Ex-Maoist Leader Rao Sonu Interview: લગભગ અડધી સદી સુધી, તેઓ ભૂગર્ભમાં રહ્યા. પ્રતિબંધિત સંગઠન CPI (માઓવાદી) ના સેન્ટ્રલ કમિટી (CC) અને પોલિટબ્યુરો ના સભ્ય, 70 વર્ષીય મલ્લોજુલા વેણુગોપાલ રાવ ઉર્ફે સોનુ ને માઓવાદીઓના વૈચારિક એકમના વડા માનવામાં આવતા હતા. તેમના માથા પર ₹1 કરોડનું ઇનામ હતું. આ વર્ષે ઓક્ટોબરમાં મહારાષ્ટ્રના ગઢચિરોલીમાં આત્મસમર્પણ કર્યા પછી, તેમણે ધ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસને આપેલા ઇ-મેઇલ ઇન્ટરવ્યૂમાં સશસ્ત્ર ક્રાંતિની નિષ્ફળતા અંગે ચોંકાવનારી કબૂલાત કરી છે. અહીં, તેમના ભૂગર્ભ જીવન, પક્ષની ભૂલો અને આત્મસમર્પણના નિર્ણયના મુખ્ય અંશો પ્રસ્તુત છે.
પ્રેરણા અને આદિવાસી જીવન: એક સુવર્ણ પ્રકરણ
રાવના જણાવ્યા મુજબ, તેમના પિતા સ્વતંત્રતા સેનાની હતા અને મોટા ભાઈ કિશનજી (Kishanji) રેડિકલ સ્ટુડન્ટ્સ યુનિયન (RSU) ના સ્થાપક હતા. તેલંગાણામાં દમનકારી સામંતશાહી વ્યવસ્થા અને સામાજિક પરિસ્થિતિઓથી પ્રેરિત થઈને તેઓ 1980 સુધીમાં પાર્ટીના સભ્ય બન્યા.
તેમના માટે, જંગલમાં વિતાવેલું જીવન એક ‘સુવર્ણ પ્રકરણ’ હતું, જ્યાં તેઓ આદિવાસીઓ સાથે જોડાયેલા હતા.
“વન ચળવળમાં મારું જીવન એક સુવર્ણ પ્રકરણ રહ્યું છે… હું એવા લોકોના જીવન સાથે જોડાયેલો હતો જેમને ‘અસંસ્કારી’ માનવામાં આવતા હતા… તેમના પર વન વિભાગનો ઘણો અત્યાચાર હતો. માઓવાદી પક્ષે તે પ્રદેશને દલિત વર્ગોને સશક્ત બનાવવા માટે પ્રારંભિક બિંદુ તરીકે પસંદ કર્યો.”
જોકે, તેમણે સ્વીકાર્યું કે પક્ષે છેલ્લા અડધી સદીમાં કરેલી ભૂલોને કારણે આંદોલનને આગળ વધારી શક્યો નહીં.
નિર્ણયનો વળાંક: જ્યારે આંદોલન ‘મૂર્ખામીભર્યું’ લાગ્યું
રાવે સ્પષ્ટ કર્યું કે તેમણે ક્યારેય અંગત સંઘર્ષોને કારણે શરણાગતિ વિશે વિચાર્યું નહોતું. પરંતુ સમય જતાં, તેમને સમજાયું કે પક્ષ બદલાતી પરિસ્થિતિઓ અનુસાર પોતાની વિચારધારાને સમૃદ્ધ બનાવવામાં નિષ્ફળ ગયો છે.
આત્મસમર્પણ માટેના મુખ્ય કારણો:
- બદલાતી પરિસ્થિતિ: 1980ના દાયકાની પરિસ્થિતિઓ 21મી સદીમાં નથી. છેલ્લા 25 વર્ષોમાં દેશની આર્થિક વ્યવસ્થામાં નોંધપાત્ર ફેરફારો થયા છે.
- સશસ્ત્ર સંઘર્ષની નિષ્ફળતા: “જેમ જેમ આંદોલન નબળું પડ્યું… તેમ તેમ એક પછી એક નુકસાનનો સામનો કરતા અમને સમજાયું કે સશસ્ત્ર સંઘર્ષને વળગી રહેવું… મૂર્ખામીભર્યું રહેશે.”
- બસવરાજનું મૃત્યુ: તેમના પક્ષના મહાસચિવ કોમરેડ બસવરાજ (Nambala Keshav Rao) એન્કાઉન્ટરમાં માર્યા ગયા ત્યારે તેઓ સશસ્ત્ર સંઘર્ષને હંગામી ધોરણે બંધ કરવાના નિર્ણય પર આવ્યા હતા. રાવે તેમના વિશ્વાસુ સાથી તરીકે આ નિર્ણયને સામૂહિક રીતે આગળ વધારવા માટે આત્મસમર્પણ કર્યું.
જ્યારે 2011 માં તેમના ભાઈ કિશનજીની હત્યા થઈ, ત્યારે રાવે ભૂલો સુધારવા માટે CC માં રહેવાનું પસંદ કર્યું, પરંતુ 2020 માં તેમના વિચારો CC એ નકારી કાઢ્યા. જોકે પાછળથી પક્ષે ભૂલો સ્વીકારી, ત્યાં સુધીમાં પરિસ્થિતિ કાબૂ બહાર નીકળી ગઈ હતી.
માઓવાદીઓની ભૂલો અને ભવિષ્યનો સંદેશ
વૈચારિક વડા તરીકે, રાવે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું કે આંદોલન નિષ્ફળ જવામાં પક્ષની જ ભૂલો જવાબદાર છે.
- પાયો ગુમાવવો: “અમારી પાર્ટીની સૌથી મોટી ભૂલ એ હતી કે પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિઓમાં લોકોનું નેતૃત્વ કરવા સક્ષમ કેડર નહતી.
- રાજ્યની શક્તિનું ઓછું આંકવું: “અમારા પક્ષે ભારતીય રાજ્યની શક્તિને ઓછી આંકી.”
- હિડમાનું મૃત્યુ: રાવે તેના નજીકના સાથી અને બહાદુર કમાન્ડર માધવી હિડમાના મૃત્યુ પર દુઃખ વ્યક્ત કર્યું, કહ્યું કે પક્ષ આવા તેજસ્વી યુવાનોને બચાવવામાં નિષ્ફળ ગયો.
તેમનો અંતિમ સંદેશ હજી પણ ભૂગર્ભમાં રહેલા સાથીઓ માટે છે:
“ભારતમાં સશસ્ત્ર સંઘર્ષ નિષ્ફળ ગયો છે… અમે બધાને શસ્ત્રો મુકવા, ભૂગર્ભ જીવન છોડીને વિશાળ જનતા પાસે આવવા… અને ખોટી પ્રતિષ્ઠાને વળગી રહેવાનું બંધ કરવા વિનંતી કરીએ છીએ.”
વ્યક્તિગત જીવન અને વારસો
50 વર્ષના ભૂગર્ભ જીવન પછી, રાવે કહ્યું કે તેમનું ઘર અને સંબંધીઓ આ દેશના લોકો છે.
“ગઈકાલ સુધી, હું અજાણ્યો હતો. હવે, હું જાણીતો બનવા માંગુ છું. હું લોકોમાં જાણીતો બનવા માંગુ છું.” તેમણે તેમની પત્ની વિમલા ચંદ્ર સિદામ ઉર્ફે તારક્કા ને પણ પક્ષની લાચાર પરિસ્થિતિ સમજાવીને બહાર મોકલી દીધા હતા. આ કબૂલાત એવા સમયે આવી છે જ્યારે સશસ્ત્ર સંઘર્ષનો માર્ગ અપનાવનારાઓ માટે ભવિષ્યનો માર્ગ લગભગ અંધકારમય બની ગયો છે.
તમે લાંબા સમયથી ઘરથી દૂર હતા. હવે તમારા માટે ઘર શું છે?
મલ્લોજુલા વેણુગોપાલ રાવ: હા, મેં મારી યુવાનીમાં ઘર છોડી દીધું હતું. લગભગ અડધી સદી સુધી, હું મારા ઘર અને સંબંધીઓથી દૂર હતો. અત્યારે પણ, હું લોકોમાં રહેવા માંગુ છું. ગઈકાલ સુધી, હું અજાણ્યો હતો. હવે, હું જાણીતો બનવા માંગુ છું. હું લોકોમાં જાણીતો બનવા માંગુ છું. મારું ઘર અને સંબંધીઓ આ દેશના લોકો છે.
આગામી 10 વર્ષમાં તમે તમારી જાતને અને તમારી પત્નીને ક્યાં જુઓ છો?
મલ્લોજુલા વેણુગોપાલ રાવ: ભવિષ્ય નક્કી કરશે.
જ્યારે રાજ્યના દમનનો સામનો કરવો પડે છે, ત્યારે કેટલાક કહે છે કે ભાગી જવું ઠીક નથી. આવા લોકો પ્રત્યે તમારો શું પ્રતિભાવ છે?
મલ્લોજુલા વેણુગોપાલ રાવ: આખરે, પાર્ટી અને તેનું નેતૃત્વ પોતાની ભૂલોને કારણે આ તબક્કે પહોંચ્યા છે. આ કમનસીબ પરિસ્થિતિ માટે સેન્ટ્રલ કમિટી (CC) એ સંપૂર્ણ જવાબદારી લેવી જોઈએ. મેં મારી જવાબદારી સ્વીકારી, લોકો સમક્ષ જાહેરમાં મારી ભૂલ સ્વીકારી અને ગુમનામ જીવનમાંથી બહાર આવ્યો. મેં બાકીના નેતાઓને પણ આવું જ કરવા વિનંતી કરી.
છત્તીસગઢમાં સુરક્ષા દળો સાથેની અથડામણમાં 12 નક્સલીઓ ઠાર, 3 સૈનિકો શહીદ
શું તમે ભવિષ્યમાં ચૂંટણી લડશો?
મલ્લોજુલા વેણુગોપાલ રાવ: સૌપ્રથમ, હું સ્પષ્ટ કરવા માંગુ છું કે પાર્ટીએ ચૂંટણીના બહિષ્કારને વ્યૂહાત્મક મહત્વ આપ્યું છે, જ્યારે તે લેનિનવાદી સિદ્ધાંતની વિરુદ્ધ છે. યુક્તિની રીતે, ચૂંટણીનો ઉપયોગ કોઈપણ વ્યક્તિ પોતાના કાર્યને આગળ વધારવા માટે કરી શકે છે.
