લોકસભા ચૂંટણી 2024 : મુખ્ય ચૂંટણી પંચ કમિશ્નરે આપી માહિતી, તારીખની જાહેરાત ક્યારે થશે? શું પડકારો રહેશે? બધુ જ

વિજયકુમાર ઝા | લોકસભા ચૂંટણી 2024 : મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર રાજીવ કુમારે Jansatta.com ના એડિટર વિજય કુમાર ઝા સાથે અનૌપચારિક વાતચીતમાં ઘણી બાબતો શેર કરી છે. લોકસભા ચૂંટણી 2024 માટે રાજકીય પક્ષો પહેલેથી જ મેદાનમાં ઉતરી ચૂક્યા છે, ચૂંટણી પંચે પણ તેની તૈયારીઓ લગભગ પૂર્ણ કરી લીધી છે.

લોકસભા ચૂંટણી 2024ની તારીખ જાહેરાત ક્યારે શક્ય છે?

ચૂંટણી પંચ અધિકારીઓ સાથે અંતિમ તબક્કાની ચર્ચા કરી રહ્યું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે, 15 થી 20 માર્ચની વચ્ચે ચૂંટણીની તારીખો જાહેર કરવામાં આવશે. આ પહેલા ચૂંટણી પંચની ટીમ 12-13 માર્ચે જમ્મુ-કાશ્મીરની મુલાકાત લેશે. આ પહેલા મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર કેન્દ્રીય ગૃહ સચિવ અને અન્ય વિભાગો સાથે પણ ચર્ચા કરશે.

2019માં 17 મી લોકસભા ચૂંટણીનું શેડ્યૂલ 10 માર્ચે જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું. 11 એપ્રિલથી 19 મે વચ્ચે સાત તબક્કામાં મતદાન થયું હતું અને 23 મેના રોજ મતગણતરી થઈ હતી. વર્તમાન લોકસભા ચૂંટણીનો કાર્યકાળ જૂનના મધ્યમાં સમાપ્ત થઈ રહ્યો છે. તેથી આ વખતે ચૂંટણી પંચ પાસે ગત ચૂંટણી કરતાં લગભગ 15 દિવસ વધુ સમય છે. જો કે, જૂનમાં ખૂબ જ ગરમી પડે છે. આ સંદર્ભમાં, ચૂંટણી કાર્યક્રમ છેલ્લી સમયમર્યાદા સુધી લંબાવવામાં આવે તેવી શક્યતા ઓછી છે.

શું કાશ્મીરમાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણી એક સાથે થશે?

કાશ્મીરમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી લોકસભાની સાથે યોજવી કે નહીં તે અંગે નિર્ણય લેવાનો છે. બાય ધ વે, ચૂંટણી પંચ ત્યાં એક સાથે ચૂંટણી કરાવવાને અનુકૂળ માને છે. પરંતુ, આ સુરક્ષા દળોની ઉપલબ્ધતા પર નિર્ભર રહેશે. રાજ્યના દરેક ઉમેદવારને ચૂંટણી દરમિયાન કેન્દ્રીય સુરક્ષા પૂરી પાડવાની હોય છે. કલમ 370 હટાવ્યા બાદ રાજ્યમાં આ પ્રથમ ચૂંટણી હશે.

લોકસભા ચૂંટણી 2024 માં પંચ માટે સૌથી મોટો પડકાર શું છે?

ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન નેતાઓના ભડકાઉ ભાષણોને રોકવાના પ્રયાસરૂપે પંચ નેતાઓને અગાઉથી નોટિસ મોકલવા જઈ રહ્યું છે. આ નોટિસ ખાસ કરીને એવા નેતાઓને મોકલવામાં આવશે, જેમના નામ ચૂંટણી પંચના રેકોર્ડમાં ભડકાઉ ભાષણ આપવા માટે પહેલા પણ નોંધાયેલા છે.

મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર રાજીવ કુમારનું માનવું છે કે, લોકસભા ચૂંટણી 2024 માં આયોગ સામે સૌથી મોટો પડકાર સોશિયલ મીડિયા અને પ્રચાર દરમિયાન નેતાઓના ભડકાઉ ભાષણોથી આવવાનો છે. આ માટે પંચે તૈયારીઓ પણ કરી લીધી છે.

સોશિયલ મીડિયા દ્વારા ખોટા સમાચાર ફેલાવવાના અથવા વાતાવરણને બગાડવાના પ્રયાસોને રોકવા માટે દરેક જિલ્લામાં એક પ્રતિનિધિ તૈનાત કરવામાં આવ્યો છે. આવી સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટને તાત્કાલિક ઓળખીને જરૂરી વહીવટી પગલાં લેવાના પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે અને જ્યાં જરૂર જણાય ત્યાં પોસ્ટને દૂર કરવાની કાર્યવાહી પણ કરવામાં આવે છે.

નેતાઓના ભડકાઉ ભાષણોને રોકવા માટે ચૂંટણી પંચ એવા નેતાઓને નોટિસ મોકલવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે, જેમની પાસે ભૂતકાળમાં ભડકાઉ ભાષણ આપવાનો રેકોર્ડ છે. આવા નેતાઓને તેમના ભૂતકાળના રેકોર્ડને યાદ કરીને ચેતવણી આપવામાં આવશે કે, ચૂંટણી પંચ તેમના ભાષણો પર ખાસ નજર રાખશે. મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનરનું માનવું છે કે, આ પગલું ચૂંટણી પ્રચારને સ્વચ્છ રાખવામાં મદદ કરશે.

ત્રણ ‘એમ’ ચૂંટણીની સૌથી મોટી મુશ્કેલી

Jansatta.com સાથેની અનૌપચારિક વાતચીતમાં મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર રાજીવ કુમારે જણાવ્યું હતું કે, ચૂંટણીઓ યોજવા માટે મુખ્યત્વે ત્રણ ‘M’ (મસલ પાવર, મની પાવર અને મીડિયા, ખાસ કરીને સોશિયલ મીડિયા) નો સામનો કરવો પડે છે. સ્નાયુ શક્તિને મુખ્યત્વે ચૂંટણી હિંસા તરીકે જોવામાં આવે છે અને મની પાવર નાણાંની શક્તિને ચૂંટણી વગેરેમાં રોકડની વહેંચણી તરીકે જોવામાં આવે છે. આયોગનું માનવું છે કે, તેમણે આ બે મોરચે ઘણી હદ સુધી જીત હાંસલ કરી છે. આ વિશ્વાસ લોકસભા ચૂંટણી પહેલા યોજાયેલી 11 વિધાનસભા ચૂંટણીના આધારે વ્યક્ત કરવામાં આવી રહ્યો છે.

પંચનું કહેવું છે કે, 11 રાજ્યો (ગુજરાત, હિમાચલ પ્રદેશ, ત્રિપુરા, નાગાલેન્ડ મેઘાલય, કર્ણાટક, મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન, મિઝોરમ, છત્તીસગઢ અને તેલંગાણા) ની ચૂંટણીઓમાં હિંસા, નગણ્ય પુનઃ મતદાનમાં ઘટાડો થયો છે. અને મોટા પાયે રોકડ જપ્ત કરવામાં આવી છે. પંચનું કહેવું છે કે, પહેલીવાર ત્રિપુરા વિધાનસભાની ચૂંટણી સંપૂર્ણપણે શાંતિપૂર્ણ રીતે હાથ ધરવામાં આવી હતી. ક્યાંય પણ પુનઃ મતદાનની જરૂર નથી પડી (2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં 168 મતદાન મથકો પર પુનઃ મતદાન કરવું પડ્યું હતું). નાલંદા વિધાનસભા ચૂંટણીમાં પણ આવું જ થયું હતું. કમિશન આને ‘સ્નાયુ શક્તિ’ પરની તપાસ તરીકે જુએ છે. જો કે, લોકસભા ચૂંટણી 2024 માં ચૂંટણી પંચ પશ્ચિમ બંગાળ અને મણિપુરને આ સંદર્ભમાં વધુ સંવેદનશીલ ગણી રહ્યું છે.

આ પણ વાંચો – લોકસભા ચૂંટણી 2024 : એક મતની કિંમત શું છે? વાંચો ચૂંટણીમાં કેટલા પૈસા ખર્ચવામાં આવે છે

પંચનું કહેવું છે કે, કેટલાંક લાખ મતદાન મથકોમાંથી માત્ર છમાં જ પુનઃ મતદાનની જરૂર પડી હતી. કમિશન આને તેની મજબૂત તૈયારીના પુરાવા તરીકે માને છે.

‘મની પાવર’ પર અંકુશ લગાવવા અંગે ચૂંટણી પંચનું કહેવું છે કે, છેલ્લી 11 વિધાનસભા ચૂંટણી દરમિયાન રેકોર્ડ 3400 કરોડ રૂપિયા જપ્ત કરવામાં આવ્યા છે.