Maharashtra Politics, મહારાષ્ટ્રનું રાજકારણ : છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં મહારાષ્ટ્ર રાજકારણમાં એવી રાજકીય ઘટનાઓ બની છે કે તેણે બે સૌથી મોટા નેતાઓની રાજનીતિ પર ઊંડી અસર છોડી છે. એક પૂર્વ સીએમ ઉદ્ધવ ઠાકરે અને બીજા શરદ પવાર. શરદ પવારને સૌથી મોટો રાજકીય ફટકો તેમના જ ભત્રીજા જે અજીત તરફથી મળ્યો છે. પહેલા માત્ર બળવો હતો, પછી પાર્ટી તૂટી અને હવે એનસીપીએ નામ લીધું છે. ચૂંટણી પંચે પણ તેની મંજૂરીની મહોર મારી દીધી છે, તેથી કાયદાકીય સુરક્ષા ગોઠવવામાં આવી છે.
અત્યારે મહારાષ્ટ્રની રાજનીતિને સાદી ભાષામાં સમજીએ તો બે સૌથી મોટી પાર્ટીઓ હવે બે ભાગમાં વહેંચાઈ ગઈ છે. એનસીપી જે શરદ પવારની હતી તે હવે અજીત પાસે ગઈ છે. મોટી વાત એ છે કે નામ અને ચૂંટણી ચિન્હ પણ અજીતની સાથે જ ગયા છે, એટલે કે અસલી NCP હવે તેમની છે. બીજી બાજુ બાળાસાહેબ ઠાકરેએ રચેલી શિવસેના છે. તે પક્ષ જેણે હંમેશા મરાઠાઓ અને હિંદુઓને આકર્ષીને મહાન રાષ્ટ્રની રાજનીતિમાં સક્રિય ભૂમિકા ભજવી છે.
મહારાષ્ટ્ર રાજકારણ : ઉદ્ધવ-પવારની એ જ પીડા, એ જ પડકારો
પરંતુ હાલમાં એ જ શિવસેના બે ભાગમાં વહેંચાઈ ગઈ છે. અહીં પણ NCP જેવી જ સ્થિતિ જોવા મળી રહી છે. બળવાખોર સીએમ એકનાથ શિંદેને પુરસ્કાર આપવામાં આવ્યો છે, શિવસેના તેમને સોંપવામાં આવી છે, જ્યારે ઉદ્ધવ ઠાકરે ખાલી હાથે રહી ગયા છે. બંને કેસમાં સામાન્ય બાબત એ છે કે ચૂંટણી પંચના નિર્ણયને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો છે. હવે કોર્ટનો નિર્ણય જ્યારે પણ આવશે ત્યારે આવશે, પરંતુ લોકસભાની ચૂંટણી ખૂબ જ નજીક છે ત્યારે આ બે ઘટનાઓની મોટી અસર થવાની છે.
હવે આ અસરનું બે રીતે વિશ્લેષણ કરવું પડશે. વિપક્ષના દૃષ્ટિકોણથી એક મુદ્દો એવો છે કે જ્યાં ભારત ગઠબંધન વિશે વાત થશે અને મહા વિકાસ અઘાડીની પણ ચર્ચા થશે. બીજો મુદ્દો ભાજપને સંભવિત લાભનો રહેશે. સવાલ એ રહેશે કે શું શિંદે અનેઅજીતના આવવાથી મહારાષ્ટ્રમાં 48 બેઠકો પર ભાજપ માટે વાતાવરણ મજબૂત બનશે?
મહારાષ્ટ્ર રાજકારણ : શરદ પવારના આંચકાની વિપક્ષ પર અસર?
એનસીપીની ઓળખ ચોક્કસપણે શરદ પવારને આભારી છે, પરંતુ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં અજિત પવારે પણ પોતાની સ્થિતિ મજબૂત કરી છે. તેમની પાસે એક વિશાળ સમર્થન આધાર અને સમર્થન પણ છે. આ કારણસર અજિતે બળવો કર્યો ત્યારે છગન ભુજબળ, દિલીપ વાલસે પાટીલ અને શરદ પવારના નજીકના ગણાતા ધનંજય મુંડે પણ તેમની સાથે જોડાયા હતા. આ બધા એવા નેતાઓ છે જેમના કારણે મહારાષ્ટ્રમાં એનસીપી ઉભી હતી અને શરદ પવારની રાજનીતિ પણ ચાલી રહી હતી. પરંતુ હવે તે બધા બીજી બાજુથી બેટિંગ કરવા જઈ રહ્યા છે, તેની અસર થવાની જ છે.
મહારાષ્ટ્ર રાજકારણ : ઉદ્ધવના આંચકાની શું અસર થશે?
ઉદ્ધવ ઠાકરેની વાત કરીએ તો તેમની રાજનીતિ પણ આંચકામાંથી બહાર આવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. શિવસેનાની ચાવી એકનાથ શિંદે સુધી પહોંચી હોવાથી તેમની પાસે પણ બહુ વિકલ્પ બચ્યો નથી. નિષ્ણાતો માને છે કે ઉદ્ધવને હવે એવા લોકોનો ટેકો છે જેમણે તેમને અને તેમની શિવસેનાને રાજ્યના રાજકારણમાં સક્રિય રાખ્યા હતા. ઉદ્ધવની તરફેણમાં માત્ર એક જ વસ્તુ કામ કરતી જણાય છે, તે છે સહાનુભૂતિનું પરિબળ. વાસ્તવમાં, જે રીતે ઉદ્ધવને સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપવું પડ્યું, તે પછી જે રીતે શિંદેએ બળવો કર્યો અને મોટાભાગના ધારાસભ્યોને અલગ કર્યા, ઉદ્ધવ એકલા પડી ગયા.
હવે આ એકલતા પોતે પીડિત કાર્ડ રમવાની તક બની શકે છે. કોઈપણ રીતે, રાજકારણમાં ઘણી વખત આ સહાનુભૂતિ તમામ સમીકરણો અને મુદ્દાઓ કરતાં વધી જાય છે. 1984ની ચૂંટણીમાં રાજીવ ગાંધીની સરકારને મળેલો 400 પ્લસ જનાદેશ તેનું સૌથી સચોટ ઉદાહરણ છે. જો કે, આ સહાનુભૂતિનો એંગલ શરદ પવાર પર પણ લાગુ થવાનો છે, 40 વર્ષથી વધુ સમયથી રાજકારણમાં રહેલા પવાર લોકોમાં લોકપ્રિય છે. 83 વર્ષની ઉંમરે પણ જ્યારે તે હાર ન માનવાની વાત કરે છે ત્યારે લોકોના દિલ પણ પીગળી જાય છે.
મહારાષ્ટ્ર રાજકારણ : નવી ઓળખ ઊભી કરવી એ એક પડકાર છે, ગ્રામીણ મતદારોમાં જાગૃતિનો અભાવ
પરંતુ શરદ પવાર અને ઉદ્ધવ ઠાકરે પણ સમાન પડકારનો સામનો કરે છે. તે પડકાર છે પોતાની ઓળખ સ્થાપિત કરવાનો. આજે પણ બધા શરદ પવારને એનસીપી પ્રમુખ તરીકે યાદ કરે છે, જ્યારે શિવસેના પણ ઉદ્ધવના નામ સાથે જોડાયેલી છે. પરંતુ જ્યારે મતદાનનો સમય આવશે ત્યારે બંને નેતાઓની પાર્ટીઓ અલગ-અલગ નામ અને અલગ-અલગ પ્રતિક સાથે ઉભા રહેશે. આવી સ્થિતિમાં, મતદારોને, ખાસ કરીને ગ્રામીણ મતદારોને ટુંક સમયમાં કેવી રીતે જાગૃત કરવા, તેમને કેવી રીતે સમજાવવું કે તેમણે એનસીપી કે શિવસેનાને મત ન આપવો જોઈએ, પરંતુ તેમની નવી પાર્ટીને મત આપવો જોઈએ, આ એક મોટી બાબત બની રહી છે. પડકાર
આ જેટલું નાનું લાગે છે, તેની ભારે અસર થઈ છે. આજે પણ દેશના ઘણા ભાગોમાં એવું કહીને મત આપવામાં આવે છે કે અમે કમળનું બટન દબાવીશું અથવા ધનુષ અને તીર સાથે જઈશું. સામાન્ય રીતે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં આવું થતું જોવા મળે છે, આવી સ્થિતિમાં નવા પક્ષો વિશે જેટલી જલ્દી જાગૃતિ લાવવામાં આવશે તેટલો ફાયદો આ બંને નેતાઓને થશે.
જો કે, મહારાષ્ટ્ર રાજકારણની અસર માત્ર ઉદ્ધવ કે શરદ પવાર સુધી સીમિત રહેવાની નથી. એ ન ભૂલવું જોઈએ કે ઈન્ડિયા એલાયન્સ રાષ્ટ્રીય સ્તરે રચાયું છે, મહારાષ્ટ્રમાં પણ તેના હેઠળ ચૂંટણી લડવાની તૈયારીઓ થઈ રહી છે. પરંતુ જે રીતે સ્થિતિ બની છે, શરદ પવાર, ઉદ્ધવ ઠાકરે અને કોંગ્રેસ માટે રસ્તો સરળ નથી. તે સમજી શકાય છે કે જો એનસીપી એક થઈ ગઈ હોત અને શિવસેનામાં કોઈ વિભાજન ન થયું હોત, તો આ વખતે ભાજપને જોરદાર ટક્કર મળી હોત. તેનું કારણ એ છે કે જો એનસીપીએ પશ્ચિમ મહારાષ્ટ્ર અને પુણે ક્ષેત્રમાં પોતાનું વર્ચસ્વ બતાવ્યું હોત, તો શિવસેનાએ શહેરી વિસ્તારોમાં ભાજપની આશાઓ પર પાણી ફેરવી દીધું હોત.
આ પણ વાંચોઃ- શરદ પવારને ફટકો, ચૂંટણી પંચે અજિત પવાર જૂથને અસલી એનસીપી ગણાવી
મહારાષ્ટ્ર રાજકારણ : ECના નિર્ણયની ભાજપ પર કેવી અસર પડશે?
પરંતુ આ બંને સમીકરણો હવે ઉંધા પડી શકે છે. અજિતના જવાથી, વિશાળ સમર્થન ધરાવતા નેતા વિપક્ષથી દૂર થઈ ગયા છે, જ્યારે શિંદેના જવાથી એક મોટી વોટ બેંક પણ બદલાઈ ગઈ છે. હવે ભાજપને આનો સીધો ફાયદો મળવાની ધારણા છે, જ્યાં એક પડકાર રજૂ થઈ શક્યો હોત.
ત્યાં પણ તક હોય તેવું લાગે છે. ભાજપ પાસે મહારાષ્ટ્રમાંથી હાલમાં 23 લોકસભા બેઠકો છે, તે આ આંકડો દરેક કિંમતે વધારવા માંગે છે. આમ થવાની સંભાવના પણ છે કારણ કે અજિત પવાર દ્વારા જો ગ્રામીણ અને પશ્ચિમ મહારાષ્ટ્રના મતદારોને મજબૂત કરવાની તૈયારી છે તો શિંદે દ્વારા મુંબઈ અને અન્ય શહેરી વિસ્તારોના મતદારોને વધુ મજબૂત કરવાનો પ્રયાસ છે.
મહારાષ્ટ્ર રાજકારણ : અજિતથી રાહત, શિંદેનો રેકોર્ડ ક્યાંક નુકસાન ન કરી દે
એ પણ મોટી વાત છે કે મહારાષ્ટ્ર રાજકારણમાં સહકારી ક્ષેત્રમાં એનસીપીનો ભારે પ્રભાવ છે. છેલ્લા 25 વર્ષથી આ સમાજના પાંચ કરોડથી વધુ લોકો પાર્ટીની વોટબેંક બની ગયા છે. અજીતના એનડીએમાં જોડાવાથી આ વોટબેંક પણ અમુક અંશે વધી છે.
ઘરફોડ ચોરી શક્ય જણાય છે. પરંતુ ભાજપ માટે ચિંતાનો વિષય એ છે કે એકનાથ શિંદેને સાથે લઈને આવ્યા પછી પણ, પાર્ટીને તાજેતરની કેટલીક પેટાચૂંટણીઓમાં અપેક્ષા મુજબની સફળતા મળી નથી. એટલે કે સમીકરણોની દૃષ્ટિએ ભાજપ ચોક્કસપણે મજબૂત દેખાઈ રહ્યું છે, પરંતુ વિપક્ષ સાથે પવારનો અનુભવ અને શક્તિ પણ હાજર છે, આવી સ્થિતિમાં લોકસભાની લડાઈ દરમિયાન મહારાષ્ટ્રની 48 બેઠકો પર રસપ્રદ રમત જોવા મળી રહી છે.
