Manoj C G : મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢમાં વિધાનસભા ચૂંટણીમાં હાર પછી આત્મનિરીક્ષણ સત્રો યોજ્યા પછી પણ કોંગ્રેસ સંગઠનાત્મક રીતે આગળ વધશે તે અંગે અનિર્ણિત છે. બીજી તરફ ભાજપે ઝડપથી નેતૃત્વના નવા સમૂહનું અનાવરણ કર્યું છે. ત્રણ હાર્ટલેન્ડ રાજ્યોમાં પ્રમાણમાં યુવાન પરંતુ બિનઅનુભવી મુખ્યમંત્રી આપ્યા છે.
ભાજપના સર્વશક્તિમાન કેન્દ્રીય નેતૃત્વના પગલાએ પરંપરાગત રાજકીય નિરીક્ષકોને આશ્ચર્ય અને સ્તબ્ધ કર્યા છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે આનાથી કોંગ્રેસમાં પણ ઘણા લોકો આશ્ચર્ય પામી રહ્યા છે કે શું પાર્ટીએ આ રાજ્યોમાં જીત મેળવી હોત તો પણ આવું જ કર્યું હોત. શું તે અશોક ગેહલોત કે કમલનાથને હટાવીને નવા નેતાને સુકાન પર બેસાડશે? શું તેમણે છત્તીસગઢમાં ભૂપેશ બઘેલ અને ટીએસ સિંહ દેવથી આગળ વિચાર્યું હશે?
ત્રણ રાજ્યો સિવાય જો પાર્ટી આવતા વર્ષે રાજ્યમાં સત્તા પર આવશે તો શું કોંગ્રેસ હરિયાણામાં પીઢ જાટ નેતા ભૂપિન્દર સિંહ હુડ્ડાને નજરઅંદાજ કરીને નવા ચહેરાનો રાજ્યભિષેક કરશે? શું તેઓ ઉત્તરાખંડમાં પણ આવું જ કરશે જ્યાં હરીશ રાવત હજુ પણ નોંધપાત્ર પ્રભાવ ધરાવે છે? કર્ણાટકમાં પાર્ટીની પસંદગી સિદ્ધારમૈયા અને ડીકે શિવકુમાર વચ્ચે જ હતી.
હિમાચલ પ્રદેશનો મામલો લો, જ્યાં કોંગ્રેસે એક નવા ચહેરા – સુખવિન્દર સુખુને તક આપી છે. પરંતુ કોંગ્રેસ લાંબા સમય સુધી નવા નામો આપવામાં સક્ષમ ન હતી. વીરભદ્ર સિંહ પ્રથમ વખત 1983માં સીએમ બન્યા હતા અને 1985, 1993, 2004 અને 2012માં ફરીથી પદ પર કબજો જમાવ્યો હતો. એ જ રીતે તરુણ ગોગોઈ 2001 થી 2016 સુધી આસામના મુખ્યમંત્રી હતા.
અપવાદ કદાચ પંજાબ હતો જ્યાં પાર્ટીએ પીઢ નેતા અમરિંદર સિંહને મુખ્યમંત્રી પદેથી હટાવીને ચરણજીત સિંહ ચન્નીને બેસાડ્યા હતા. જોકે પક્ષે જે રીતે આનો અમલ કર્યો તેના પરિણામે અમરિંદર સિંહ પાર્ટીમાંથી બહાર નીકળી ગયા અને આગામી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસનો પરાજય થયો હતો.
આ પણ વાંચો – ભજનલાલ શર્માને મુખ્યમંત્રી કેમ બનાવ્યા? કેવી રીતે માની ગયા વસુંધરા રાજે, જાણો
થોડા વર્ષો પહેલા ભાજપમાં પણ આવી જ સ્થિતિ હતી. શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ 2005 થી મધ્ય પ્રદેશના સીએમ હતા. રમણ સિંહ પણ ત્રણ વખત સીએમ હતા જ્યારે વસુંધરા રાજે બે ટર્મ માટે ટોચનું પદ સંભાળ્યું હતું. નરેન્દ્ર મોદીએ પોતે 2001 થી 2014 સુધી ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી તરીકે અવિરત દોડ લગાવી હતી.
2014થી શરૂ કરીને મોદીની આગેવાની હેઠળના બીજેપીના નેતૃત્વએ ઘણા રાજ્યોમાં નવા ચહેરા સ્થાપિત કર્યા – મધ્ય પ્રદેશને બાદ કરતાં અત્યાર સુધી સંકુચિત નેતાઓ અને શક્તિશાળી ક્ષત્રપને નજરઅંદાજ કર્યા. પાર્ટીએ પ્રેમ કુમાર ધૂમલની અવગણના કરીને હિમાચલ પ્રદેશમાં જયરામ ઠાકુરને મુખ્યમંત્રી બનાવ્યા. ઉત્તરાખંડમાં ત્રિવેન્દ્ર સિંહ રાવત, તીરથ સિંહ રાવત અને હવે પુષ્કર સિંહ ધામીએ બીસી ખંડુરી, ભગત સિંહ કોશિયારી અને રમેશ પોખરિયાલ નિશંક જેવા અનુભવી નેતાઓને નજરઅંદાજ કરીને મુખ્યમંત્રી પદ પર કબજો કર્યો હતો. ગોવામાં લક્ષ્મીકાંત પારસેકર (ફક્ત 2017માં મનોહર પરિકર પર પાછા ફરવા માટે), ઉત્તર પ્રદેશમાં યોગી આદિત્યનાથ, ઝારખંડમાં રઘુબર દાસ સીએમ માટે અન્ય આશ્ચર્યજનક પસંદગીઓ છે.
કોંગ્રેસનો એક મોટો વર્ગ એવી દલીલ કરે છે કે ભાજપ CM સાથે પ્રયોગ કરી શકે છે, કારણ કે તેમની લોકપ્રિયતાના કારણે મોદીનો પક્ષ પર અભૂતપૂર્વ પ્રભાવ છે. આ વિભાગ એવી દલીલ કરે છે કે કોંગ્રેસે પણ તેના દબદબાવાળા દિવસોમાં સીએમ સાથે ઘણા બધા પ્રયોગો કર્યા હતા. આંધ્ર પ્રદેશમાં 1978 થી 1982 સુધી એમ ચેન્ના રેડ્ડી, ટી અંજૈયા, ભાવનામ વેંકટરામ અને કોટલા વિજય ભાસ્કરા રેડ્ડી એમ ચાર સીએમ બનાવ્યા હતા. 1978 થી 1982 સુધી અને 1989 થી 1994 સુધી કર્ણાટક ત્રણ બનાવ્યા હતા. જોકે જૂથવાદી ઝઘડાઓએ આ ફેરફારોમાં ભૂમિકા ભજવી હતી.
કોંગ્રેસ પાર્ટીનો એક મોટો વર્ગ માને છે કે કોંગ્રેસે બીજેપીમાંથી શીખ લેવી જોઈએ અને ઓછામાં ઓછા કેટલાક રાજ્યોમાં આગળ ધપાવવું જોઈએ. કોંગ્રેસનો એક વિભાગ જે મુદ્દો બનાવવાનો પ્રયાસ કરે છે તે એ છે કે ત્રણ રાજ્યોમાં પાર્ટીએ જે અપમાનજનક પરાજયનો સામનો કરવો પડ્યો છે તે તેને પસંદ ન હોવા છતાં નેતૃત્વની નવી લાઇન શરૂ કરવાની તક રજૂ કરી છે. પરંતુ ટોચના નેતાઓ અસમર્થ છે. ઘણી હદ સુધી અન્ય કેટલાક રાજ્યોમાં પણ આવું જ છે.
કોંગ્રેસ એક નેતાએ કહ્યું કે ભાજપે પ્રયોગ કરવાની તૈયારી દર્શાવી છે. તેઓએ નવા નેતાઓને જવાબદારીઓ આપી છે. ગોવામાં પારસેકર, ઝારખંડમાં દાસ, ઉત્તરાખંડમાં ત્રિવેન્દ્ર અને તીરથ જેવા કેટલાક નિષ્ફળ રહ્યા છે પરંતુ ઘણા નેતાઓ તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. બીજેપીનું નેતૃત્વ નવા નેતાઓમાં વિશ્વાસ બતાવી રહ્યું છે પાર્ટી સંદેશો મોકલી રહ્યું છે કે દરેક વ્યક્તિ મોટા હોદ્દા માટે ઈચ્છા રાખી શકે છે.
કોંગ્રેસના અન્ય એક નેતાએ કહ્યું કે અમે હાર પછી પણ કમલ નાથને એમપીસીસી પ્રમુખ તરીકે બદલી શક્યા નથી. તેઓ એક સમયે એમપીસીસીના પ્રમુખ અને મુખ્યમંત્રી બંને હતા. હાર માટે કોઈ જવાબદારી નથી. અમે કદાચ લોકસભાની ચૂંટણીઓ તરફ જોઈ રહ્યા છીએ જે નજીક છે. નેતૃત્વને કદાચ લાગે છે કે આ કોઈની વિરુદ્ધ કરવાનો સમય નથી. પરંતુ ક્યાં સુધી આપણે આ સાવધાની ભર્યું રાજકારણ રમવાનું ચાલુ રાખીશું.
અન્ય નેતાએ ધ્યાન દોર્યું કે આ તમામ રાજ્યોમાં આપણી પાસે એક નવું નેતૃત્વ હોવું જોઈએ. હાલના નેતાઓ અથવા દિગ્ગજોને નારાજ કરવા સાથે તેને કોઈ લેવાદેવા નથી. જો આગામી લોકસભા ચૂંટણી આ રાજ્યોમાં નવા નેતૃત્વની શરૂઆત ન કરવાનું બહાનું છે, તો તે કેવી રીતે છે? પાર્ટી મહારાષ્ટ્ર સહિત ઘણા રાજ્યોમાં પૂર્ણ-સમયના પ્રભારીઓ વિના કામ કરવાનું ચાલુ રાખે છે.
બીજી તરફ પાર્ટીના દિગ્ગજો દલીલ કરે છે કે રાહુલ ગાંધી દ્વારા પસંદ કરાયેલા અને અનેક રાજ્ય એકમોના પ્રમુખ તરીકે નિયુક્ત કરાયેલા નવા અને તાજા ચહેરાઓ પરિણામ આપી શક્યા નથી. ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ પાર્ટીમાં આ મુદ્દા પરની ચર્ચા અનંત થતી જોવા મળી રહી છે.
