Congress Election Performance Analysis: મહારાષ્ટ્ર અને ઝારખંડના ચૂંટણી પરિણામો ઘણું બધું કહી રહ્યા છે. એક તરફ મહારાષ્ટ્રનો જનાઆદેશ પુષ્ટિ કરે છે કે ભાજપે લોકસભા ચૂંટણીની નિરાશાને સંપૂર્ણપણે દૂર કરી દીધી છે, જ્યારે ઝારખંડનો નિર્ણય દર્શાવે છે કે હિન્દુ કાર્ડ દરેક રાજ્યમાં તે રીતે કામ કરતું નથી. પરંતુ આ બંને રાજ્યોના ચૂંટણી પરિણામો દેશની સૌથી જૂની પાર્ટી કોંગ્રેસ માટે ઘણું બધું કહી જાય છે. મહારાષ્ટ્રમાં, સૌથી ખરાબ સ્ટ્રાઈક રેટ સાથે કોંગ્રેસ ઝારખંડમાં પણ આખી મહા વિકાસ અઘાડીને ડૂબવામાં સફળ રહી છે, તે ચૂંટણી લડી હતી તેમાંથી માત્ર અડધી બેઠકો જ જીતી શકી છે.
કોંગ્રેસે માત્ર મહારાષ્ટ્ર જ નહીં પણ ઝારખંડ પણ ગુમાવ્યું છે
મહારાષ્ટ્રમાં કોંગ્રેસનો સફાયો થયો છે એમ કહેવું ખોટું નહીં હોય તો બીજી તરફ ઝારખંડમાં હેમંત સોરેનની સરકાર બની છે. અહીં, હેમંત સોરેન પર વધુ ભાર છે કારણ કે નિષ્ણાતો માને છે કે સોરેન અને તેમની પત્ની કલ્પનાએ ઝારખંડ જીતવા માટે સખત મહેનત કરી હતી, કોંગ્રેસ માત્ર એક સાઈડ કિક રહી હતી. આના ઉપર જો આપણે ઉત્તર પ્રદેશની પેટાચૂંટણી પર નજર કરીએ તો કોંગ્રેસે ત્યાં એક પણ સીટ પર ચૂંટણી લડી ન હતી. જે રાજ્યમાં તે અખિલેશ યાદવ પાસે પાંચ સીટોની માંગણી કરી રહી હતી ત્યાં પાછળથી તે એવી રીતે ઝૂકી ગઈ કે તમામ સીટો સપાના ફાળે ગઈ. હવે પરિણામો દર્શાવે છે કે અખિલેશની પીડીએ સંપૂર્ણ ફ્લોપ હતી, સપાને 9માંથી માત્ર 2 બેઠકો મળી હતી.
યુપીમાં કોંગ્રેસ સ્પષ્ટ થઈ રહી છે
આના ઉપર, એ ન ભૂલવું જોઈએ કે યુપીની ગાઝિયાબાદ સીટ પર કોંગ્રેસનો આધાર સપા કરતા ઘણો વધારે છે. પરંતુ કોંગ્રેસે તે બેઠક છોડી હોવાથી ત્યાં એકતરફી રીતે કમળ ખીલ્યું હતું. એટલે કે કોંગ્રેસ આ વખતે મહારાષ્ટ્ર હારી ગઈ છે, યુપી પેટાચૂંટણીમાં તે અખિલેશ પર ભરોસો કરી રહી છે, જ્યારે ઝારખંડમાં વાસ્તવમાં હેમંત સોરેનની સરકાર છે. જો આંકડાઓની વાત કરીએ તો આ વખતે કોંગ્રેસે મહારાષ્ટ્રમાં 101 સીટો પર ચૂંટણી લડી હતી, કહેવાય છે કે આ સૌથી શુભ સંખ્યા છે, પરંતુ તેનાથી કોંગ્રેસ માટે રાજકીય બરબાદી જ થઈ છે. આ ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને માત્ર 16 બેઠકો મળી હતી, એટલે કે તેનો સ્ટ્રાઈક રેટ માત્ર 16 ટકા જ રહ્યો હતો.
મહારાષ્ટ્રમાં સૌથી ખરાબ સ્ટ્રાઈક રેટ
કોંગ્રેસ ભાજપને ટક્કર આપવાની વાત કરતી મહારાષ્ટ્રમાં તેનું પ્રદર્શન દરેક રીતે ઐતિહાસિક છે. આ વખતે ભાજપે 149 બેઠકો પર ચૂંટણી લડી હતી અને 132 બેઠકો જીતી હતી, જેનો અર્થ છે કે તેની જીતનો સ્ટ્રાઈક રેટ 86 ટકાથી વધુ હતો. ઝારખંડમાં જઈએ તો કોંગ્રેસ હવે ત્યાં જુનિયર પાર્ટી બની ગઈ છે. હેમંત સોરેને મોટું દિલ બતાવ્યું અને કોંગ્રેસને 30 બેઠકો પર ચૂંટણી લડવાની તક આપી, પરંતુ તે માત્ર 16 જ જીતી શકી. બીજી તરફ, 43 બેઠકો પર ચૂંટણી લડનાર JMMએ 34 બેઠકો જીતીને શાનદાર પ્રદર્શન કર્યું હતું. ગત વિધાનસભા ચૂંટણીની સરખામણીમાં તેને 4 બેઠકોનો ફાયદો થયો હતો. બીજી તરફ કોંગ્રેસ ગત વખતની જેમ ફરી 16 બેઠકો પર સમેટાઈ ગઈ હતી.
ઝારખંડમાં હેમંતની મહેનત, કોંગ્રેસ ક્યાં છે?
હવે કોંગ્રેસ એકવાર માટે ઝારખંડમાં હેમંત સોરેનની જીતને પોતાની હોવાનો દાવો કરી શકે છે, પરંતુ મહારાષ્ટ્રમાં મળેલી હારથી પીઠ ફેરવી શકતી નથી. જો તે પોતાની જાતને મહા વિકાસ અઘાડીમાં મોટા ભાઈની ભૂમિકામાં જોઈ રહી હતી, જો તેણે વધુમાં વધુ બેઠકો પર ચૂંટણી લડવાની જાહેરાત કરી હોત, તો તેનું પ્રદર્શન પણ તેના અનુરૂપ હોવું જોઈએ. પરંતુ અહીં તે સૌથી મોટી પાર્ટી છે જેણે તેના ગઠબંધનને સૌથી વધુ નિરાશ કર્યા છે. જો કે, આ વખતે કોંગ્રેસે હરિયાણામાં પણ અણધારી રીતે નિરાશ કર્યું. જે રાજ્ય સંપૂર્ણપણે કોંગ્રેસના હાથમાં હોવાનું માનવામાં આવતું હતું અને દરેક સર્વે એન્ટી ઇન્કમ્બન્સીની પુષ્ટિ કરી રહ્યા હતા, ત્યાં કોંગ્રેસની હાલત ખરાબ હતી. કોંગ્રેસ માત્ર 37 બેઠકો જીતી શકી અને ભાજપે 48 બેઠકો સાથે સતત ત્રીજી વખત હરિયાણામાં પોતાની સરકાર બનાવી.
હરિયાણા અને જમ્મુ-કાશ્મીરમાં કોંગ્રેસ સાથે રમી રહ્યા છે
હરિયાણાને લઈને એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે કોંગ્રેસ તેના ઓવર કોન્ફિડન્સથી ડૂબી ગઈ હતી. વિનેશ ફોગાટને વધુ પડતી લાઈમલાઈટમાં રાખવાથી બિનજાટ મતો છીનવાઈ ગયા. આવી સ્થિતિમાં, જ્યાં જીતની ખાતરી હતી તેવા રાજ્યમાં પણ કોંગ્રેસ ખાલી હાથે જ રહી હતી. જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં પણ તે માત્ર નૈતિક જીત હાંસલ કરી શક્યું કારણ કે જમ્મુ પ્રાંતમાં તેનું પ્રદર્શન ઘણું નબળું હતું. કોંગ્રેસે 39 બેઠકો પર ચૂંટણી લડી હતી, પરંતુ તેના ખાતામાં માત્ર 6 બેઠકો જ ગઈ, તેનો સ્ટ્રાઈક રેટ 15 ટકા હતો. મોટી વાત એ છે કે કોંગ્રેસ પોતે જ આ સરકારથી દૂર રહી, તેમાં સામેલ થવાનો ઇનકાર કર્યો. કારણ ચોક્કસપણે પૂર્ણ રાજ્યનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ વાસ્તવમાં, એનસીએ કોંગ્રેસ વિના અને અપક્ષોની મદદથી સરકાર બનાવી હતી, તેથી તેનું કોઈ મહત્વ બાકી રહ્યું ન હતું.
કોંગ્રેસે બંગાળમાં શસ્ત્રો મૂક્યા
જો કે હિન્દી બેલ્ટના રાજ્યોમાં કોંગ્રેસ નબળી પડી રહી છે, આ સિવાય તેને પશ્ચિમ બંગાળમાં પણ અસ્તિત્વ માટે લડવું પડશે. આ વખતે યોજાયેલી પેટાચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને એક બેઠક સિવાય 5 હજાર મત પણ મળ્યા નથી. તેના ઉમેદવારો દરેક સીટ પર ત્રીજા કે ચોથા ક્રમે હતા. પરંતુ એવું માનવામાં આવે છે કે કોંગ્રેસે પોતે હવે પશ્ચિમ બંગાળની રાજનીતિ પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનું બંધ કરી દીધું છે, તેણે સ્વીકાર્યું છે કે અહીં સ્પર્ધા TMC vs BJP વચ્ચે છે.
કેવી રીતે કોંગ્રેસે લોકસભામાં લીડ ગુમાવી?
હવે સવાલ એ થાય છે કે કોંગ્રેસ ક્યાં ભૂલો કરી રહી છે? છેવટે, લોકસભામાં હાંસલ કરેલી લીડ થોડા મહિનામાં કેવી રીતે અદૃશ્ય થઈ શકે? નિષ્ણાતો માને છે કે તેનું સૌથી મોટું કારણ કોંગ્રેસ પાસે મુદ્દાઓનો અભાવ છે. વાસ્તવમાં, લોકસભાની ચૂંટણી વખતે જાતિ ગણતરીનો મુદ્દો ચાલતો હતો, બંધારણને બચાવવાની કથા જોડાયેલી હતી, પરંતુ જ્યારે વિધાનસભાની ચૂંટણીની વાત આવે છે, ત્યારે રમત સ્થાનિક મુદ્દાઓને લઈને વધુ હોય છે. પરંતુ કોંગ્રેસ ત્યાં પણ આ મુદ્દાઓને આધારે આગળ વધી.
ભાજપે કેવી રીતે જબરદસ્ત પુનરાગમન કર્યું?
મોટી વાત એ છે કે કોંગ્રેસને ભાજપના હિન્દુ કાર્ડનો કોઈ ઉકેલ દેખાતો નથી. ભાજપે હિંદુઓને મહારાષ્ટ્રમાં સંગઠિત રહેવા કહ્યું, પરિણામે જંગી વિજય થયો. બીજી તરફ કોંગ્રેસ લઘુમતીઓના મતો પર જ નિર્ભર છે. જો કે કોંગ્રેસનો પતન દેખાઈ રહ્યો છે તો બીજી તરફ ભાજપે ઘણા સાચા નિર્ણયો લીધા છે. તે નિર્ણયોના આધારે, તેણે તે રાજ્યોમાં જબરદસ્ત વાપસી કરી છે જ્યાં તેને લોકસભાની ચૂંટણીમાં હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. વાસ્તવમાં, ભાજપે નાની જાતિઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે, પછી તે હરિયાણા હોય કે મહારાષ્ટ્ર, બંને રાજ્યોમાં તે નક્કી કરેલી વ્યૂહરચના મુજબ આગળ વધ્યું અને પરિણામો તેની તરફેણમાં આવ્યા. હરિયાણામાં જાટોમાં ગુસ્સો હતો, તેથી તેમને બિનજાટ મત મળ્યા. મહારાષ્ટ્રમાં જ્યારે મરાઠા આંદોલન વેગ પકડી રહ્યું હતું ત્યારે તેણે અન્ય જાતિઓના મતો લીધા.
આ પણ વાંચોઃ- Maharashtra: દેવેન્દ્ર ફડણવીસનું CM બનવું લગભગ નક્કી, ડિપ્ટી સીએમના પદ પર હશે એકનાથ શિંદે અને અજિત પવાર
કોંગ્રેસ સામે અનેક પડકારો છે
આ રીતે ભાજપે જોરદાર પુનરાગમન કર્યું, પરંતુ કોંગ્રેસ હજુ પણ માત્ર એટલું જ સંતુષ્ટ જણાઈ રહી છે કે તેણે લોકસભાની ચૂંટણીમાં ભાજપને 240 બેઠકો સુધી સીમિત કરી દીધી છે. પરંતુ તે ભૂલી ગઈ છે કે આટલા પ્રયત્નો છતાં નરેન્દ્ર મોદી ત્રીજી વખત વડાપ્રધાન બન્યા છે. તેના ઉપર હવે ફરી 2019ની જેમ લોકસભા અને વિધાનસભા બંનેમાં ભાજપની સ્થિતિ મજબૂત થતી જોવા મળી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં કોંગ્રેસ આગામી દિવસોમાં વધુ નૈતિક જીત મેળવી શકશે નહીં અને ભારત ગઠબંધનમાં પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવા માટે તેને ઘણો પરસેવો પાડવો પડશે.
જો કે, કોંગ્રેસે હરિયાણાની હાર બાદ જ ભારત ગઠબંધનનું વલણ બતાવવાનું શરૂ કર્યું હતું. તેની સોદાબાજીની શક્તિ ઘણી ઓછી થઈ ગઈ હતી. ઘણા રાજ્યોમાં સીટ વહેંચણી કરવી પણ તેમના માટે પડકારરૂપ સાબિત થઈ રહી હતી. મહારાષ્ટ્રની હારથી તે સમસ્યા માત્ર મોટી થઈ છે, પરિસ્થિતિ વિસ્ફોટક બની છે.
