિથી સંભળાવવામાં આવી રહ્યો છે. કોર્ટે કહ્યું કે, તે જસ્ટિસ ભૂષણના 2019ના નિર્ણય સાથે સહમત નથી અને રાજ્યની સત્તાઓ પર કેન્દ્રની દલીલો સાથે પણ અસંમત છે.
CJIએ કહ્યું કે, દિલ્હીમાં જવાબદાર ચૂંટાયેલી સરકાર છે, પરંતુ તેની પાસે સત્તા ઓછી છે. અરવિંદ કેજરીવાલ સરકાર અને કેન્દ્ર વચ્ચે વહિવટી ફેરબદલ કોણે નિયંત્રિત કરવું જોઈએ તે અંગે વિવાદ ચાલી રહ્યો હતો. અરવિંદ કેજરીવાલ સરકાર અને એલજી વિનય કુમાર સક્સેના વચ્ચે ઘણા સમયથી ટક્કર ચાલી રહી હોવાના અહેવાલો છે. આજે સુપ્રીમ કોર્ટની બંધારણીય બેંચે આ વિવાદાસ્પદ મામલામાં પોતાનો ચુકાદો સંભળાવ્યો છે.
પીએમ મોદીના નેતૃત્વમાં ભાજપ સરકારના તાનાશાહી પગલાંની હાર: જાસ્મીન શાહ
સુપ્રીમ કોર્ટે ચુકાદો જાહેર કર્યા પછી, AAP નેતા જસ્મીન શાહે દિલ્હીના લોકોને અભિનંદન સંદેશ વિસ્તૃત કર્યો. “દિલ્હીની જનતાને અભિનંદન!! અધિકારીઓ પર ચૂંટાયેલી સરકારનો અંકુશ આપતો આજનો SC ચુકાદો એ માત્ર AAP સરકાર માટે જ નહીં, પરંતુ લોકશાહીમાં વિશ્વાસ રાખનારા દરેકની જીત છે. PM મોદીની આગેવાની હેઠળની ભાજપ સરકારની સરમુખત્યારશાહી કાર્યવાહી માટે પણ મોટી હાર છે, “તેણે ટ્વિટર પર લખ્યું.
‘લેન્ડમાર્ક ચુકાદો’: રાઘવ ચઢ્ઢાએ દિલ્હી સરકારની તરફેણમાં SC ચુકાદો આપ્યો
સુપ્રીમ કોર્ટે દિલ્હીની AAP સરકારની તરફેણમાં આપેલા ચુકાદાને ‘સીમાચિહ્નરૂપ ચુકાદો’ ગણાવતા, પક્ષના સાંસદ રાઘવ ચઢ્ઢાએ ટ્વીટ કર્યું: “માનનીય સુપ્રીમ કોર્ટનો સીમાચિહ્નરૂપ ચુકાદો એક કડક સંદેશ મોકલે છે કે દિલ્હી સરકાર સાથે કામ કરતા અધિકારીઓ લોકોની સેવા કરવા માટે છે. દિલ્હીની ચૂંટાયેલી સરકાર દ્વારા અને બિનચૂંટાયેલા હડપખોરો દ્વારા શાસનને રોકવા માટે કેન્દ્ર દ્વારા પેરાશૂટ, એટલે કે એલજી.”
સુપ્રીમ કોર્ટે શું કહ્યું?
જસ્ટિસ ચંદ્રચુડ કહે છે: “જો લોકશાહી રીતે ચૂંટાયેલી સરકારને અધિકારીઓને નિયંત્રિત કરવાની સત્તા આપવામાં નહીં આવે, તો જવાબદારીની ટ્રિપલ ચેઇનનો સિદ્ધાંત નિરર્થક બની જશે.”
લોકશાહી સરકારમાં, વહીવટની વાસ્તવિક સત્તા સરકારના ચૂંટાયેલા હાથ પર રહેવી જોઈએ: SC
સરકારના લોકતાંત્રિક સ્વરૂપમાં, વહીવટની વાસ્તવિક સત્તા સરકારના ચૂંટાયેલા હાથ પર રહેવી જોઈએ, સુપ્રીમ કોર્ટ કહે છે. તેમણે ઉમેર્યું કે, “રાજ્યમાં યુનિયનની કારોબારી સત્તા કે જેના પર યુનિયન અને રાજ્યો બંને કાયદો ઘડી શકે છે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે મર્યાદિત છે કે રાજ્યનું શાસન સંઘ દ્વારા લેવામાં ન આવે. આનાથી શાસનની સંઘીય પ્રણાલી અને સિદ્ધાંતને સંપૂર્ણપણે રદ કરવામાં આવશે.”
આર્ટ 239Aનું વધુ પ્રતિનિધિત્વ લોકશાહી માટે અર્થઘટન કરવું આવશ્યક છે: SC
સુપ્રીમ કોર્ટ કહે છે: “કલમ 239AA દિલ્હીના રાષ્ટ્રીય રાજધાની પ્રદેશ માટે વિધાનસભાની સ્થાપના કરે છે. વિધાનસભાના સભ્યો દિલ્હીના મતદારો દ્વારા ચૂંટાય છે. આર્ટ 239A નું અર્થઘટન કરવું આવશ્યક છે, જેથી પ્રતિનિધિ લોકશાહીને આગળ ધપાવી શકાય.”
જસ્ટિસ ભૂષણના ચુકાદા સાથે સહમત થવામાં અસમર્થ કે દિલ્હી સરકારની સેવાઓ પર કોઈ સત્તા નથી: SC
સુપ્રીમ કોર્ટનું માનવું છે કે, તે ન્યાયમૂર્તિ ભૂષણના ચુકાદા સાથે સંમત થવામાં અસમર્થ છે કે, દિલ્હી સરકારને તમામ સેવાઓ પર કોઈ સત્તા નથી.
સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાના નિર્ણયમાં કેન્દ્રને માત્ર દિલ્હીમાં પોલીસ, જમીન અને જાહેર વ્યવસ્થા અંગે નિર્ણય લેવાનો અધિકાર આપ્યો છે. કોર્ટે અવલોકન કર્યું હતું કે દિલ્હી સરકાર અન્ય રાજ્યોની જેમ સ્વભાવે પ્રતિનિધિ છે અને કેન્દ્રની સત્તાનું વધુ વિસ્તરણ બંધારણીય યોજનાની વિરુદ્ધ હશે. કોર્ટે કહ્યું, “રાજ્યો પાસે પણ સત્તા છે પરંતુ રાજ્યની કારોબારી શક્તિ કેન્દ્રના હાલના કાયદાને અધીન છે. એ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે, રાજ્યોનું શાસન કેન્દ્ર દ્વરા પોતાના હાથમાં ન લેવું જોઈએ.
શું હતો વિવાદ?
અરવિંદ કેજરીવાલ સરકાર અને કેન્દ્ર વચ્ચે વહિવટી ફેરબદલ કોણે નિયંત્રિત કરવું જોઈએ તે અંગે વિવાદ ચાલી રહ્યો હતો. CJIએ કહ્યું કે દિલ્હીમાં જવાબદાર ચૂંટાયેલી સરકાર છે, પરંતુ તેની પાસે સત્તા ઓછી છે. વહીવટી ફેરબદલનું નિયંત્રણ કોની પાસે હોવુ જોઈએ. તે મામલે કેજરીવાલ અને કેન્દ્ર સરકાર વચ્ચે વિવાદ ચાલી રહ્યો હતો. . અરવિંદ કેજરીવાલ સરકાર અને એલજી વિનય કુમાર સક્સેના વચ્ચે ઘણા સમયથી ટક્કર ચાલી રહી હોવાના અહેવાલો છે. આજે સુપ્રીમ કોર્ટની બંધારણીય બેંચે આ વિવાદાસ્પદ મામલામાં પોતાનો ચુકાદો સંભળાવ્યો છે.
આ કિસ્સામાં, કોર્ટની બે જજની બેન્ચે ફેબ્રુઆરી 2019માં રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં વહીવટી સેવાઓના સંદર્ભમાં દિલ્હી સરકાર અને કેન્દ્રની સત્તાઓ પર વિભાજિત ચુકાદો આપ્યો હતો. ત્યારબાદ આ મામલો ત્રણ જજની બેંચ પાસે ગયો, જેણે મે 2022માં તેને બંધારણીય બેંચને મોકલી આપ્યો.
