મેન અમન સિંહ છિના, સૌરભ પરાશર : હિમાચલ પ્રદેશમાં ગયા અઠવાડિયે ભારે વરસાદને કારણે રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ 5 પર કાલકા-શિમલા રોડના 40 કિલોમીટર લાંબા પરવાનુ-સોલન સેક્શનના કેટલાક ભાગોમાં ભૂસ્ખલન થયા બાદ, ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ અને નિષ્ણાતોએ જણાવ્યું હતું કે, જો રસ્તાને પહોળો કરવાની તાત્કાલિક જરૂર હતી, તો પણ રસ્તાનું સંરેક્ષણ કરી શકાય છે. રસ્તાઓ ડાયવર્ટ કરવામાં આવ્યા છે અથવા ટનલ બનાવવામાં આવી છે.
“પર્વતોની લગભગ ઊભી કટીંગ (પર્વતોની) ઢોળાવને અસ્થિર બનાવી રહી છે. વરસાદ પડે કે ન પડે તેનાથી કોઈ ફરક પડતો નથી. પંજાબ યુનિવર્સિટીના ભૂસ્તરશાસ્ત્ર વિભાગના માનદ પ્રોફેસર અને ભારતીય ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય સર્વેક્ષણના પૂર્વ ડિરેક્ટર ઓમ ભાર્ગવે જણાવ્યું હતું કે, “વહેલા કે પછી, ઢાળ સંતુલન હાંસલ કરવા માટે નીચે સરકવા માંડશે.”
વર્ટિકલ કટિંગનો અર્થ એ છે કે, પર્વતનો ઢોળાવ 90 ડિગ્રીની ખૂબ નજીક બની જાય છે, જ્યારે ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓના મતે ઢાળ 60 ડિગ્રીથી ઓછો હોવો જોઈએ. હાઈવેના ઢોળાવ પર સતત ભૂસ્ખલન અને પથ્થરોનો વરસાદ થઈ રહ્યો છે, જેના કારણે હાઈવેની એક લેન પર નિયમિત અંતરે ટ્રાફિક અવરોધાય છે.
રાજ્ય સરકાર પાસે ઉપલબ્ધ માહિતી મુજબ, છેલ્લા પખવાડિયામાં જ હાઈવે પર લગભગ બે ડઝન ભૂસ્ખલનની ઘટનાઓ નોંધાઈ છે. જેના કારણે વાહનોને ચંદીગઢ અને શિમલા વચ્ચે લાંબો અંતરનું ચક્કર લગાવવું પડ્યું હતું.
ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ અને નિષ્ણાતોએ શિમલા અને હિમાચલ પ્રદેશના અન્ય વિસ્તારો વચ્ચે સારી કનેક્ટિવિટી માટે, જે રીતે પરવાનુ-સોલન વિભાગને બે લેનથી ચાર લેન સુધી પહોળો કરવામાં આવ્યો હતો, તેના પર નારાજગી વ્યક્ત કરી છે. આ માર્ગને 2021માં કેન્દ્રીય માર્ગ પરિવહન અને ધોરીમાર્ગ મંત્રી નીતિન ગડકરી દ્વારા જાહેર ઉપયોગ માટે ખોલવામાં આવ્યો હતો.
5 ઓગસ્ટના રોજ, NHAI પ્રાદેશિક વડા અબ્દુલ બાસિતે સ્વીકાર્યું હતું કે, રાજ્યમાં ઓથોરિટીના પ્રથમ પરવાનુ-સોલન પ્રોજેક્ટમાં કેટલીક “ક્ષતિઓ” હતી. હાઇવે ત્રણ વિભાગોમાં વહેંચાયેલો છે – પરવાનુથી સોલન (40 કિમી); સોલન થી કૈથલીઘાટ (23 કિમી); અને કૈથલીઘાટ થી ધલ્લી (27 કિમી).
NHAI એ શું જવાબ આપ્યો?
નેશનલ હાઈવે ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા (NHAI) કાલકા-શિમલા વિભાગના પ્રોજેક્ટ ડિરેક્ટર આનંદ ધૈયાએ “અવૈજ્ઞાનિક” બાંધકામના દાવાઓને નકારી કાઢતા કહ્યું કે, “જો કે મેં તાજેતરમાં જ આ વિભાગનો હવાલો સંભાળ્યો છે, હું જણાવવા માંગુ છું કે, NHAI તમામ પાસાઓનું પાલન કરે છે.” નિયમો અને કાયદા પ્રમાણે. પર્વતને કાપવો એ અવૈજ્ઞાનિક હતું એમ કહેવું ખૂબ જ સરળ છે. જેઓ આ કટીંગને ‘અવૈજ્ઞાનિક’ કહે છે, તેઓએ અમને જણાવવું જોઈએ કે, તેઓ શું ‘વૈજ્ઞાનિક’ કારણ માને છે.
હાઇવે પર થયેલા નુકસાનના કારણોનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે 12-15 ઓગસ્ટ સુધી હિમાચલ પ્રદેશમાં NHAI (પ્રોજેક્ટ્સ)ના સભ્ય આર.કે. પાંડે સાથે IIT રૌરકે અને IIT મંડીના બે-બે પ્રોફેસરોનો સમાવેશ કરતી ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિ હિમાચલ પ્રદેશમાં હતી. ધૈયાએ કહ્યું, “જો કે ટીમ કુલ્લુ-મનાલી હાઇવે પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે, અમે તેમને કાલકા-શિમલા સેક્શનની પણ મુલાકાત લેવા વિનંતી કરી છે.”
પંજાબ યુનિવર્સિટીના ભૂસ્તરશાસ્ત્ર વિભાગના પૂર્વ પ્રોફેસર અને વડા અરુણદીપ અહલુવાલિયાએ જણાવ્યું હતું કે, પ્રદેશના ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓએ હંમેશા પર્વતીય ઢોળાવને સાવચેતીપૂર્વક સંભાળવાની હિમાયત કરી છે. તેમણે કહ્યું કે, “આ શિવાલિક પર્વતો, જ્યાં રસ્તો બનાવવામાં આવ્યો, તે હિમાલય પછી ઉભરી આવેલા સૌથી યુવા પર્વતો છે. તે સૌથી નરમ ખડકો છે, તેની સારી રીતે સાર સંભાળ રાખવાને બદલે તેની સાથે ક્રૂરતા કરવામાં આવી છે.”
પરવાનો-સોલન વિભાગમાં ખડકોની રચનાના જોખમો બાંધકામ ટીમ માટે સંપૂર્ણપણે અજાણ્યા ન હતા. જ્યારે આ રોડ પઙોળો કરવાનો પ્રોજેક્ટ ચાલી રહ્યો હતો અને 2017 માં વારંવાર ભૂસ્ખલનનો સામનો કરી રહ્યા હતા, ત્યારે સેન્ટ્રલ રોડ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CRRI) દ્વારા રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ – 5, હિમાચલ પ્રદેશ પર ગંભીર ભૂસ્ખલનની તપાસ અને ઉપચારાત્મક પગલાંની ડિઝાઇન’ શીર્ષકનો અભ્યાસ. GR ઇન્ફ્રાપ્રોજેક્ટ લિમિટેડ દ્વારા પ્રાયોજિત કરવામાં આવ્યો હતો, આ કંપની રસ્તો પહોળો કરવાનો પ્રોજેક્ટ હાથ ધરી રહી છે.
પીએસ પ્રસાદ, પ્રિન્સિપલ સાયન્ટિસ્ટ અને કિશોર કુમાર, ચીફ સાયન્ટિસ્ટ, ભૂ તકનીક એન્જિયર વિભાગ, સીએસઆઈઆર-સીઆરઆરઆઈ, નવી દિલ્હી દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલી વિગતવાર તપાસ જણાવે છે કે, “કટીંગ કર્યા પછી મોટા ભાગના ઢોળાવ અસ્થિર બની ગયા હતા, આંશિક રૂપે પ્રાકૃતિક માટી અને ખડકો સાથેના જોઈન્ટમાં આંશિક રીતે ફ્રેક્ચર થઈ ગયા હતા.રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગનો આ 40 કિમીનો વિસ્તાર સમગ્ર સંરેક્ષણમાં ભૂસ્ખલન/પથરાનો વરસાદ/કાટમાળના રૂપમાં ઢોળાવની અસ્થિરતાનો અનુભવ કરે છે. Km 67.0 થી Km 106.39 વચ્ચેના કુલ 95 સ્થાનોને ભૂસ્ખલન/પથ્થર પડવાની સંભાવના તરીકે ઓળખવામાં આવ્યા છે, જેમાં 18 સ્થાનોને ગંભીર તરીકે સીમાંકન કરવામાં આવ્યા છે, જેના પર તાત્કાલિક ધ્યાન આપવાની જરૂર છે.
રેલવે અહેવાલ
આ સિવાય, ઉત્તર રેલ્વેના એક આંતરિક અહેવાલમાં યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ, 120 વર્ષ જૂના કાલકા-શિમલા રેલ ટ્રેકને “સંકટમાં મુકવા” માટે માર્ગ નિર્માણ પ્રવૃત્તિને જવાબદાર ઠેરવવામાં આવી છે. રેલ્વેએ 96.6-કિમીના ટ્રેક પર લગભગ 135 સ્થાનો પર થયેલા નુકસાન માટે NHAI દ્વારા હાઇવે તરફથી ટ્રેક તરફ ગટરોના અનિયંત્રિત વિસર્જન અને ઢોળાવ કાપવાને જવાબદાર ગણાવ્યું છે.
રેલવેના એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, “જો કે સોલન-શિમલા સેક્શન પર 35 સ્થળોએ સમારકામ કર્યા પછી સેવા પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવી હતી, પરંતુ તાજેતરના વાદળ ફાટવાના કારણે ટ્રેકને ફરી નુકસાન થતાં 14 ઓગસ્ટના રોજ તેને ફરીથી સ્થગિત કરવામાં આવી હતી.” ટ્રેકની નીચેનો આખો રેક ધોવાઈ ગયો હતો.”
આ પણ વાંચો –
અંબાલાના ડિવિઝનલ રેલવે મેનેજર મનદીપ સિંહ ભાટિયાએ જણાવ્યું હતું કે, “કાલકા-શિમલા ટ્રેકને નુકસાન NHAI દ્વારા કરવામાં આવેલા અવૈજ્ઞાનિક બાંધકામને કારણે થયું હતું. દિલ્હીમાં રેલવે સત્તાવાળાઓએ આ મામલો NHAI સાથે ઉઠાવવો પડશે.
Disclaimer : આ આર્ટિકલ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત છે, મૂળ આર્ટિકલ વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો
