રાજસ્થાનમાં ગરમી વધવાની સાથે રાજકારણ ગરમાઇ રહ્યું છે. દરેક પક્ષ પોતાપોતાની રીતે મહત્વપૂર્ણ અને બહુમતિ ધરાવતી વોટ બેંકને પોતાની તરફ આકર્ષવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. રાજસ્થાનમાં રાજપૂત વોટ બેંક ઘણી મોટી છે અને રાજકારણમાં પણ દબદબો ધરાવે છે. ભાજપ સહિત કોંગ્રેસે રાજપૂત વોટ બેંકને આકર્ષવા રાજકારણ રમવાનું શરૂ કરી દીધું છે. રાજસ્થાનમાં મોટી રાજપૂત વોટ બેંકને આકર્ષવા વિપક્ષ ભાજપ અને શાસક કોંગ્રેસ બંને ત્રણ વખતના મુખ્યમંત્રી અને ભારતના ભૂતપૂર્વ ઉપરાષ્ટ્રપતિ સ્વર્ગસ્થ ભૈરો સિંહ શેખાવતના વારસાને આક્રષવા અને કબજો જમાવવા માટે લડી રહ્યા છે.
ભૈરો સિંહ શેખાવત, જે ભાજપના સ્થાપક સભ્યો પૈકીના એક હતા તેનું વર્ષ 2010ના મે મહિનામાં અવસાન થયું હતુ. હાલ તેમના પરિવારના સભ્યોની રાજકીય દ્રષ્ટિએ હવે ભાજપ અને કોંગ્રેસ વચ્ચે વિભાજિત થઈ ગયા છે. શેખાવત તેમના જીવનકાળ દરમિયાન પાંચ દાયકા કરતા વધુ સમયથી રાજસ્થાનના રાજકારણમાં કૉંગ્રેસ વિરોધી ચહેરો હોવા છતાં, કૉંગ્રેસના નેતાઓ તેમનું નામ ખાટવામાં કોઇ કસર બાકી રહ્યા નથી.
આ સમગ્ર ઘટનાક્રમ પાછલા સપ્તાહે શરૂ થયો જ્યારે રાજસ્થાનના ભૂતપૂર્વ સીએમ વસુંધરા રાજે, પ્રદેશ ભાજપ અધ્યક્ષ સીપી જોશી, કેન્દ્રીય પ્રધાન ગજેન્દ્ર સિંહ શેખાવત અને વિપક્ષના નેતા રાજેન્દ્ર રાઠોડ સહિત રાજ્યના તમામ ટોચના ભાજપના નેતાઓ શેખાવતના પૈતૃક ગામ ખાચરિયાવાસમાં તેમની પૃણ્યતીથિ એ શ્રદ્ધાંજલિ આપવા માટે ઉમટી પડ્યા હતા.
આ કાર્યક્રમનું આયોજન ભૈરો સિંહ શેખાવતના જન્મ શતાબ્દી વર્ષ નિમિત્તે કરવામાં આવ્યું હતુ અને તેમાં ભાજપના વરિષ્ઠ નેતા અને કેન્દ્રીય મંત્રી નીતિન ગડકરીએ પણ કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો હતો. ભૈરો સિંહ શેખાવતનો જન્મ 1923માં થયો હતો.
ભાજપ દ્વારા શેખાવનતે યાદ કરવા અંગે કોંગ્રેસ નેતા અને રાજસ્થાનના ખાદ્ય અને નાગરિક પુરવઠા પ્રધાન પ્રતાપ સિંહ ખાચરિયાવાસ, જે શેખાવતના ભત્રીજા છે, તેમણે અગાઉની સરકાર પર હુમલો કર્યો હતો.
તે દિવસે જ ભાજપના નેતા પણ ભૈરો સિંહ શેખાવતના ગામમાં એકઠાં થયા બાદ ત્યારે ખાચરિયાવાસે કહ્યું કે, “ભાજપ હવે 13 વર્ષ પછી ભૈરો સિંહજીની યાદ આવી છે. ભૈરો સિંહજીના જીવનના છેલ્લા તબક્કાનો એક વીડિયો છે જે આજે લોકો શેર કરી રહ્યા છે. આ વિડિયોમાં ભૈરોન સિંહ જી કહી રહ્યા છે કે, ભાજપ સરકારે રૂ. 22,000 કરોડનું કૌભાંડ આચર્યું છે, અને તેમણે અશોક ગેહલોતને માત્ર પંચની રચના ન કરવા, પરંતુ આ કૌભાંડની તપાસ કરવા જણાવ્યું હતું. ત્યારે હું ધારાસભ્ય હતો. તે સમયે ભૈરોન સિંહજીએ કેટલો ગુસ્સો આવ્યો હશે તેનો તમે અંદાજ લગાવી શકો છો.”
ખાચરીયાવાસે ઉમેર્યું હતું કે, 13 વર્ષ પહેલાં મૃત નેતાના અગ્નિસંસ્કાર કરતી વખતે, શેખાવતના જમાઈ – વિદ્યાધર નગરના તત્કાલિન ધારાસભ્ય નરપત સિંહ રાજવી ચાંદપોળમાં શેખાવતના અંતિમ સંસ્કાર કરવા માંગતા હતા. સ્મશાનગૃહ, જ્યારે તેઓ [ખાચરિયાવાસીઓ] તત્કાલીન સીએમ ગેહલોતને જ્યાં શેખાવતનું સ્મારક આજે છે ત્યાં જમીન ફાળવવા સમજાવવામાં વ્યસ્ત હતા. જયપુરના વિદ્યાધર નગર ખાતેના સ્મારક પર તેમના કાકાને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કર્યા પછી ખાચરિયાવાસીએ આ વાત કહી હતી.
પ્રતાપ સિંહ ખાચરિયાવાસના પિતા લક્ષ્ણણ સિંહ શેખાવત ભાઈ-બહેનોમાં સૌથી નાના છે. કોંગ્રેસના નેતાએ પૂછ્યું કે શા માટે ભાજપના નેતાઓએ જયપુરમાં સ્મારક પર આવું કરવાને બદલે, તેમના પૈતૃક ગામમાં તેમની શ્રદ્ધાંજલિ આપવા જવું પડ્યું. “જેઓએ ક્યારેય ભૈરોનસિંહજીને તેમના અંતિમ દિવસોમાં સમર્થન આપ્યું ન હતું તેઓ આજે તેમના ભક્ત હોવાનું નાટક કરી રહ્યા છે. આજે તેઓ ખાચરીયાવાસ ગામમાં ગયા છે કારણ કે તેઓ પ્રતાપ સિંહ ખાચરીયાવાસનો સામનો કરવા માંગતા ન હતા, જેઓ અહીં [સ્મારક પર] ઉભા છે,” મંત્રીએ કહ્યું.
તેમણે આક્ષેપો કરતા કહ્યું કે, “આજની ભાજપ ભૈરોસિંહજીની ભાજપ નથી. આજની ભાજપ જૂઠ્ઠાણા અને છેતરપિંડીથી ભરેલી છે, અને સાચું બોલતી નથી. જ્યારે ભૈરોનસિંહજી જીવતા હતા, અને તેઓ મૃત્યુ પામ્યા હતા ત્યારે પણ ભાજપના નેતાઓ ક્યારેય અમારા ગામમાં શ્રદ્ધાંજલિ આપવા ગયા નહોતા. તેઓ આજે ગયા છે કારણ કે 7-8 મહિનામાં ચૂંટણી થવાની છે.”
જો કોંગ્રેસના નેતાએ ભાજપ પર શેખાવતને ભૂલી જવાનો આરોપ લગાવ્યો, તો પૂર્વ ઉપરાષ્ટ્રપતિના પૌત્ર અભિમન્યુ સિંહ રાજવી, જેઓ ભાજપના ધારાસભ્ય નરપત સિંહ રાજવીના પુત્ર છે તેમણે કૉંગ્રેસના નેતા પર આકરા પ્રહાર કર્યા છે. પ્રતાપસિંહ સંબંધમાં અભિમન્યુના કાકા થાય છે.
અભિમન્યુએ એક પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં જણાવ્યું હતું કે, “જ્યારે રાજકીય પરિવારમાં, રાજકારણીઓની સંખ્યા વધે છે અને વિચારધારાઓ અલગ પડે છે, ત્યારે તે સ્વાભાવિક છે કે મતભેદ થશે. પરંતુ જ્યારે કોઈ પોતાના રાજકીય સ્વાર્થને પૂરા કરવા માટે ભાષાનું સ્તર નીચું લાવે કરે છે, ત્યારે તેને જવાબ આપવાની જરૂર પડ છે. ખાચરીયાવાસીઓએ કહ્યું કે પરિવાર ચાંદપોલ ખાતે ભૈરોન સિંહ જીના અગ્નિસંસ્કાર કરવા માંગતો હતો અને તેમની વિનંતી પર ગેહલોત સાહેબે સ્મારક માટે જમીન ફાળવી હતી. પરંતુ આ સંપૂર્ણ જુઠ્ઠાણું છે. મેં અને મારા પિતાએ જમીન ફાળવણી માટે તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી સાથે વાતચીત કરી હતી. તેઓ ખાચરિયાવાસીઓની સાંત્વના મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, ”
ખાચરીયાવાસ, જેઓ 1990 ના દાયકાની શરૂઆતમાં રાજસ્થાન યુનિવર્સિટી સ્ટુડન્ટ્સ યુનિયનના પ્રમુખ હતા, તેમણે તેમની રાજકીય કારકિર્દીની શરૂઆત ભાજપમાં કરી હતી, અને રાજ્યમાં ભગવા પક્ષની યુવા પાંખનું નેતૃત્વ પણ કર્યું હતું. પાછળથી તેઓ કોંગ્રેસમાં જોડાયા અને પાર્ટીની ટિકિટ પર જયપુરથી 2004ની લોકસભાની ચૂંટણી લડી પણ હારી ગયા.
જ્યારે ખાચરીયાવાસીઓ શેખાવતના વારસાના વારસદાર હોવાનો દાવો કરી શકે છે, તેઓ પહેલેથી જ કોંગ્રેસમાં જોડાયા હતા જ્યારે 2007માં કોંગ્રેસે શેખાવત સામે ભ્રષ્ટાચારના આરોપો લગાવ્યા હતા જ્યારે બાદમાં યુપીએના ઉમેદવાર પ્રતિભા પાટીલ સામે રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી લડ્યા હતા. શેખાવતનું અવસાન થયું ત્યાં સુધીમાં તો ખાચરિયાવાસ કોંગ્રેસના ધારાસભ્ય હતા.
અભિમન્યુએ ખાચરિયાવાસના આરોપને નકારી કાઢતા કહ્યું કે શેખાવતે 2003-2008માં રાજે સરકારના કથિત ભ્રષ્ટાચારની તપાસની માંગ કરી હતી.
અભિમન્યુએ કહ્યું કે રાજે સરકાર સામે ભ્રષ્ટાચારનો આરોપ વાસ્તવમાં કોંગ્રેસ દ્વારા લગાવવામાં આવ્યો હતો અને શેખાવતે માત્ર એટલું જ કહ્યું હતું કે જો ખરેખર આવો ભ્રષ્ટાચાર થયો હોય તો સરકારે તેની સામે પગલાં લેવા જોઈએ.
આજ દિન સુધી, શેખાવત રાજસ્થાનના રાજપૂત સમુદાયના સૌથી મોટા નેતા છે. રાજપૂતો, જેઓ રાજસ્થાનની વસ્તીના 11-12% હોવાનો દાવો કરે છે, તે રાજ્યભરમાં ફેલાયેલા છે, તેની તમામ 200 વિધાનસભા બેઠકો પર ઓછામાં ઓછી થોડી ઘણી હાજરી છે. પરંપરાગત રીતે, તેઓ ભાજપના મતદારો છે, અને ઘણી બેઠકો પરના પરિણામોને પ્રભાવિત કરવા માટે અસરકારક છે.
પરંતુ 2018ની રાજ્યની ચૂંટણી પહેલા રાજકીય સમીકરણો બદલાઈ ગયા હતા, જ્યારે ઘણા પરિબળોએ સમુદાયને તત્કાલીન રાજે સરકારની વિરુદ્ધ કરી દીધા હતા, જેમાં ગેંગસ્ટર આનંદપાલ સિંહનું પોલીસ એન્કાઉન્ટર, ભાજપના દિવંગત નેતા જસવંત સિંહની સાઇડમાં થઇ જવું અને અમુક રાજપૂત નેતાઓ સામે પોલીસ કેસ કરવા વગેરે બાબતો સામેલ છે.
રાજપૂત સભા – જે રાજપૂતોનું સર્વોચ્ચ સમુદાય પ્લેટફોર્મ તેણે હકીકતમાં “કમલ કા ફૂલ, હમારી ભૂલ (કમળનું ફૂલ અમારી ભૂલ છે)” ઝુંબેશ 2018ની ચૂંટણી પહેલા શરૂ કરી હતી, જેનાથી ભાજપ હારી ગઈ હતી.
આ પણ વાંચોઃ રાજસ્થાન ચૂંટણી 2023 : અશોક ગેહલોત અને સચિન પાયલટ વચ્ચે ખેંચતાણ ચાલુ, ભાજપને આપદામાં દેખાઈ રહ્યો અવસર
ત્યાર પછીના વર્ષોમાં શેખાવતે રાજસ્થાનમાં ભાજપના ચહેરા તરીકે રાજેનું નામ સૂચવવા પાછળ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. ચાલુ વર્ષે ડિસેમ્બરમાં યોજાનારી વિધાનસભાની ચૂંટણી પહેલા ભાજપ રાજપૂતોમાં પોતાનું ગુમાવેલું મેદાન પાછું મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. પાર્ટી સાથે શેખાવતના જોડાણની ઉજવણી કરીને, તેઓ રાજપૂત જ્ઞાતિમાં ભાજપ ફરી પોતાનું કદ વધાશે તેવી આશા રાખે છે.
Disclaimer : આ આર્ટિકલ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદિત છે. મૂળ આર્ટીકલ તમે અહીં વાંચી શકો છો.
