હાલ દેશભરમાં નવા સંસદ ભવન અને તેમાં સ્થાપિત થનાર સેંગોલ વિશે ચર્ચા ચાલી રહી છે. જો કે સૌથી આશ્ચર્યજનક વાત એ છે કે, 15 ઓગસ્ટ, 1947ના રોજ ભારતની આઝાદી વખતે જે સેંગોલથી સત્તાનું હસ્તાંતણ થયુ હતુ તે સેંગોલને બનાવનાર મદ્રાસનું વુમ્મિડી બંગારુ ઝવેરી કુટુંબ આટલી મહત્વપૂર્ણ વાતથી અજાણ હતું.
વુમ્મિડી બંગારુ જ્વેલર્સના પૂર્વજોએ બનાવ્યો હતો ‘સેંગોલ’
ભારતની આઝાદીના એક મહત્વપૂર્ણ પ્રતિક સમાન ‘સેંગોલ’ મુદ્રાસના એક ઝવેરી વુમ્મિડી બંગારુ પરિવારે બનાવ્યો હતો. તેઓ હાલ ચેન્નઇનમાં વુમ્મિડી બંગારુ જ્વેલર્સ નામે જ્વેલરી સ્ટોર્સનું સંચાલન કરે છે.
વર્ષ 1947માં જવાહરલાલ નહેરુએ ભારતની આઝાદીમાં સત્તાનું હસ્તાંતરણ કરવાનું પ્રતિક બનાવવા માટે મંદ્રાસના ઝવેરી પરિવારને સેંગોલ બનાવવાની જવાબદારી સોંપી હતી. વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુએ એક સત્તાવાર દસ્તાવેજ અનુસાર – તમિલ શબ્દ સેમ્માઈ, જેનો અર્થ સચ્ચાઈ અર્થ થાય છે.
‘સેંગોલ’ના સર્જક વુમ્મિડી બંગારુ પરિવારનું સમ્માન થશે
સેંગોલને હવે સત્તાના હસ્તાંતરણનો પ્રતીક માનવામાં આવે છે, 97 વર્ષીય વુમ્મિડી એથિરાજ સહિત વુમ્મિદી પરિવારના વરિષ્ઠ સભ્યોનું રવિવારે નવી સંસદના ઉદઘાટન સમયે સન્માન કરવામાં આવશે. એથિરાજના પુત્ર વુમ્મીદી ઉદયકુમાર, જેની ઉંમર હાલ 63 વર્ષ છે, તેમણે ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું હતું કે તેમના પિતા આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેવા માટે શનિવારે દિલ્હી જશે .
બુધવારે કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે જાહેરાત કરી હતી કે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી લોકસભામાં સેંગોલ સ્થાપિત કરશે. તેને મહત્વપૂર્ણ રાષ્ટ્રીય રજાઓ દરમિયાન પણ પ્રદર્શનમાં જોઇ શકશે.
ઐતિહાસિક મહત્વ
2018માં એક તમિલ સામયિકમાં સેંગોલનો એક ફોટો દેખાયો ત્યાં સુધી, વુમ્મિડી પરિવારની વર્તમાન પેઢીને તેના ઐતિહાસિક મહત્વ વિશે કોઈ ખ્યાલ નહોતો.
ઉદયકુમારે કહ્યું, “તે આર્ટીકલમાં સેંગોલનું ચિત્ર સામેલ હતું અને તેની રચના માટે અમારા પરિવારની પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી. તેમાં મારા દાદાના નામનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, વુમ્મિદી અંજલેલુ ચેટ્ટી, જેઓ 1960ના દાયકામાં મૃત્યુ પામ્યા હતા અને મારા પરિવારને સુવર્ણકારોના પરંપરાગત પરિવાર તરીકે વર્ણવ્યા હતા.
ઉદયકુમારે જણાવે છે કે, તે લેખ વાંચ્યા પછી તેમણે તેમના પિતાને સેંગોલ વિશે પૂછ્યું. વર્ષ 1947માં, એથિરાજ તે સમયે 22 વર્ષના હતા અને ફેમિલી બિઝનેસમાં ફાળો આપતા હતા. જો કે તેમના પિતાને તેના વિશ કોઇ વાત યાદ ન હતી.
તેઓ ઉમેરે છે કે, ત્યારબાદ એક સંબંધીએ સેંગોલને શોધવાનું શરૂ કર્યું અને અલાહાબાદ મ્યુઝિયમમાં અમે જે શોધી રહ્યા હતા તેના જેવું જ કંઈક છે તે જાણતા પહેલા તેણે વિવિધ એજન્સીઓનો સંપર્ક કરવાનું શરૂ કર્યું.”
મ્યુઝિયમમાં, સેંગોલને નેહરુની “સોનેરી વૉકિંગ સ્ટીક” તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યુ હતુ.
પરિવારની માર્કેટિંગ ટીમના સભ્ય અરુણ કુમારને અલ્હાબાદ મ્યુઝિયમમાં મોકલવામાં આવ્યા હતા. “મ્યુઝિયમમાં, તેને સેંગોલની નજીકથી તપાસ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. મેગેઝિનમાંથી અમારી પાસે પહેલેથી જ હતી તે ચિત્રના આધારે, કુમાર એ વાતની પુષ્ટિ કરી શક્યા કે સેંગોલ પર કેટલાક તમિલ અક્ષરો છે. અમે ચકાસ્યું કે ભારતને આઝાદી મળી ત્યારે મારા પિતા અને દાદાએ જે બનાવ્યું હતું તે આ જ હતું,” એવું ઉદયકુમારે જણાવ્યુ હતુ.
તેમણે ઉમેર્યું કે પરિવાર, “આ શોધખોળનો સમગ્ર હેતુ અમારા ઘરે રાખવા માટે સેંગોલની એક પ્રતિકૃતિ બનાવવા તેની ખાસિયતો અને બનાવટ વિશે માહિતી મેળવવાનો હતો. તે જ સમયે આરએસએસના એક વિચારધારક કે જેઓ પારિવારિક મિત્ર પણ છે તેમને સેંગોલમાં રસ પડ્યો.
“એસ ગુરુમૂર્તિના ઠગલક (એક તમિલ સામયિક) એ પણ તે જ સમયે સેંગોલ પર એક ભાગ પ્રકાશિત કર્યો હતો. સેંગોલના ભૂતકાળ વિશે વધુ જાણવા માટે તેણે સમાંતર તપાસ શરૂ કરી. તેમણે જ તિરુવાવદુથુરાઈ અધીનમનો સંપર્ક કર્યો હતો,” ઉદયકુમારે કહ્યું.
ભારત સરકારની વેબસાઈટ અનુસાર, તમિલનાડુમાં એક હિંદુ મઠ, અધીનમ, સેંગોલ બનાવવા માટે વમ્મીદી બંગારુ જ્વેલર્સને સોંપવામાં આવ્યું હતું. એક પ્રશ્નના જવાબમાં, મઠના ટોચના સ્ત્રોતે જણાવ્યું હતું કે તે સમયે તે વીસમા દ્રષ્ટા ગુરુ મહાસન્નિધનમ શ્રી લા શ્રી અંબલાવના દેશિકા સ્વામી દ્વારા ચલાવવામાં આવી રહ્યું હતું.
વિશેષ આદાર સાથે લાગણીની ભાવના
સુત્રોએ જણાવ્યું કે, “અમારી પાસે તેની બનાવટના ખર્ચ અને ચાર્જ વિશે ચોક્કસ વિગતો નથી. તે એક વિશેષ ભેટ અને લાગણી છે જે અમે સ્વતંત્રતા દરમિયાન તમિલનાડુથી મોકલી હતી. એકદમ તેવી જ રીતે તેવી રીતે ભારતભરના રાજ્યો અને રજવાડાઓએ તેની સત્તા સોંપી હતી.
10 સુવર્ણકારોએ 10થી 15 દિવસમાં ;સેંગોલ’ બનાવ્યું
વમ્મીદી પરિવારે જણાવ્યું કે, સરકારી વેબસાઈટ પર ટાંક્યા અનુસાર, તેમન પરિવારને સેંગોલની ડિઝાઈન તૈયાર કરવાનું કામ સોંપ્યું હતું. તે ગોલ્ડ પ્લેટેડ સિલ્વરથી બનેલું, લગભગ 10 ગોલ્ડ કારીગરોએ 10-15 દિવસ સુધી તેના પર કામ કર્યું.
સેંગોલ અલ્હાબાદમાં છે અને કુમાર વધુ માહિતી અને ચિત્રો સાથે પાછા ફર્યા તેની ખાતરી કરવામાં તેઓ સફળ થયા બાદ, ઉદયકુમારે કહ્યું કે તેમના પિતા થોડી વધુ વિગતો યાદ કરવામાં સક્ષમ હતા.
“અમે ફરી એકવાર તેની સાથે બેઠા. નંદી (દૈવી બળદ) ને સેંગોલની ટોચ પર બેઠેલા જોયા પછી તેને થોડી વધુ યાદ આવી. તેમણે કહ્યું કે નંદીના પ્રમાણ અંગે મૂંઝવણો હતી અને અંતિમ ડિઝાઇન પર પતાવટ કરતા પહેલા તેઓ નંદીના સંદર્ભો માટે કુંભકોણમ સુધી આખા માર્ગે ગયા હતા. તેને યાદ આવ્યું કે તેઓએ સેંગોલ માટે અધિનમ દ્વારા મોકલેલી ડિઝાઇનનો ઉપયોગ કર્યો હતો,” ઉદયકુમારે કહ્યું.
એથિરાજના મતે, ઉદયકુમારે કહ્યું કે, નંદી સ્થિરતા અને ન્યાય સૂચવે છે. સેંગોલના બાકીના ભાગો પર ઘઉં અને ચોખાના દાણા જેવા મોટિફ, ખેતીની સમૃદ્ધિ અને દેવી લક્ષ્મી, જે સંપત્તિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, તે અંકિત કરવામાં આવ્યા હતા. “મારા પિતાએ કહ્યું કે તે એક પ્રતીકાત્મક નિવેદન છે – કે જે વ્યક્તિ સેંગોલ ધરાવે છે તેની પાસે પણ આ બધી વસ્તુઓ હશે.”
તેમણે ઉમેર્યું હતું કે તેમના પિતા કે પરિવાર સાથેના દસ્તાવેજો અને અધિનમ પાસે સેંગોલની રચનામાં વપરાયેલી કિંમત અથવા સામગ્રી અંગેના પુરાવા અથવા માહિતી નથી.
ઉદયકુમારે કહ્યું કે, “અમારી પાસે આ માહિતી નથી. મારા પિતાને પણ આ વિશેષતાઓ વિશે કોઈ યાદ નથી. અમારું ઘર, વર્કશોપ અને શોરૂમ તે સમયે એક જ જગ્યાએ સોવકાર્પેટની ગોવિંદપ્પા સ્ટ્રીટ પર આવેલા હતા. અમારા માટે 25 થી વધુ લોકોએ કામ કર્યું. મારા કાકા તે સમયે માંડ 12 વર્ષના હતા. તેથી તે કોઈ વિગતો યાદ કરવામાં અસમર્થ હતા. મારા પરિવારને એક જ વસ્તુ યાદ છે કે સેંગોલને દિલ્હી મોકલવામાં આવે તે પહેલાં લોકો તેને જોવા માટે આવ્યા હતા.”
Disclaimer : આ આર્ટિકલ Indian Express પરથી અનુવાદિત છે. મૂળ આર્ટીકલ તમે અહીં વાંચી શકો છો.
