Lok Sabha Election 2024 Exit Poll Analysis: લોકસભા ચૂંટણીના એક્ઝિટ પોલ જાહેર થઇ ગયા છે, તમામ એક્ઝિટ પોલ જણાવી રહ્યા છે કે, મોદી સરકાર ત્રીજી વખત બનવા જઇ રહી છે. મોટી વાત એ છે કે કેન્દ્રમાં માત્ર વાપસી જ નથી થતી, પરંતુ એમ કહેવું જોઈએ કે એક પ્રચંડ વાપસી થશે. સ્વતંત્ર ભારતમાં આવું બીજી વખત હોઈ શકે છે જ્યારે કોઈ પક્ષ સતત ત્રીજી વખત સત્તામાં પાછો ફરે છે. વડાપ્રધાન મોદી સાથે એક ખાસ વાત પણ જોડી શકાય છે કે 10 વર્ષ બાદ પણ તેઓ મોટા જનાદેશ સાથે પરત ફરી શકે છે. આ વખતે એક્ઝિટ પોલના જે આંકડા આવ્યા છે, તેમાથી કૂલ 8 મોટા સંદેશ મળે છે.
10 વર્ષ બાદ પણ મોદી જ સર્વસ્વ
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી હવે કોઈ પણ પક્ષ કરતા મોટા થઈ ગયા છે. 2014ની ચૂંટણી સમયે તેઓ કેન્દ્રીય રાજકારણમાં ખેલાડી હતા. 2019ની ચૂંટણીમાં તેમની સામે ફરી પોતાને સાબિત કરવાનો પડકાર હતો, પાંચ વર્ષમાં તેમણે સારો દેખાવ કર્યો કે નહીં તેની પરીક્ષ હતી. પરંતુ આ વખતે જો પીએમ મોદી આટલી જબરદસ્ત વાપસી કરી રહ્યા છે તો તે સ્પષ્ટ પણે દર્શાવે છે કે સમય જતાં આ બ્રાન્ડ વધુ મજબૂત બની છે. આ બ્રાન્ડે પોતાના મહત્વાકાંક્ષી લક્ષ્યને વાસ્તવિકતામાં ફેરવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. પીએમ મોદીના કારણે 400ને પાર કરવાના નારાને શિગુફા તરીકે જોવામાં નથી આવતો, પરંતુ સાચા અર્થમાં એનડીએનો આંકડો ત્યાં ઉપર સુધી જઈ શકે છે.
મોટી વાત એ છે કે આ ચૂંટણીમાં મોદીની ગેરંટી સૌથી વધુ ચર્ચામાં રહી હતી. વિરોધીઓને લાગ્યું કે પીએમ મોદીમાં અભિમાન આવી ગયો છે અને તેઓ સતત આ જ કારણોસર પોતાના નામનો ઢંઢેરો પીટી રહ્યા છે. પરંતુ એક્ઝિટ પોલના આંકડા એ સંદેશ આપી રહ્યા છે કે મોદીની ગેરંટી પર સૌથી વધુ વિશ્વાસ કરવામાં આવ્યો છે. આ અંગે સાંસદો સામે નારાજગીનો વળતો જવાબ પણ મોદીની લોકપ્રિયતા બની ગયો છે.
ઈન્ડિયા ગઠબંધન માત્ર નામ પુરતું
આ વખતે પીએમ મોદીને હરાવવા માટે તમામ વિપક્ષ એકજૂથ થયા હતા. એ એકતાને ઇન્ડિયા ગઠબંધન નામ આપવામાં આવ્યું હતું. રાહુલ ગાંધી હોય, અખિલેશ યાદવ હોય, મમતા બેનરજી હોય, અરવિંદ કેજરીવાલ હોય કે શરદ પવાર હોય, તમામ મોટા ચહેરા એક સાથે આવ્યો હતો. તમામ પક્ષો સાથે મળીને ચૂંટણી લડ્યા હતા, પરંતુ તેમ છતાં પરસ્પર સંકલન ખૂબ જ નબળું અને ખરાબ હતું. હવે તે નબળાઈની અસર એક્ઝિટ પોલના આંકડામાં જરૂર જોવા મળી રહી છે. ઈન્ડિયા ગઠબંધન એક એવા ગઠબંધન તરીકે ઉભરી આવ્યું હતું જ્યાં કોઈ પણ પક્ષ ખરેખર તેને કોઈની સાથે બાંધવા તૈયાર ન હતો. તેનું સૌથી મોટું ઉદાહરણ પશ્ચિમ બંગાળના મહત્વના રાજ્યમાં જોવા મળ્યું. મમતા બેનર્જીએ એકલા ચાલો નીતિ પર આગળ વધીને ભારતીય ગઠબંધનને મોટો ઝટકો આપ્યો હતો.
એ જ રીતે દિલ્હીમાં આપ-કોંગ્રેસની રાજકીય દોસ્તી પંજાબમાં દુશ્મનીમાં ફેરવાઈ ગઈ. કેરળમાં કોંગ્રેસ-ડાબેરીઓની દુશ્મનીએ બંગાળમાં મિત્રતાનું સ્વરૂપ ધારણ કર્યું હતું. આ કેટલાક તફાવતો હતા જે કદાચ જનતા પણ પચાવી શકતા ન હતા. બધા સાથે કહેવા માટે હતા, પરંતુ તેમ છતાં કોઈ સાથે જોવા મળ્યું ન હતું. ઘણા મુદ્દાઓ પર, ઈન્ડિયા ગઠબંધનનો અભિપ્રાય સર્વાનુમતે નહોતો. બધાએ પોતાનો ઢંઢેરો પણ જારી કર્યો હતો, કોમન મિનિમમ પ્રોગ્રામ માટે સપના બતાવવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ અંતે બધાએ પોતપોતાના વચનો આપ્યા હતા. એક્ઝિટ પોલના પરિણામો બતાવી રહ્યા છે કે જનતાને આ બધી વાતો પસંદ નથી આવી.
કેજરીવાલ નહીં, ઉદ્ધવને સહાનુભૂતિ મળી
આ ચૂંટણીમાં એક મુખ્ય પરિબળ અરવિંદ કેજરીવાલની ધરપકડ હતી. આપના સંયોજકની જેલની સજા એ ચૂંટણી સીઝનનો સૌથી મોટો નાટકીય વળાંક હતો. ત્યાર બાદ જે રીતે તેમની પત્ની સુનીતા કેજરીવાલે ચાર્જ સંભાળ્યો, તેનાથી બધાને લાગવા લાગ્યું કે, સહાનુભૂતિની લહેરમાં ભાજપ તણાઈ જશે. દિલ્હીમાં મોટો ઉલટફેર થશે. પરંતુ એક્ઝિટ પોલના આંકડા બતાવી રહ્યા છે કે ભાજપ ફરીથી તેના જૂના પ્રદર્શનનું પુનરાવર્તન કરી શકે છે. તેને ફરી સાત બેઠકો મળી શકે છે, કેટલાક પોલ જણાવી રહ્યા છે કે પાર્ટીને માત્ર એકથી બે બેઠકોનું જ નુકસાન થવાનું છે. આ સ્પષ્ટ પણે દર્શાવે છે કે દિલ્હીની જનતાએ કેજરીવાલ પ્રત્યે કોઈ સહાનુભૂતિ દર્શાવી નહોતી, ઉલટાનું સ્વાતિ માલીવાલ પર થયેલા કથિત હુમલાએ તેમને નુકસાન પહોંચાડવાનું કામ કર્યું હતું.
બીજી તરફ મહારાષ્ટ્રના એક્ઝિટ પોલના આંકડા દર્શાવે છે કે ઉદ્ધવ ઠાકરેને જનતાની થોડી સહાનુભૂતિ જરૂરથી મળી છે. જે રીતે શિવસેના બે ભાગમાં વહેંચાઇ ગઈ, જે રીતે ઉદ્ધવ ને સીએમ ખુરશી છોડવી પડી, હવે એક્ઝિટ પોલ્સ બતાવી રહ્યા છે કે જનતાનો ટ્રેન્ડ હજુ પણ મોટા ભાગે ઉદ્ધવના પક્ષમાં છે. એ જ રીતે ભારત ગઠબંધનને પણ અહીં ફાયદો થતો જણાય છે.
સંદેશખલી વિવાદની અસર
આ વખતે પશ્ચિમ બંગાળમાં સંદેશખલી વિવાદે જમીન પરનાં તમામ સમીકરણો બદલી નાખ્યાં હતાં. ચૂંટણીની મોસમમાં જ મહિલાઓ પર સૌથી મોટા અત્યાચારના ગંભીર આરોપ લાગ્યા હતા, આરોપી પણ ટીએમસીના નેતા હોવાનું સામે આવ્યું હતું. ભાજપે આ મુદ્દો જબરજસ્ત ઉઠાવ્યો હતો. સંદેશખલીની પીડિતા રેખા પાત્રાને ટિકિટ આપી મોટો દાવ લગાવ્યો. હવે એક્ઝિટ પોલના આંકડા દર્શાવે છે કે આ મુદ્દાને કારણે ટીએમસીને ઘણું નુકસાન થયું છે. એક્ઝિટ પોલ કહી રહ્યા છે કે, એનડીએનો આંકડો 31 સીટો સુધી જઈ શકે છે. એટલું કહેવું પૂરતું છે કે આ વખતે એનડીએ પોતાના જૂના રેકોર્ડને વધુ સુધારવા જઈ રહ્યું છે.
આ ઉપરાંત બંગાળમાં ભાજપને સીએએ, તુષ્ટિકરણ વાળા નેરિટિવ અને ટીએમસી વિરુદ્ધ ભ્રષ્ટાચારના આરોપોનો પણ ફાયદો થયો છે. જો એક્ઝિટ પોલ સાચા સાબિત થાય છે, તો આ તમામ મુદ્દાઓ ટીએમસીને ખૂબ જ મોંઘા પડી ગયા છે.
દક્ષિણ ભારતમાં ભાજપની એન્ટ્રી
આ વખતે દક્ષિણ ભારતમાં એનડીએ પોતાનું પ્રદર્શન સુધારી શકે છે. તમિલનાડુ અને કેરળ જેવા રાજ્યોમાં ભાજપ પોતાનું ખાતું ખોલશે તેવું કોઈએ વિચાર્યું પણ નહોતું, પરંતુ આ મોટો ફેરફાર 2024માં પણ જોવા મળે છે. તમામ એક્ઝિટ પોલમાં કેરળમાં એનડીએને 3થી 4 સીટ આપવામાં આવી રહી છે, જ્યારે તમિલનાડુમાં પણ તેને 2થી 4 સીટ મળવાનું અનુમાન છે. તેલંગાણામાં ભાજપને 17માંથી 11 બેઠકો મળવાનું અનુમાન છે. આંધ્રપ્રદેશમાં ટીડીપી ગઠબંધન તમામ 25 સીટો પર તેને મજબૂત કરી રહ્યું છે. કર્ણાટકમાં પણ ભાજપ પોતાના અગાઉના પ્રદર્શનનું પુનરાવર્તન કરી રહી છે. આ રીતે જોઈએ તો દક્ષિણ ભારતમાં એનડીએને 75 સીટો સુધી જીત મળતી દેખાઈ રહી છે. તે સ્પષ્ટ કહી રહ્યું છે કે કેટલાક રાજ્યોમાં ભાજપને નુકસાન થાય છે, તો તેનું વળતર અહીંથી જ મળવાનું છે.
દક્ષિણ ભારતમાં ભાજપની એન્ટ્રીનો અર્થ એ પણ છે કે વડાપ્રધાન મોદીની લોકપ્રિયતા હવે તેની અસર બતાવી રહી છે, જોકે ધીમે ધીમે. પીએમ મોદીએ આ વખતે જે રીતે દક્ષિણમાં સતત રેલીઓ કરી હતી, સતત પ્રવાસ કર્યો હતો, તેની અસર પણ જોવા મળી રહી છે. જો દક્ષિણમાં ભાજપ આટલો મજબૂત બનશે તો આવનારા વર્ષોમાં તેના માટે વધુ શક્તિશાળી બનવાનો રસ્તો સાફ થઈ જશે.
નવા રાજ્યોમાં નુકસાનની ભરપાઇ
ભાજપ વિશે પહેલેથી જ કહેવામાં આવી રહ્યું હતું કે જો તેને મોટી જીત મેળવવી હોય તો તેણે બીજા ઘણા રાજ્યોમાં વધુ સારું પ્રદર્શન કરવું પડશે. એ દલીલ પાછળનો તર્ક એ હતો કે ભાજપે ઉત્તર ભારતમાં પોતાનું સર્વશ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન આપી દીધું હતું, અનેક રાજ્યોની બધી જ બેઠકો જીતી લીધી હતી, એટલે જ તેને એ રાજ્યોમાંથી બેઠકો હટાવવી પડી હતી જ્યાં પહેલાં તે નબળી હતી. હવે એક્ઝિટ પોલ બતાવે છે કે ભાજપે આ કામ કર્યું છે. આ વખતે ભાજપને ઘણા રાજ્યોમાં સારી બેઠકો મળી રહી હોય તેવું લાગે છે જ્યાં તેને પહેલા જેટલી બેઠકો મળી ન હતી.
ઉદાહરણ તરીકે ઓડિશામાં 2019માં ભાજપ કંઈક અંશે મજબૂત બન્યું હતું, પરંતુ આ વખતે તેની તાકાતમાં વધુ વધારો થયો છે. એક્ઝિટ પોલ મુજબ ભાજપ આરામથી 15થી વધુ બેઠકો જીતી રહી હોય તેવું લાગી રહ્યું છે, નવીન પટનાયકની બીજેડી એક રીતે સ્પષ્ટ થઈ શકે છે. એટલું કહેવું પૂરતું છે કે ઓડિશામાં એક્ઝિટ પોલ્સ અનુસાર, ચોક્કસપણે પરિવર્તનની સ્પષ્ટ લહેર છે. એ જ રીતે પશ્ચિમ બંગાળમાં પણ ભાજપ 18 બેઠકોથી વધુ સારું પ્રદર્શન કરી રહી હોય તેવું લાગી રહ્યું છે. એ જ રીતે દક્ષિણ ભારતમાંથી પણ ભાજપને ઘણી બેઠકો મળી રહી છે. આનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે મહારાષ્ટ્રમાં ભાજપ જે બેઠકો ગુમાવી શકે છે તેની ભરપાઈ અહીંથી થઈ શકે છે.
રાહુલ ગાંધી બંધારણ બચાવવામાં નિષ્ફળતા
કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીએ આ ચૂંટણીમાં બંધારણને મોટો મુદ્દો બનાવ્યો હતો. તેમણે દરેક સભામાં કહ્યું કે ભાજપ અને પીએમ મોદી બંધારણને નષ્ટ કરવા માંગે છે. મોદી બંધારણને બદલવા માટે માત્ર ૪૦૦ બેઠકોની માંગ કરી રહ્યા છે તે કથા પણ સેટ કરી હતી. શરૂઆતના તબક્કાઓ પછી એવું લાગતું હતું કે ભારતનું જોડાણ અને રાહુલની જમીન પરની મહેનતનું ફળ મળી રહ્યું છે. પરંતુ એક્ઝિટ પોલના આંકડા સ્પષ્ટ પણે દર્શાવે છે કે આ રણનીતિ પણ નિષ્ફળ રહી છે. જનતાએ આ કથામાં કોઈ વિશ્વાસ દર્શાવ્યો નથી. જો અમે વિશ્વાસ દર્શાવ્યો હોત તો દરેક એક્ઝિટ પોલમાં એક સરખા આંકડા જાહેર ન થયા હોત.
એ જ રીતે જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીનો મુદ્દો રાહુલ ગાંધીએ જ સૌથી વધુ જોરથી ઉઠાવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે અનામતનો સાચો લાભ ત્યારે જ મળી શકે છે જ્યારે જાતિગત વસ્તી ગણતરી કરવામાં આવે. હવે બંધારણને બચાવવાની જેમ આ દાવ પણ ઉડી જાય તેવું લાગી રહ્યું છે. લોકોને મોદીના વાયદાઓ અને તેમના કામ પર વધુ વિશ્વાસ જોવા મળી રહ્યો છે.
આ પણ વાંચો | ગુજરાત એક્ઝિટ પોલ 2024 : 26 બેઠકો માંથી કોણ કેટલી સીટો જીતશે? જુઓ 11 સર્વેના આંકડા
પ્રો ઇન્કમ્બન્સીની નવી ફોર્મ્યુલા
આ દેશમાં દર વખતે એન્ટી ઇન્કમ્બન્સીની ચર્ચા થાય છે. સરકારના પાંચ વર્ષ પછી પણ બધા એવું કહેવા લાગે છે કે એન્ટી ઇન્કમ્બન્સીની અસર જમીન પર દેખાય છે. લોકો સરકારથી નારાજ છે. પરંતુ પીએમ મોદી અને આ ભાજપ સરકારે સાબિત કરી દીધું છે કે તેની સામે કોઈ નારાજગી નથી. જે રીતે લોકસભા ચૂંટણી 2024 એક્ઝિટ પોલમાં ગત વખત કરતા સારા પરિણામો જોવા મળી રહ્યા છે, તે કહેવું પૂરતું છે કે શાસક પક્ષની લહેર સત્તા વિરોધી નથી. તેને પ્રો ઇન્કમ્બન્સીનો મત પણ કહી શકાય. જો વધુ બેઠકો સાથે ફરી સરકાર બને તો સતત ત્રીજી વખત એવું અગાઉ જોવા મળ્યું નથી.
