રૌનક સારસ્વત | EWS faculty Professor posts Central University : આર્થિક રીતે નબળા વિભાગ (EWS) માટે આરક્ષણના અમલીકરણના લગભગ ચાર વર્ષ પછી, કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત બે પાત્રતા માપદંડો વચ્ચેના વિરોધાભાસને કારણે કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓમાં લગભગ તમામ સહયોગી પ્રોફેસરો અને પ્રોફેસર આ ક્વોટા હેઠળ આવે છે, જેની જગ્યાઓ ખાલી છે. મળતી માહિતી RTI કાયદા હેઠળ ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ દ્વારા એક્સેસ કરવામાં આવી.
1 જુલાઈ, 2023 સુધીમાં, દિલ્હી યુનિવર્સિટી, હૈદરાબાદ સેન્ટ્રલ યુનિવર્સિટી (HCU), અલ્હાબાદ યુનિવર્સિટી અને પોંડિચેરી યુનિવર્સિટી જેવી પ્રીમિયર સંસ્થાઓ સહિત મંજૂર EWS ફેકલ્ટી પોસ્ટ ધરાવતી 35 કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓમાંથી 31, એક પણ પોસ્ટ ભરવામાં નિષ્ફળ રહી છે. એસોસિયેટ પ્રોફેસર અને પ્રોફેસર સ્તરે, આના પરિણામે અંદાજે 380 ફેકલ્ટીની જગ્યાઓ ખાલી રહી છે, જેના કારણે ફેકલ્ટીની અછતનો મુદ્દો વધુ વકરી રહ્યો છે.
તમને જણાવી દઈએ કે, આ કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓના પ્રયત્નોના અભાવને કારણે નથી, તેઓએ તાજેતરમાં અધ્યાપનની જગ્યાઓ ભરવા માટે ઘણી ભરતી ડ્રાઈવ હાથ ધરી છે.
શિક્ષકની ભરતી માટે ઉચ્ચ શિક્ષણ નિયમનકાર યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ્સ કમિશન (UGC) ના પાત્રતા માપદંડો અને કર્મચારી, જાહેર ફરિયાદ અને પેન્શન મંત્રાલય (DoPT) દ્વારા નિર્ધારિત કેન્દ્ર સરકારની નોકરીઓમાં EWS ક્વોટા પાત્રતા માટેની શરતો વચ્ચેના વિરોધાભાસને કારણે આ જગ્યા ખાલી છે.
પ્રોફેસરની ખાલી જગ્યા ભરવામાં કયો નિયમ મુશ્કેલી ઉભી કરી રહ્યો
DoPT માર્ગદર્શિકા મુજબ, EWS શ્રેણીમાં ભારત સરકાર હેઠળની પોસ્ટ માટે અરજદારની કુલ વાર્ષિક પારિવારિક આવક રૂ. 8 લાખથી ઓછી અથવા તેની બરાબર હોવી જોઈએ. યુજીસી અનુસાર, એસોસિયેટ પ્રોફેસર અને પ્રોફેસર સ્તરે સીધી ભરતી માટે પાત્ર બનવા માટે, ઉમેદવારે ઓછામાં ઓછા આઠ વર્ષ સુધી સહાયક પ્રોફેસર તરીકે કામ કર્યું હોવું જોઈએ. જો કે, આઠ વર્ષનો અનુભવ ધરાવતા આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસરનો પગાર વાર્ષિક 8 લાખ રૂપિયાથી વધુ જ હોય છે. આ વિરોધાભાસ દરેકને એસોસિયેટ પ્રોફેસર અથવા પ્રોફેસર તરીકેની ભરતી માટે અયોગ્ય બનાવે છે.
જો કે, આ મદદનીશ પ્રોફેસરના સ્તરે ભરતીને અસર કરતું નથી, જે એકેડેમીયામાં પ્રવેશ-સ્તરની પોસ્ટ છે. એન્ટ્રી લેવલ પર EWS અરજદારો માટે વાર્ષિક પારિવારિક આવક રૂ. 8 લાખ જેટલી અથવા તેનાથી ઓછી હોય તે તદ્દન શક્ય છે.
પરંતુ એન્ટ્રી અથવા આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર સ્તરે પણ, 35 CU માં EWS દાખલ કરવામાં આવ્યા પછીના ચાર વર્ષમાં, દર ત્રણ મંજૂર પોસ્ટમાંથી એક અથવા 64.4% ખાલી છે. તેની સરખામણીમાં, તમામ 46 CUમાં, જનરલ કેટેગરીમાં 893 અથવા 14% પોસ્ટ્સ, SCમાં 266 અથવા 20%, STમાં 161 અથવા 23% અને OBCમાં 681 અથવા 29% જગ્યાઓ ખાલી છે.
કઈ યુનિવર્સિટીમાં કેટલી પ્રોફેસરની જગ્યાઓ ખાલી
ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસે તમામ 28 કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓનો સંપર્ક કર્યો, જેણે એક પણ EWS એસોસિયેટ પ્રોફેસર અને પ્રોફેસરની ભરતી કરી શકી નથી. ઓછામાં ઓછા 13 લોકોએ સ્વીકાર્યું કે, વિરોધાભાસને કારણે આવી પોસ્ટ્સ ભરવાનું અશક્ય બન્યું છે. કેટલાક લોકો આ મુદ્દો શિક્ષણ મંત્રાલય સુધી પણ લઈ ગયા છે.
જ્યારે દિલ્હી યુનિવર્સિટીના વાઈસ ચાન્સેલર યોગેશ સિંહનો સંપર્ક કરવામાં આવ્યો ત્યારે તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “EWS ક્વોટા હેઠળ કુટુંબની કુલ આવક વાર્ષિક રૂ. 8 લાખ હોવી જોઈએ, પરંતુ જ્યારે કોઈ એસોસિયેટ પ્રોફેસર બને છે, ત્યારે આવક રૂ. 8 લાખથી વધુ હશે, જે સૌથી વધુ છે.” તેથી તે અરજી કરવા માટે અયોગ્ય છે. મને લાગે છે કે ભારત સરકાર પણ આ મુદ્દે વિચારી રહી છે અને આશા છે કે, ભવિષ્યમાં સુધારો આવી શકે છે, પરંતુ ત્યાં સુધી આ ક્વોટા હેઠળ નિમણૂકો શક્ય નથી.
આ ક્વોટા હેઠળ, દિલ્હી યુનિવર્સિટીમાં 26 પ્રોફેસર પોસ્ટ અને એસોસિએટ પ્રોફેસર સ્તરે 64 EWS પોસ્ટ મંજૂર છે. દરેક વ્યક્તિ માટે જગ્યા ખાલી પડી રહે છે.
અન્ય પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થા, અલ્હાબાદ યુનિવર્સિટીમાં 27 શિક્ષણની જગ્યાઓ છે, જે EWS ક્વોટા હેઠળ ભરાઈ નથી. યુનિવર્સિટીના રિક્રુટમેન્ટ સેલના વડા પ્રોફેસર ધનંજય યાદવે આ અખબારને જણાવ્યું હતું કે, “યુજીસી અને ઇડબ્લ્યુએસ ધોરણો વચ્ચેનો સંઘર્ષ તે જારી કરવામાં આવ્યો ત્યારથી જ સ્પષ્ટ હતો.”
તેમણે કહ્યું, “જ્યારે EWS (ભરતી) સંબંધિત સૂચના બહાર પાડવામાં આવી, ત્યારે પણ અમે પ્રશ્નો મોકલ્યા હતા. કુટુંબની કુલ આવક EWS માં ગણવામાં આવે છે. 8 લાખથી ઓછી કે તેનાથી ઓછી આવક ધરાવતા ઉમેદવારને કેવી રીતે શોધવું શક્ય છે? યુનિવર્સિટીએ છેલ્લે સપ્ટેમ્બર 2021માં આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર, એસોસિયેટ પ્રોફેસર અને પ્રોફેસરની ટીચિંગ પોસ્ટ્સ પર ભરતી માટે કોલ બહાર પાડ્યો હતો.
ભરતી ચક્ર જૂન 2023 માં સમાપ્ત થયું, યુનિવર્સિટી EWS કેટેગરી હેઠળ એસોસિયેટ પ્રોફેસર અને પ્રોફેસરની પોસ્ટ માટે કોઈ પાત્ર ઉમેદવારો શોધી શકી નથી. સમસ્યાની સર્વવ્યાપકતા પર પ્રકાશ પાડતા, યાદવે ભારપૂર્વક કહ્યું, “દરેક કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટી સમાન સમસ્યાથી પીડાય છે.”
યુનિવર્સિટી અધિકારીઓએ શું કહ્યું
વિશ્વ ભારતી યુનિવર્સિટી ફાઉન્ડેશનના એક અધિકારીએ નામ ન આપવાની શરતે આ અખબારને જણાવ્યું હતું કે, પ્રશાસને EWS ક્વોટાની જાહેરાત સમયે વિરોધાભાસને પ્રકાશિત કરતા શિક્ષણ મંત્રાલયને પત્ર લખ્યો હતો. જોકે, યુનિવર્સિટીને સરકારના આદેશનું પાલન કરવા સૂચના આપવામાં આવી છે. અધિકારીએ કહ્યું, “મંત્રાલય તરફથી હજુ સુધી કોઈ માહિતી આવી નથી.”
વિરોધાભાસને ઉકેલવા માટેની યોજનાઓ અંગે શિક્ષણ મંત્રાલયને મોકલવામાં આવેલ ઈમેલનો કોઈ પ્રતિસાદ મળ્યો નથી. યુજીસીના અધ્યક્ષ જગદીશ કુમાર સાથેના કોલ્સ અને સંદેશાઓનો જવાબ મળ્યો નથી. જો કે, શિક્ષણ મંત્રાલયના એક અધિકારીએ નામ ન આપવાની શરતે ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું હતું કે, મંત્રાલયે ડીઓપીટીને પત્ર મોકલીને આ બાબતે તેમની ટિપ્પણી માંગી છે. અધિકારીએ કહ્યું, “ભરતીના માપદંડની દેખરેખ DoPT દ્વારા કરવામાં આવે છે. અમે તેમને પત્ર લખીને તેમની ટિપ્પણીઓ માંગી છે. જવાબની રાહ જોવાઈ રહી છે.”
ચાર યુનિવર્સિટીઓએ કેવી રીતે કેટલીક જગ્યા પર ભરતી કરવામાં સફળ થઈ
35 માંથી ચાર કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓ – છત્તીસગઢની ગુરુ ઘાસીદાસ યુનિવર્સિટી (GGV), સંસ્કૃત કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટી, મહાત્મા ગાંધી આંતરરાષ્ટ્રીય હિન્દી યુનિવર્સિટી અને બનારસ હિન્દુ યુનિવર્સિટી (BHU) – એસોસિયેટ પ્રોફેસરના સ્તરે કેટલીક EWS ફેકલ્ટી પોસ્ટ્સ ભરવામાં સફળ રહી છે. જ્યારે GGV એ ક્વોટા હેઠળ ત્રણ એસોસિયેટ પ્રોફેસરોની ભરતી કરી છે, ત્યારે સેન્ટ્રલ યુનિવર્સિટી ઓફ સંસ્કૃત અને મહાત્મા ગાંધી ઇન્ટરનેશનલ હિન્દી યુનિવર્સિટીએ એક-એક પ્રોફેસર અને BHU બે સમાન સ્તરે નિયુક્ત કર્યા છે.
આ અખબારના ડેટા એ પણ દર્શાવે છે કે, GGV એ EWS ક્વોટા હેઠળ પ્રોફેસરની પોસ્ટ માટે ત્રણ ઉમેદવારોની ભરતી કરી છે. GGV અને સંસ્કૃત સેન્ટ્રલ યુનિવર્સિટીએ EWS ધોરણોમાં વિરોધાભાસ હોવા છતાં ઉમેદવારોની ભરતી કેવી રીતે કરી, તે અંગે ટિપ્પણી કરવા માંગતી વિનંતીઓનો જવાબ આપ્યો ન હતો.
BU એડમિનિસ્ટ્રેશનના એક અધિકારીએ નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્યું હતું કે, યુનિવર્સિટીને એસોસિએટ પ્રોફેસર સ્તરે બે પાત્ર ઉમેદવારો મળ્યા છે કારણ કે, તેઓ તેમની અગાઉની નોકરીઓમાં એડ-હોક અથવા કોન્ટ્રાક્ટના ધોરણે નોકરી કરતા હતા અને તેઓ EWS આવકના માપદંડોને પૂર્ણ કરતા હતા.
BHU અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, “એસોસિયેટ પ્રોફેસર તરીકે નિમણૂક કરવા માટે, ઉમેદવાર પાસે ઓછામાં ઓછો 8 વર્ષનો અધ્યાપન અનુભવ હોવો આવશ્યક છે. આ અનુભવ કોઈપણ સ્વરૂપમાં હોઈ શકે છે, તે પૂર્ણ-સમયના કરારના આધારે હોઈ શકે છે. ઓછી આવક ધરાવતા પ્રોફેસરોની આ જગ્યાઓ પર એડ-હોક અને કોન્ટ્રાક્ટના ધોરણે નિમણૂક કરવામાં આવી છે. બંને ઉમેદવારોની નિમણૂકમાં, BHU એ સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત તમામ ધોરણો અને નિયમોનું પાલન કર્યું છે.”
