ભારત બંધ : ચૂંટણી મોસમ, અનામતનો નેરેટિવ, ભારત બંધને લઇને બેકફૂટ પર કેમ છે ભાજપ?

bharat bandh :ભારત બંધની અસર આજે દેશભરમાં સ્પષ્ટ દેખાઈ રહી છે. બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ અને રાજસ્થાન સૌથી વધુ સેવા પ્રભાવિત જોવા મળી રહી છે. ક્વોટાની અંદર ક્વોટા આપવાના સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયથી દલિત સમાજ નારાજ છે, જેના કારણે રસ્તા પર વિરોધ પ્રદર્શન પણ થઈ રહ્યા છે. પરંતુ આ સમગ્ર મામલે એવું લાગી રહ્યું છે કે ભાજપ બેકફૂટ પર આવી ગયું છે. પોતાના આક્રમક વલણ માટે જાણીતી પાર્ટી આ મુદ્દે થોડી શાંત દેખાઇ રહી છે.

ભારત બંધઃ પછાત સમાજમાં પાછળ રહી ભાજપ

હવે ભાજપના બેકફૂટ પર હોવાના ઘણા કારણો સમજી શકાય તેવા છે. એક શરૂઆતથી જ અનામતનો મુદ્દે ભાજપ બેકફૂટ પર છે. બિહારની 2015ની વિધાનસભાની ચૂંટણી હોય કે પછી તાજેતરમાં સંપન્ન થયેલી લોકસભાની ચૂંટણી હોય, વિપક્ષે ભાજપ સામે આ અનામત મુદ્દે સફળતાપૂર્વક ફાયદો ઉઠાવ્યો છે. આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો પણ સ્પષ્ટ છે કે એસસી-એસટી સમાજમાં ભાજપની હાજરી થોડે અંશે નબળી પડી છે. 84 એસસી અનામત બેઠકોમાંથી ભાજપે આ વખતે માત્ર 28 બેઠકો જીતી હતી, જ્યારે અન્ય પાર્ટીના ઉમેદવારોએ 35 બેઠકો જીતી હતી. એસટીની 47 બેઠકોમાંથી ભાજપ માત્ર 24 બેઠકો જ જીતી શક્યું હતું.

2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં આ આંકડો ઘણો સારો હતો, જેના કારણે ભાજપે પણ પોતાના દમ પર પૂર્ણ બહુમત મેળવ્યો હતો. પરંતુ આ વખતે આ બેઠકો પર ભાજપનો દેખાવ નબળો હોવાથી તેની અસર અંતિમ પરિણામમાં પણ સ્પષ્ટ જોવા મળી હતી.

ચૂંટણીની મોસમમાં ભાજપ રિસ્ક લેવા માંગતી નથી

ભાજપ આ પ્રદર્શનથી પરેશાન છે. તેની ઉપર ભારત બંધનું આવું એલાન ભાજપ માટે પડકારો ઓછા થવાના નથી અને વધવાના છે તે વાતનો અહેસાસ કરાવી રહ્યું છે. દલિત સમાજની નારાજગીની અસર ઘણા રાજ્યોમાં પડે છે. જો આ ભાજપ પાસેથી છટકી ગયો તો જમીન પરનું સમીકરણ સંપૂર્ણપણે બદલાઈ શકે છે. ભાજપ બેકફૂટ પર હોવાનું બીજું એક કારણ પણ છે. હરિયાણા, મહારાષ્ટ્ર અને ઝારખંડમાં આગામી મહિનાઓમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે. ત્રણેય રાજ્યોમાં પછાતોની નિર્ણાયક વસ્તી છે એટલે આ એક મુદ્દાના આધારે આ સમાજ ભાજપ સામે એકજૂથ થશે તો પડકારો ઘટવાને બદલે વધી જશે.

હરિયાણા અને પછાત મતો

હરિયાણામાં 17 સીટો એસસી માટે અનામત છે. મોટી વાત એ છે કે જાટ બાદ રાજ્યમાં સૌથી નિર્ણાયક મત આ સમુદાયના છે. આ લોકસભા ચૂંટણીમાં જોવા મળ્યું છે કે ભાજપ સાથે આ વર્ગનું મન મોહભંગ થયું છે. લોકસભાના ટ્રેન્ડ પર નજર કરીએ તો ભાજપ આ વખતે 17 વિધાનસભા સીટોમાંથી 13 સીટો પર પાછળ રહી હતી. એ જ રીતે હરિયાણામાં ઓબીસી સમુદાય 21 ટકાની નજીક છે. હવે ભાજપને ખ્યાલ આવી ગયો છે કે આ વિરોધ તેને આ વોટબેંકોથી દૂર કરી શકે છે, તેથી તે બેકફૂટ પર જ રહેશે.

આ પણ વાંચો – ઇસરો ચીફની મોટી જાહેરાત, ચંદ્રયાન 4 અને ચંદ્રયાન 5 માટે ડિઝાઇન તૈયાર, જાણો ક્યારે થશે લોન્ચ

ઝારખંડ-મહારાષ્ટ્ર અને પછાત મતો

ચૂંટણી રાજ્યોમાં ઝારખંડની રાજનીતિને સમજવી પણ જરૂરી છે. ત્યાં પણ પછાત સમાજ હાર-જીત નક્કી કરે છે. ઝારખંડમાં ઓબીસીની વસ્તી 55 ટકા, દલિતક 16.33 ટકા અને આદિવાસીઓની વસ્તી 28 ટકાની નજીક છે. અહીંની રાજનીતિ તો સંપૂર્ણપણે પછાત સમાજની આસપાસ ફરે છે. આવી સ્થિતિમાં જો ક્વોટાનો મુદ્દો આ સમાજમાં ભયનું વાતાવરણ સર્જે તો અહીં પણ ભાજપ માટે મુશ્કેલીઓ વધશે. મહારાષ્ટ્રમાં પણ 10.5 ટકા દલિત વસ્તી છે, જ્યારે વિદર્ભમાં સૌથી વધુ 23 ટકા દલિત છે.

જાતિગત વસ્તી ગણતરી અંગે કોઈ સ્પષ્ટ વલણ નથી

આવી સ્થિતિમાં ચૂંટણી રાજ્યોને ધ્યાનમાં રાખીને પણ ભાજપ આ મુદ્દે હજુ પણ બેકફૂટ પર જોવા મળી રહી છે. તેમના તરફથી સ્પષ્ટ નથી કે તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયનું સ્વાગત કરવાનું છે કે તેની વિરુદ્ધ બોલવાનું છે. આમ જોવા જઈએ તો ભાજપ વિશે એ પણ જોવા મળ્યું છે કે તે પછાત સમાજને લગતા અન્ય ઘણા મુદ્દાઓ પર પણ અસમંજસની સ્થિતિમાં ચાલી રહી છે. રાહુલ ગાંધી સતત જાતિગત વસ્તી ગણતરીનો મુદ્દો ઉઠાવી રહ્યા છે, બિહારમાં સીએમ નીતિશ કુમારે પણ પોતાના સ્તર પર આ કામ કરાવ્યું છે, પરંતુ ભાજપે ન તો ખુલીને તેનો વિરોધ કર્યો છે કે ન તો સમર્થન આપ્યું છે. માનવામાં આવી રહ્યું છે કે આ લોકસભા ચૂંટણીમાં પણ આ મુદ્દાએ ઘણા રાજ્યોમાં ભાજપના ખરાબ પ્રદર્શન માટે મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.

લેટરલ ભરતી પર પ્રતિબંધ લગાવવાની મજબૂરીને સમજો

આ ઉપરાંત લેટરલ એન્ટ્રીના તાજેતરના મુદ્દાએ પણ દર્શાવ્યું હતું કે ભાજપ પોતાની એસસી-એસટી વોટબેન્કને લઇને ખૂબ જ સજાગ થઇ ગઇ છે. સમજી શકાય છે કે પીએમ મોદીએ પોતે નિર્દેશ આપવો પડ્યો હતો કે અધિકારીઓની નિમણૂક લેટરલ ભરતી પ્રક્રિયા દ્વારા કરવામાં આવશે નહીં. એવું માનવામાં આવે છે કે ભાજપની પીછેહઠનું કારણ એ હતું કે લેટરલ ભરતી એસસી-એસટી સમાજના અનામતને અસર કરી શકે છે. ખોટો મેસેજ તે સમાજ સુધી જઈ શકે છે, આવી સ્થિતિમાં પાર્ટીએ જૂની ભૂલનું પુનરાવર્તન ન કરતા, હાલ પૂરતું તેનાથી દૂર રહેવાનું વધુ યોગ્ય માન્યું છે. હવે આ બધા પછાત સમાજને લગતા મુદ્દાઓ છે અને આના પર ભાજપને નુકસાન થયું છે અથવા તો તેને સમજાયું છે કે તેને નુકસાન સહન કરવું પડી શકે છે.

ભાજપ હવે શું કરશે?

આવી સ્થિતિમાં ચૂંટણીની મોસમ અને અનામતના વિપક્ષના નેરેટિવે વર્તમાન ભારત બંધ મુદ્દે ભાજપને બેકફૂટ પર ધકેલી દીધું છે. જો પક્ષ આ પરિસ્થિતિમાંથી બહાર નીકળવા માંગતી હોય તો તેણે ઘણા નેરેટિવ તોડવા પડશે. આ સમાજમાં ફરી એકવાર વિશ્વાસનો દીવો પ્રગટાવવો પડશે. જો આમ થશે તો પાર્ટીની રાજકીય ટ્રેન પાટા પર પાછી ફરશે, નહીં તો લોકસભાની ચૂંટણીની જેમ આ વોટબેંક ફરી ભાંગી પડવાની ભીતિ સેવાઈ રહી છે.